Του Θεόδωρου Μπενάκη
Στις 6 του μήνα δημοσιεύτηκε στην «Εφ.Συν.» η είδηση για το δράμα των κοριτσιών που κλείνονταν σε καθολικό μοναστήρι, τα «Καθαριστήρια της Μαγδαληνής», στην Ιρλανδία από το 1922 μέχρι το 1996. Μια εφιαλτική ιστορία, που δυστυχώς όμως δεν είναι ούτε η μοναδική ούτε η πιο αποτρόπαια.
Ο Μεσοπόλεμος στη Δύση κληροδότησε πρακτικές που άντεξαν για δεκαετίες μετά τον Πόλεμο. Οι ιδεοληψίες του, ο τρόμος και η αποστροφή του απέναντι σε οτιδήποτε το διαφορετικό, η μαγεία που άσκησαν πάνω στις μάζες τα ολοκληρωτικά συστήματα είναι ακόμη ζωντανά στις μέρες μας.
Το θέμα μας όμως δεν προέρχεται από τη ναζιστική Γερμανία και τη λατρεία της άριας φυλής, αλλά από τη σοσιαλδημοκρατική Σουηδία και τους νόμους ευγονικής που εφάρμοζε για 60 χρόνια.
Το 1935 τέθηκε σε εφαρμογή ένας νόμος που ονομάστηκε «νόμος για τη στειρότητα». Στην κυβέρνηση ήταν τότε οι Σοσιαλδημοκράτες, οι οποίοι λίγο μετά ξεκινούσαν την εφαρμογή του «σουηδικού μοντέλου».
Ο νόμος στηριζόταν στις αντιλήψεις που είχε τότε η επιστήμη για την παραβατική συμπεριφορά ή για αυτό που τα ήθη της εποχής θεωρούσαν παραβατικότητα. Ετσι τέτοια θεωρήθηκε, για παράδειγμα, η συμμετοχή μια κοπέλας σε πάρτι, η σύναψη παράνομου ερωτικού δεσμού ή η εξωγαμιαία τεκνοποίηση.
Είχε προηγηθεί η ίδρυση του Σουηδικού Ινστιτούτου για τη Φυλετική Βιολογία μέσα σε ένα επιστημονικό περιβάλλον που έβλεπε την ανάγκη η επιστήμη να παρέμβει στη βελτίωση της ανθρώπινης φυλής.
Ο νόμος είχε τρεις σκοπούς: να προστατέψει τη φυλή των Σουηδών από τη μόλυνση με στοιχεία που θεωρούνταν άρρωστα ή εκφυλισμένα, να «προστατέψει» τα παραβατικά και ασθενή κορίτσια από τις ίδιες τους τις πράξεις και να γλιτώσει χρήματα στο κράτος από ενδεχόμενες δαπάνες κοινωνικής πολιτικής. Παιδιά με νόσο Ντάουν, αυτιστικά, ζωηρές νεαρές, ανύπαντρες μητέρες και πολλά άλλα άτυχα πλάσματα οδηγούνταν σε ειδικές κλινικές. Πολλές φορές τα θύματα ήταν μόλις 15 ετών!
Εκεί υποβάλλονταν σε στείρωση. Στις περισσότερες περιπτώσεις αυτό δεν γινόταν με τη χρήση φυσικής, αλλά ψυχολογικής βίας. Τα θύματα πείθονταν ότι, αν δεν συναινούσαν, θα περνούσαν την υπόλοιπη ζωή τους έγκλειστα σε ιδρύματα.
Η τελευταία στείρωση έγινε το 1975 και ο νόμος καταργήθηκε μόλις ένα χρόνο μετά. Μεταξύ 1935 και 1976 υποβλήθηκαν σε στείρωση τουλάχιστον 60 χιλιάδες γυναίκες.
Η Σουηδία δεν ήταν μόνη. Το παράδειγμά της ακολούθησαν και οι άλλες σκανδιναβικές χώρες, η Δανία (με 11 χιλιάδες θύματα), η Νορβηγία και η Φινλανδία (με μόλις χίλια θύματα η κάθε μία).
Το θέμα ήρθε στην επιφάνεια το 1997 ύστερα από έρευνα που έκανε μια νεαρή τότε φοιτήτρια, η Maija Runcis για το διδακτορικό της. Το προώθησε η έγκυρη πρωινή εφημερίδα της Στοκχόλμης «Dagens Nyheter».
Γιατί το κρατούσαν μυστικό; Μπορεί η τότε υπουργός Κοινωνικών Υποθέσεων Margot Wallström να χαρακτήρισε την υπόθεση βαρβαρότητα, αλλά όσοι γνώριζαν θεωρούσαν ικανοποιητική απάντηση, με μεγάλη δόση υποκρισίας, το γεγονός ότι τα θύματα είχαν συναινέσει στη στείρωσή τους.
Αν και η σουηδική κυβέρνηση είχε υποσχεθεί τότε ότι θα αποζημιώσει τα θύματα για την κόλαση που έζησαν, δεν είναι γνωστό αν έγινε κάτι σημαντικό προς αυτή την κατεύθυνση.
Η πρακτική της στείρωσης, για λόγους παραπλήσιους με αυτούς που επικαλούνταν στη Σουηδία, ακολουθήθηκε και σε άλλες χώρες.
Η μέθοδος χρησιμοποιήθηκε στην Ελβετία, στο καντόνι του Βοντ. Στον Καναδά, στην περιφέρεια της Αλμπέρτα, 3 χιλιάδες γυναίκες οδηγήθηκαν σε βίαιη στείρωση μεταξύ 1928 και 1972. Στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1930 πολλοί επιστήμονες υποστήριξαν τη μέθοδο, αρκετές Πολιτείες την υιοθέτησαν και έπεσαν θύματά της 60 χιλιάδες Αμερικανίδες.
Τελικά, ο Μεσοπόλεμος μας κληροδότησε και άβολα στοιχεία. Η εδραίωση της δημοκρατίας, η ιδέα της ισότητας και το κοινωνικό κράτος άργησαν να καταργήσουν πρακτικές όπως «ευγονική».
Ιστορικό Ροής
Εκτύπωση
Επιστροφή
