Του Βίκτωρα Νέτα
Η καταδίκη σε ισόβια κάθειρξη του πρώην δημάρχου Θεσσαλονίκης (εξελέγη το 1998, το 2002 και το 2006) και επί σειρά ετών (συνεχώς από το 1981 έως το 1996), βουλευτή της Νέας Δημοκρατίας και υφυπουργού Αθλητισμού (1991-1992) Βασίλη Παπαγεωργόπουλου καθώς και του πρώην ταμία του Δήμου Θεσσαλονίκης Π. Σαξώνη και του γενικού γραμματέα του δήμου Μ. Λεμούσια για υπεξαίρεση μεγάλων χρηματικών ποσών από το ταμείο του δήμου της συμπρωτεύουσας, άνοιξε με δραματικό τρόπο το ζήτημα της διαφθοράς στον δημόσιο βίο.
Φάνηκε καθαρά από τη δίκη ότι η Τοπική Αυτοδιοίκηση, αλλά και γενικότερα το ελληνικό κράτος είναι ξέφραγο αμπέλι και οι υπηρεσίες του ξεχαρβαλωμένες και ανεξέλεγκτες, όπως άλλωστε αποκαλύπτεται και από τα σχεδόν καθημερινά φαινόμενα χρηματισμού λειτουργών του Δημοσίου με τα γνωστά σε όλους φακελάκια και τους εκβιασμούς πολιτών από επίορκους υπαλλήλους.
Προκάλεσε ομολογουμένως σοκ εντός και εκτός Ελλάδος η βαριά καταδίκη του πρώην δημάρχου και άσχετα αν θα μετριασθεί ή όχι η ποινή από τον επόμενο βαθμό δικαστηρίου, τίθεται ένα τεράστιο πολιτικό ζήτημα, στο οποίο η κυβέρνηση, γενικότερα ο πολιτικός κόσμος και η κοινωνία με τους θεσμούς της δεν μπορούν να κλείσουν τα μάτια και να το προσπεράσουν. Οφείλουν να θεσμοθετήσουν μέτρα για να προστατεύσουν το δημόσιο χρήμα που ληστεύεται, την ώρα μάλιστα που ξεζουμίζονται οι πολίτες με τους υπέρογκους φόρους, τα χαράτσια και τις άγριες περικοπές σε μισθούς και συντάξεις.
Ο Βασίλης Παπαγεωργόπουλος είναι ο πρώτος μεταπολεμικά και μόνος πολιτικός που καταδικάζεται σε ισόβια κάθειρξη για οικονομικό σκάνδαλο. Το 1958 είχε καταδικαστεί σε κάθειρξη 10 χρόνων και 6 μηνών για καταχρήσεις στο Σισμανόγλειο Νοσοκομείο, στο οποίο ήταν γενικός διευθυντής, ο βουλευτής Δωδεκανήσου της ΕΡΕ, γιατρός Σάββας Παπαεμμανουήλ, ο οποίος και πέθανε από έμφραγμα στη φυλακή το 1959. Το Σισμανόγλειο ήταν ιδιωτικό νοσοκομείο και ο Σισμανόγλου, ο ιδρυτής του, άφησε με τη διαθήκη του γενικό διαχειριστή τον Παπαεμμανουήλ. Το 1956 αποκαλύφθηκε από τις εφημερίδες το σκάνδαλο των καταχρήσεων. Ο τότε πρωθυπουργός και αρχηγός της ΕΡΕ Κων. Καραμανλής κάλεσε τον Παπαεμμανουήλ και του συνέστησε να μηνύσει τις εφημερίδες. Ο βουλευτής κατέθεσε τις μηνύσεις, αλλά προφανώς συναισθανόμενος την ενοχή του τον Ιανουάριο του 1957 διέφυγε κρυφά στο εξωτερικό και κατέληξε στο Παρίσι. Με τη φυγή του ξεσηκώθηκε σάλος κατά της κυβέρνησης του Κων. Καραμανλή και οι εφημερίδες είχαν πρωτοσέλιδο το σκάνδαλο με αποκαλύψεις για τον βίο και την πολιτεία του Παπαεμμανουήλ.
Το σκάνδαλο τροφοδότησε και τις σατιρικές στήλες του Τύπου. Θυμάμαι ακόμη ένα στιχάκι του Δημήτρη Ψαθά, που έλεγε: «Παπαμανό, Παπαμανό / τώρα που θα φύγω και θα πάω στα ξένα / άφησε γλυκειά πατρίδα να πάρω κάτι κι από σένα / να πάρω λίγο χρήμα, χρήμα ελληνικό».
Με ενέργειες της ελληνικής κυβέρνησης ο Παπαεμμανουήλ εκδόθηκε στην Ελλάδα τον Απρίλιο του 1957 και προφυλακίστηκε για υπεξαίρεση 1.290.000 δραχμών. Δικάστηκε το 1958, καταδικάστηκε και πέθανε τον επόμενο χρόνο στη φυλακή.
Το δημόσιο χρήμα ήταν πάντοτε ο μεγάλος πειρασμός για όσους αναλάμβαναν τη διαχείρισή του, δηλαδή για τους ανθρώπους της εξουσίας. Ηταν πειρασμός ακόμη και στην Αθηναϊκή Δημοκρατία, γι' αυτό και είχαν θεσμοθετηθεί από τον Κλεισθένη αυστηροί κανόνες για τη φύλαξη και την προστασία του από καταχραστές.
Ταμίας της Αθηναϊκής Δημοκρατίας και θησαυροφύλακας ήταν ο ανώτατος άρχοντας του πολιτεύματος, που ονομαζόταν «επιστάτης των πρυτάνεων», εκλεγόταν με κλήρωση από τους βουλευτές που είχαν την πρυτανεία και η θητεία του ήταν μόνο για ένα 24ωρο και μόνο για μία φορά! Μέσα σε 24 ώρες ήταν αδύνατο να προλάβει να βουτήξει τα δάχτυλά του στο μέλι του δημόσιου χρήματος.
Ο Αριστοτέλης στο έργο του «Αθηναίων Πολιτεία» περιγράφει τον ρόλο του ανώτατου άρχοντα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας: «Υπάρχει και επιστάτης των πρυτάνεων, ένας, και εκλέγεται με κλήρο. Αυτός εποπτεύει νύχτα και μέρα και δεν επιτρέπεται να είναι στο αξίωμα για περισσότερο χρόνο, ούτε να αναλάβει το αξίωμα για δεύτερη φορά. Ο επιστάτης των πρυτάνεων κρατάει τα κλειδιά των ιερών κτιρίων όπου υπάρχουν τα χρήματα και τα έγγραφα της πόλεως και, επίσης, τη δημόσια σφραγίδα. Είναι υποχρεωμένος να μένει στη Θόλο μαζί με τρεις ακόμη πρυτάνεις που επιλέγει ο ίδιος».
Η σημερινή ελληνική κοινοβουλευτική δημοκρατία ελάχιστη -για να μην πούμε καθόλου- σχέση έχει με την Αθηναϊκή Δημοκρατία, την οποία δεν μπορεί να αντιγράψει, προπαντός διότι απαιτείται ενεργός συμμετοχή όλων των πολιτών στη λειτουργία της. Αυτό, βεβαίως, δεν σημαίνει ότι μετά τις τόσες αποκαλύψεις θα πρέπει να μείνει ως έχει το σύστημα διακυβέρνησης της χώρας και να μην επιχειρηθούν βαθιές τομές στις δομές του. Το σύστημα πάσχει από τα θεμέλιά του, που βρίσκονται στο Σύνταγμα του 1975 και στις αναθεωρήσεις του που έγιναν αργότερα.
Οι σαθροί θεσμοί είναι η μία αιτία της κακοδαιμονίας και της διάβρωσης. Η δεύτερη, ίσως και πιο ουσιαστική αιτία είναι οι άνθρωποι που υπηρετούν τους θεσμούς και τους χρησιμοποιούν. Είναι χιλιοειπωμένα όλα αυτά και στις τηλεοπτικές αναλύσεις. Μένει τώρα να γίνει το μεγάλο βήμα με συγκεκριμένες πράξεις που θα απαντούν στα καίρια ερωτήματα, τα οποία τέθηκαν με την κρίση και επιβεβαιώθηκαν με δραματικές αποκαλύψεις.
Χρειάζεται, λοιπόν, ένα νέο Σύνταγμα, που δεν θα το διαμορφώσουν οι πολιτικοί, αλλά νέοι επιστήμονες. Και χρειάζεται ακόμη οι σημερινοί πολιτικοί σχηματισμοί να μετατραπούν σε κόμματα αρχών και να ανοίξουν τις πόρτες τους για να μπει νέο αίμα.
