Της Μαριλένας Κοππά*
Είναι πλέον κοινή διαπίστωση ότι σ' όλο το φάσμα του ευρωπαϊκού Νότου έχουμε ενδυνάμωση της αντισυστημικής ψήφου. Αυτό κατ' αρχήν σημαίνει απώλεια εμπιστοσύνης προς το «σύστημα», είτε αυτό λέγεται κράτος είτε λέγεται κοινοβουλευτική δημοκρατία. Αυτό, εάν μας ανησυχεί, σίγουρα δεν μας ανησυχεί αρκετά.
Στην Ιταλία, έχουμε την άνοδο των Grillini και του γνωστού πλέον αντι-πολιτικού «κινήματος» των πέντε αστέρων. Στην Ισπανία, έχουμε την ενδυνάμωση των κινημάτων περιφερειακής αυτονομίας, θέτοντας το ερώτημα «ποιος πρέπει να πληρώσει» με όρους που αμφισβητούν την ενότητα του κράτους. Στην Ελλάδα, έχουμε την άνοδο της Χρυσής Αυγής και τον «ιταλικό» κατακερματισμό του πολιτικού συστήματος. Στην Πορτογαλία, ακούγονται ξανά συνθήματα και τραγούδια της επανάστασης των γαρυφάλλων, με την τρόικα να παραλληλίζεται με τη χούντα.
Πριν κρίνει κανείς τον ψηφοφόρο, πρέπει πρώτα να τον κατανοήσει. Ο Νότος ζει ακραία διλήμματα, συρρικνώνοντας τον χώρο πολυσυλλεκτικών κομμάτων που αδυνατούν πλέον να ανταποκριθούν στον ιστορικό ρόλο του γεφυροποιού: ταξικών διχασμών, κέντρου-περιφέρειας, παράδοσης και νεωτερισμού. Σήμερα, χιλιάδες πολίτες κάνουν μια κριτική αποτίμηση μιας κάποτε ηρωικής μεταπολίτευσης, με πολλούς να νοσταλγούν καθεστώτα «τάξης και ασφάλειας». Η πρώτη αντίδραση είναι πάντα η οχύρωση στον εθνικό κόσμο που (νομίζουμε ότι) γνωρίζουμε.
Οπως δείχνει το τελευταίο Ευρωβαρόμετρο, «η Ευρώπη» ως αφήγηση αυτονόητης προόδου δεν είναι πλέον πειστική. Σ’ όλο τον Νότο υπάρχει μια χαμένη γενιά νέων που δεν ελπίζουν σε εργασία, ασφάλεια, υγεία και εξαναγκαστικά αναβάλλουν τη χειραφέτησή τους. Μιλάμε όχι μόνο για την πρώτη μεταπολεμική γενιά που θα ζήσει χειρότερα από τους γονείς της, αλλά και για την πρώτη γενιά για την οποία «η Ευρώπη» δεν είναι λέξη ταυτόσημη με «το μέλλον». Χάνουμε την Ευρώπη στην οποία πιστέψαμε, ίσως επειδή δεν τη διεκδικούμε.
Η Ευρώπη δεν είναι βίωμα. Αυτό πρέπει να αλλάξει διότι οι επιχειρήσεις και ομάδες άσκησης πίεσης (lobby) έχουν τεράστια επιρροή στις Βρυξέλλες, ενώ οι πολίτες κάνουν την παρουσία τους αισθητή μόνο με τη διαμεσολάβηση θολών και μάλλον προσχηματικών συνομοσπονδιών και (εθνικών πάντα) κομμάτων.
Αυτό που χάσαμε τα τελευταία τρία χρόνια είναι μέτωπα κοινά απέναντι στην κρίση. Μιλήσαμε για την Ευρώπη των περιφερειών χωρίς να μπορέσουμε να απευθυνθούμε στην προφανή περιφέρεια όπου ανήκουμε τον Νότο. Δεχτήκαμε τον υποτιμητικό χαρακτηρισμό PIIGS χωρίς αντίδραση. Και η κάθε χώρα προσπάθησε μόνη της να λύσει το πρόβλημά της. Εχουμε όμως κοινά προβλήματα και κοινά αδιέξοδα. Η νεανική ανεργία είναι σε όλο τον Νότο, πλην Ιταλίας, κοντά στο 50%, με πρωταθλήτρια τη χώρα μας στο 60%. Τα καλύτερα μυαλά μεταναστεύουν, οι επιχειρήσεις δανείζονται σε ιλιγγιώδη επιτόκια, ενώ οι πολίτες έχουν την απόλυτη αίσθηση αδιεξόδου.
Πολλοί μίλησαν για τον διάλογο του Νότου. Κάποιοι ευρωβουλευτές τον αρχίσαμε στην πράξη. Είπαμε ότι η αλληλοκατανόηση, η ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών, η δημιουργία μιας άλλης αφήγησης που θα ξεπερνά τη συντηρητική αφήγηση για τεμπέληδες του Νότου και εργατικά μυρμήγκια του Βορρά είναι εφικτή. Στη βάση αυτού του εγχειρήματος χτίστηκε ένα blog http://thesouthintalk.blogspot.gr/, στην προσπάθεια να δημιουργηθεί ένας χώρος σταδιακής ώσμωσης ή ένα «νότιο κοινό». Ενα blog δεν είναι λύση. Αλλά εάν θέλουμε μια Ευρώπη, πρέπει «κάτι» να κάνουμε για τη δημιουργία Ευρωπαίων που μοιράζονται βιώματα και, ίσως, μακροπρόθεσμα, απαιτούν: συλλογικά, δημοκρατικά και θεσμικά. Κάτι είναι κι αυτό. Σκοπός δεν είναι να μιλήσουν οι πολιτικοί, αλλά να φτάσουμε σε ένα σημείο να μιλήσουν οι κοινωνίες: οι νέοι, οι οργανώσεις, κοινωνικές ομάδες.
Στη βάση αυτού του προβληματισμού, διοργανώνουμε στις 10 Απριλίου στις Βρυξέλλες μια εκδήλωση με θέμα «Τέσσερις συγγραφείς του Νότου μιλούν για την κρίση». Η εκδήλωση έχει στόχο να εξιχνιάσει τις αφηγήσεις που γεννά η μετάλλαξη της Ευρώπης και, κυρίως, να εμπλέξει άμεσα το κοινό όλων των χωρών του Νότου, κατ' αρχήν στο Διαδίκτυο. Πρόκειται για ένα ευρύτερο πλαίσιο πρωτοβουλιών. Η αρχή έγινε στις 25/1/2013 στην Αθήνα με μια ανοιχτή συζήτηση που έθετε το ερώτημα «Κρίση στον ευρωπαϊκό Νότο: υπάρχει αριστερή προοδευτική απάντηση;». Θ’ ακολουθήσουν κι άλλες.
……………………………………………………………………
*Ευρωβουλευτής ΠΑΣΟΚ
