Ο άνθρωπος που επιμελήθηκε τη «Re-think Athens» στο μετρό Συντάγματος εξηγεί γιατί ένα διαφορετικό κέντρο της πόλης είναι εφικτό και χρήσιμο
Ο Πάνος Δραγώνας, καθηγητής Αρχιτεκτονικής στην Πάτρα, αντικρούει την άποψη ότι η πεζοδρόμηση της Πανεπιστημίου θα οδηγήσει σε νέκρα και ερημιά. Πιστεύει ότι, με τις προϋποθέσεις που βάζει η βραβευμένη πρόταση, όπως το «Θέατρο των 1.000 δωματίων» στα εγκαταλειμμένα, λόγω κρίσης, κτίρια, θα υπάρχει δραστηριότητα 24 ώρες την ημέρα
Της Χαράς Τζαναβάρα
«Βάλτε τα δυνατά σας να γίνουν πράξη». Είναι η φράση από το βιβλίο επισκεπτών που βρίσκεται στην είσοδο της έκθεσης των μελετών για τις παρεμβάσεις στην Πανεπιστημίου, του προγράμματος «Re-think Athens», που οργανώνει και χρηματοδοτεί το Ιδρυμα Ωνάση. Εδώ και μια εβδομάδα, λόγω κοσμοσυρροής, έχει μετακομίσει από τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στον σταθμό του μετρό στο Σύνταγμα.
Πολίτες κάθε ηλικίας περνούν καθημερινά για να ονειρευτούν, όπως μας εξομολογήθηκε αυθόρμητα μια καλοστεκούμενη γιαγιά, που είχε πάει με το εγγονάκι της. Καθημερινά περνούν από τον χώρο πάνω από 5.500 άτομα. Την παραμονή της Καθαράς Δευτέρας έφθασαν τις 8.000! Παρακολουθούν με ενδιαφέρον την «ξενάγηση» στις μακέτες από ομάδα ειδικών του Πολυτεχνείου.
Πίσω από αυτή την έκθεση βρίσκεται ο Πάνος Δραγώνας, καθηγητής της Αρχιτεκτονικής Σχολής της Πάτρας. Με σπουδές στο Πολυτεχνείο και το περίφημο Κολούμπια της Νέας Υόρκης, δεν είναι η πρώτη φορά που αναλαμβάνει την οργάνωση μιας αρχιτεκτονικής έκθεσης, έχοντας πάντα ένα συγκεκριμένο concept. Αυτή ήταν η αφετηρία της συζήτησής μας, που φυσικά δεν περιορίστηκε μόνον στην έκθεση.
Θεωρεί ότι στην περίπτωση της Πανεπιστημίου ο όρος «πεζοδρόμηση» είναι παραπλανητικός, ποντάρει στην επιστροφή των νέων δημιουργών για το ζωντάνεμα του εγκαταλειμμένου κέντρου, αλλά και στην οικολογική διάσταση των προωθούμενων παρεμβάσεων, ενώ δεν διστάζει να παρατηρήσει ότι «ο δημόσιος χώρος πρέπει να είναι απρόβλεπτος».
«Το θέμα του διαγωνισμού», τονίζει, «αφορά δημόσιο χώρο και από αυτό προέκυψε η ιδέα της διαμόρφωσης ενός εκθεσιακού χώρου, που να παραπέμπει σε “πλατεία”. Τοποθετήσαμε, λοιπόν, τα προπλάσματα, τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία της έκθεσης, σε ένα μεγάλο κεντρικό τραπέζι ώστε να εξασφαλίσουμε τη συγκέντρωση του κόσμου γύρω τους. Με τον τρόπο αυτό, η έκθεση μετατρέπεται σε δημόσιο χώρο, όπου οι πολίτες συγκεντρώνονται, σκέφτονται και πιθανώς συζητούν με τον διπλανό τους για ένα σημαντικό ζήτημα της πόλης».
- Οι μακέτες ενός αρχιτεκτονικού διαγωνισμού δεν είναι κάτι οικείο για τον απλό πολίτη. Στην περίπτωση της Πανεπιστημίου όμως έχουμε πραγματική κοσμοσυρροή.
«Το αντικείμενο του συγκεκριμένου διαγωνισμού αφορά όλους τους κατοίκους της Αθήνας. Το Ιδρυμα Ωνάση έχει καταβάλει μεγάλη προσπάθεια ώστε να εξασφαλίσει την καλύτερη δυνατή ενημέρωση των πολιτών προβάλλοντας τα αποτελέσματα του διαγωνισμού. Γι' αυτό επιλέχθηκε ο σταθμός του μετρό στο Σύνταγμα, από όπου περνούν καθημερινά χιλιάδες Αθηναίοι. Για τον ίδιο λόγο υπάρχει μια ομάδα νέων αρχιτεκτόνων που υποδέχεται τους επισκέπτες και απαντά στα ερωτήματά τους. Η επικοινωνία με τους πολίτες αποτελεί ένα πολύ σημαντικό στάδιο στην εξέλιξη του συνολικού έργου».
- Βεβαίως υπάρχει η ομόφωνη απόφαση της επιτροπής για το πρώτο βραβείο στους Ολλανδούς τής OKRA. Θα θέλαμε όμως και τη δική σας ματιά.
«Το ενδιαφέρον μου για τη βραβευμένη πρόταση δεν εστιάζεται τόσο στις σχεδιαστικές επιλογές, που έχουν γίνει, όσο στην ύπαρξη μιας συνολικής στρατηγικής για το κέντρο της Αθήνας, που επικεντρώνεται σε τρεις άξονες: στη διαμόρφωση μιας πόλης ανθεκτικής στην κλιματική αλλαγή, στη διαμόρφωση μιας πόλης προσπελάσιμης από όλους και στην αναζωογόνηση των δραστηριοτήτων στο κέντρο της πόλης. Περιμένω με πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να δω την εξέλιξη της ιδέας του “Θεάτρου των 1.000 δωματίων”, που αποτελεί μέρος της βραβευμένης πρότασης. Πρόκειται για μια εξαιρετικά φιλόδοξη ιδέα προσωρινής χρησιμοποίησης των εγκαταλειμμένων, λόγω της κρίσης, κτηρίων από νέους δημιουργούς. Η ενθάρρυνση της νέας δημιουργικής τάξης να επιστρέψει στο κέντρο της πόλης μπορεί να δώσει το έναυσμα για την αντιστροφή του αρνητικού κλίματος στο κέντρο της Αθήνας».
- Υπάρχουν επιμέρους λύσεις στις υπόλοιπες προτάσεις, που θα θέλατε να ενσωματωθούν στην τελική μελέτη;
«Μόνο οι δημιουργοί της βραβευμένης πρότασης θα μπορούσαν να πάρουν μια ανάλογη απόφαση. Παρ’ όλα αυτά, μπορώ να πω ότι στο δεύτερο στάδιο του διαγωνισμού υπήρξαν τουλάχιστον τρεις αξιόλογες προτάσεις για την πλατεία Ομονοίας. Ξεχωρίζω αυτές των Νικηφορίδη/Κουόμο, Ζωμά/Μωυσιάδη/Πετρά, Μπουγαδέλη/Schwartz. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει, ακόμη, ο τρόπος που η πρόταση των Αντονά/Κουτσογιάννη/Ησαΐα επικεντρώνεται στις αρχαιολογικές ανασκαφές. Καθώς επίσης και ο χειρισμός της αστικής επίπλωσης από τους Αναγνωστάκη/Κουμάντου/Socci/Θωμίδου».
- Εχουμε ακούσει πολλά για την «πεζοδρόμηση» της Πανεπιστημίου. Η τελευταία εκδοχή που κάνει λόγο για μετατροπή της από οδό σε αστική λεωφόρο ακούγεται πολύ πιο προσγειωμένη.
«Ο όρος “πεζοδρόμηση” είναι παραπλανητικός στη συγκεκριμένη περίπτωση. Παραπέμπει σε στρατηγικές παρέμβασης, που γνωρίσαμε κατά τα περασμένα χρόνια. Το έργο που επιχειρείται στο κέντρο της Αθήνας δεν είναι εξωραϊστικό. Πρόκειται για σημαντικό έργο υποδομής, που έχει ως στόχο να αυξήσει την προσπελασιμότητα από τα μέσα μαζικής μεταφοράς και συγκεκριμένα το τραμ, τους ποδηλάτες, τους πεζούς και τα άτομα με περιορισμένες δυνατότητες κινητικότητας. Επίσης για ένα έργο που φιλοδοξεί να μεταβάλει τις κλιματικές συνθήκες της ευρύτερης περιοχής μειώνοντας τη θερμοκρασία κατά 1-2 βαθμούς Κελσίου. Δεν πρόκειται λοιπόν για πεζοδρόμηση αλλά για ένα έργο πολύ πιο σύνθετο και φιλόδοξο το οποίο ανταποκρίνεται στις προκλήσεις των επόμενων χρόνων».
- Από το βιβλίο επισκεπτών δεν λείπουν κάποιες επιφυλάξεις για το ίδιο το έργο…
«Είναι λογικό να υπάρχουν αντιδράσεις σε ένα τόσο σύνθετο έργο. Είναι επίσης σημαντικό να διατυπώνονται διαφορετικές γνώμες και να λαμβάνονται υπόψη από τους οργανωτές και τους μελετητές. Οσον αφορά το ζήτημα της κυκλοφορίας δεν έχω καμία απολύτως επιφύλαξη σχετικά με τη λύση που πρόκειται να εφαρμοστεί. Το κέντρο της πόλης πρέπει να αποδοθεί στα μέσα μαζικής μεταφοράς, τους πεζούς, τα ποδήλατα και τους πολίτες με μειωμένες δυνατότητες μετακίνησης. Η οδός Πανεπιστημίου δεν σχεδιάστηκε για να κινούνται αυτοκίνητα κατά μήκος της. Πιστεύω ότι θα έλθει μια μέρα που οι μελλοντικές γενιές θα κοιτάζουν με απορία και συγκατάβαση τις παλιές φωτογραφίες των αυτοκινήτων μπροστά από τη νεοκλασική τριλογία. Με τον ίδιο δηλαδή τρόπο που ήδη κοιτάζουμε τις παλιές φωτογραφίες αυτοκινήτων στον περιφερειακό της Ακρόπολης».
- Με ποιους τρόπους πιστεύετε ότι θα εξασφαλιστεί η συνεχής δραστηριότητα, μόνιμο πρόβλημα των πεζοδρομήσεων;
«Η εξασφάλιση της συνεχούς δραστηριότητας στον δημόσιο χώρο δεν μπορεί να επιτευχθεί μόνο με παρεμβάσεις στην κυκλοφορία και έργα πρασίνου. Προϋποθέτει μεταβολές στο εσωτερικό των κτιρίων, που περιβάλλουν τον δημόσιο χώρο. Γνωρίζουμε ότι πολλά κτήρια στην περιοχή παρέμβασης είναι άδεια λόγω της οικονομικής κρίσης. Το γεγονός αυτό μπορεί να αποτελέσει μια ευκαιρία για τη σταδιακή αλλαγή του χαρακτήρα του αθηναϊκού κέντρου. Πολλά από τα κτίρια ανήκουν στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Αν δοθεί η δυνατότητα προσωρινής χρήσης τους από τις πολυπληθείς δημιουργικές ομάδες της πόλης, η περιοχή μπορεί σύντομα να αποκτήσει δραστηριότητα 24 ώρες το 24ώρο και επτά μέρες την εβδομάδα. Αν γίνει το ξεκίνημα, η πόλη σύντομα θα βρει τον δρόμο της. Το μόνο που χρειάζεται είναι τόλμη, φαντασία και θετική ανταπόκριση από τη μεριά των πολιτών».
…………………………………………………………..
Ο δημόσιος χώρος πρέπει να είναι απρόβλεπτος
- Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η λειτουργία του δημόσιου χώρου, ειδικά στην Ελλάδα, όπου δεν του έχουμε επιφυλάξει και την καλύτερη μεταχείριση.
«Κάθε πόλη αποτελεί μια αρκετά διαφορετική περίπτωση. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Αθήνα αποτελεί μια αρκετά νέα πόλη με διαρκείς μεταβολές στον αριθμό και τη σύσταση του πληθυσμού. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού έφτασε από την ύπαιθρο μόλις πριν από 3-4 δεκαετίες. Τα τελευταία 20 χρόνια άλλαξε η σύσταση του πληθυσμού με την άφιξη των μεταναστών από την ανατολική Ευρώπη, την Αφρική και την Ασία. Οι Αθηναίοι δεν έχουμε ακόμη ανακαλύψει τον τρόπο να ζούμε στον δημόσιο χώρο, παρ’ ότι περνάμε πολύ μεγάλο μέρος του χρόνου μας στο ύπαιθρο. Σίγουρα δεν μας έχει βοηθήσει σε αυτό και η δομή της πόλης. Παρ’ όλα αυτά, τα τελευταία χρόνια οι απαιτήσεις του κόσμου αυξάνονται. Ο περιφερειακός της Ακρόπολης και τα ελάχιστα πάρκα της πόλης είναι γεμάτα από κόσμο. Οι νεότεροι Αθηναίοι, που έχουν γεννηθεί στην πόλη και δεν φέρουν το βάρος των καταβολών από την ελληνική ύπαιθρο, οικοδομούν νέες σχέσεις και ανακαλύπτουν νέα πρόσωπα της πόλης. Θα έλεγα ότι ο δημόσιος χώρος πρέπει να είναι ανοικτός σε όλους τους πολίτες και να επιτρέπει τη δημιουργία γεγονότων και δράσεων. Ο δημόσιος χώρος πρέπει να είναι απρόβλεπτος».
……………………………………………………………
INFO: Προλαβαίνετε να δείτε την έκθεση μέχρι τις 26 Μαρτίου.
