«Ευρωπαϊκή Ενωση και ΗΠΑ πρέπει να εστιάσουν στην άνοδο του λαϊκισμού και του εθνικισμού στην Ελλάδα και σε άλλες χώρες» λέει στην «Εφ.Συν.» ο εκτελεστικός διευθυντής του German Marshall Fund. Τονίζει ότι η οικονομική αβεβαιότητα στη νότια Ευρώπη αποτελεί κίνδυνο για τη σταθερότητα, ενώ επισημαίνει ότι για την αξιοποίηση των κοιτασμάτων της Αν. Μεσογείου απαιτείται περιφερειακή συνεργασία.

Συνέντευξη στον Τάσο Τσακίρογλου

-Είχαμε την «αραβική άνοιξη» και τις μαζικές διαμαρτυρίες των πολιτών σε Ελλάδα, Ισπανία, Πορτογαλία, Ιταλία κ.λπ. Πόσο επικίνδυνη είναι η οξεία οικονομική και κοινωνική κρίση στη Νότια Ευρώπη για τη σταθερότητα στην περιοχή;

Νομίζω ότι οι γεωπολιτικές επιπλοκές αυτών που συμβαίνουν στη νότια Ευρώπη δεν έχουν τύχει την προσοχή που τους αρμόζει. Η διεθνής κοινότητα έχει επικεντρωθεί στη χρηματοπιστωτική, στην οικονομική και λιγότερο στην κοινωνική διάσταση, αλλά σχεδόν καθόλου στη γεωπολιτική. Είναι σημαντικό να δούμε πώς η συνεχιζόμενη οικονομική αβεβαιότητα λόγω της κρίσης, κυρίως στην Ανατολική Μεσόγειο, μπορεί να επηρεάσει και τη σταθερότητα στην περιοχή. Διότι τις πολιτικές αλλαγές, αλλά και τις συνέπειες που επιφέρει αυτή η οικονομική κρίση στη νότια Ευρώπη, τις βλέπουμε στη βόρεια Αφρική, στη Μέση Ανατολή και στην Κύπρο, αλλά επηρεάζουν επίσης το Ισραήλ και την Τουρκία, ενώ έχουμε και το πρόβλημα της Συρίας. Συμβαίνουν πολλά λοιπόν στη Μεσόγειο και η Μεσογειακή Ευρώπη βρίσκεται σε κρίση.

-Πώς αλλάζει τη γεωπολιτική ισορροπία δυνάμεων η πρόσφατη ανακάλυψη μεγάλων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο;

Πιστεύω ότι πρόκειται για μια πολύ σημαντική εξέλιξη. Ωστόσο για να υλοποιηθεί αυτή η δυνατότητα [αξιοποίησης των κοιτασμάτων] θα απαιτηθεί μεγάλος βαθμός περιφερειακής συνεργασίας, περισσότερο απ' ό,τι φανταζόμαστε. Αυτό το θέμα έχει γίνει ήδη εμφανές για την Κύπρο και δυνητικά και για την Ελλάδα. Θα μπορούσε να συμβάλει στην αντιμετώπιση των μεγάλων οικονομικών προκλήσεων και να γίνει όχημα περιφερειακής συνεργασίας με την Τουρκία, το Ισραήλ και άλλες χώρες της περιοχής, αλλά δυστυχώς δεν είμαστε ακόμα σ' αυτό το στάδιο για να επιτευχθεί στενή συνεργασία. Για να αξιοποιηθεί αυτό το πλεονέκτημα των πλουτοπαραγωγικών πόρων θα χρειαστούν πάνω απ' όλα οι αναγκαίες υποδομές, οι οποίες απαιτούν συνεργασία. Πάντως ανοίγονται νέες δυνατότητες. Για παράδειγμα, εάν η προσέγγιση μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας εδραιωθεί, υπάρχει ίσως η δυνατότητα μεταφοράς του φυσικού αερίου στην τούρκικη αγορά και απ' εκεί στην παγκόσμια. Εάν φανταστούμε μια μελλοντική επίλυση του Κυπριακού, αυτό θα προσφέρει περαιτέρω δυνατότητες αξιοποίησης των κοιτασμάτων της Αν. Μεσογείου. Το βασικό πρόβλημα είναι ότι η ασταθής κατάσταση στην περιοχή αυτή εμποδίζει τέτοιες εξελίξεις.

-Τι συνεπάγεται για Ελλάδα και Κύπρο η επαναπροσέγγιση Τουρκίας και Ισραήλ; Είναι το τέλος των σχεδιασμών για έναν εναλλακτικό ενεργειακό διάδρομο ή για τη δημιουργία ενός άξονα Ισραήλ – Κύπρου – Ελλάδας;

Δεν το νομίζω για αρκετούς λόγους. Πρώτον διότι δεν ξέρουμε πώς ακριβώς θα εξελιχθεί αυτή η τουρκο-ισραηλινή σχέση. Κατά τη γνώμη μου δεν πρόκειται να επιστρέψει στα επίπεδα που βρισκόταν τη δεκαετία του ’90. Θα υπάρχει βεβαίως το ενδιαφέρον για συνεργασία σε θέματα ενέργειας ή αμυντικού χαρακτήρα, αλλά δεν είναι ακόμα κάτι ξεκάθαρο. Σε κάθε περίπτωση δεν νομίζω ότι το Ισραήλ θα σταματήσει να επιδιώκει τη διαφοροποίηση των συνεργασιών του στην περιοχή και αυτό αφορά την Κύπρο και την Ελλάδα. Αυτό έχει τη δική του ανεξάρτητη λογική.

-Είμαστε αντιμέτωποι με έναν νέο γύρο τουρκικών προκλήσεων και αμφισβητήσεων ελληνικών και κυπριακών κυριαρχικών δικαιωμάτων σε διάφορες περιοχές του Αιγαίου και της Αν. Μεσογείου, με την Τουρκία να αρνείται να υπογράψει το Δίκαιο της Θάλασσας. Διαβλέπετε κάποιο κίνδυνο νέας αντιπαράθεσης στην περιοχή;

Συγκριτικά με την περίοδο πριν από είκοσι χρόνια, τώρα έχουμε μια πιο σταθερή, προβλέψιμη και συνεργατική σχέση. Διαφορές υπάρχουν ακόμα μεταξύ Αθήνας και Αγκυρας, οι οποίες δεν έχουν εξαλειφθεί. Σε γενικές γραμμές η κατάσταση είναι σχετικά σταθερή. Η αξία μιας συμφωνίας σε κομβικά θέματα που αφορούν θαλάσσιες ή εναέριες περιοχές στην Αν. Μεσόγειο είναι σήμερα πολύ μεγαλύτερη απ' ό,τι τα προηγούμενα χρόνια. Είναι σημαντική γιατί σταθεροποιεί τη σχέση μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, αλλά επίσης επειδή θα αφαιρούσε ένα ακανθώδες πρόβλημα από το τραπέζι του διαλόγου. Ελπίζω ότι αυτές οι διαφωνίες δεν θα απορυθμίσουν τις βελτιωμένες σχέσεις που επιτεύχθηκαν τις προηγούμενες δεκαετίες και είναι πολύτιμες και για τις δύο χώρες.

-Ποιος είναι ο ρόλος της Ε.Ε. και των ΗΠΑ σ' αυτό το μεταβαλλόμενο τοπίο;

Είναι αποφασιστικής σημασίας. Η νότια Ευρώπη γενικότερα, αλλά η Κύπρος και η Ελλάδα ειδικότερα, αξίζει να έχουν ισχυρή υποστήριξη από τους Ευρωπαίους και ατλαντικούς συμμάχους τους. Και αυτό όχι μόνο για οικονομικούς λόγους, αλλά και για λόγους αλληλεγγύης και επίσης γεωπολιτικού συμφέροντος, καθώς, όπως είπα, υπάρχουν κίνδυνοι εξαιτίας της συνεχιζόμενης κρίσης στη νότια Ευρώπη. Τόσο η Ε.Ε. όσο και οι ΗΠΑ πρέπει να συμβάλουν στην επίλυση της κρίσης. Αυτές οι προσπάθειες ίσως οδηγήσουν για παράδειγμα στην επίλυση του Κυπριακού κατά τη δεύτερη θητεία του Ομπάμα ή στη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων -και όλα αυτά θα ήταν πολύ θετικά. Είναι καθαρό ότι η Ουάσινγκτον, όπως και οι Ευρωπαίοι εταίροι, θα πρέπει να στηρίξουν περισσότερο τη νότια Ευρώπη.

-Και οι φιλοδοξίες της Ρωσίας;

Η κατεύθυνση αυτών των φιλοδοξιών δεν είναι και πολύ καθαρή. Η Ρωσία έχει κάποια εμφανή οικονομικά διακυβεύματα στην περιοχή, που αφορούν για παράδειγμα την ενέργεια και την ασφάλεια, αλλά ειλικρινά δεν θα έλεγα ότι οι εξελίξεις στην Αν. Μεσόγειο και στην Κύπρο ειδικότερα είναι ουσιαστικές για τη Μόσχα. Σίγουρα παίζονται πολλά στη Συρία, αλλά αυτό αφορά τη μακρόχρονη παρουσία της στη χώρα και τη δυναμική των σχέσεών της με την Τουρκία, οι οποίες έχουν υπάρξει ανταγωνιστικές.

-Τέλος, πώς επηρεάζει το μεταναστευτικό την κατάσταση στην περιοχή;

Αποτελεί μια σημαντική παράμετρο του κινδύνου για τις χώρες της περιοχής, αλλά και την ατλαντική κοινότητα. Υπάρχει πραγματικό πρόβλημα προσφυγιάς, καθώς οι χώρες που αντιμετωπίζουν κρίση δεν μπορούν να ασφαλίσουν τα σύνορά τους. Επίσης δεν μπορούν να διασφαλίσουν μια σχετικά ομαλή ενσωμάτωση των μεταναστών και προσφύγων στην κοινωνία. Ετσι μεγαλώνει ο κίνδυνος για την ανθρώπινη ασφάλεια και την κοινωνική συνοχή στη νότια Ευρώπη, κάτι που εκμεταλλεύονται λαϊκίστικα κινήματα

-Οπως η ναζιστική Χρυσή Αυγή στην Ελλάδα.

Ακριβώς. Και νομίζω ότι η Ε.Ε και οι ΗΠΑ πρέπει να δώσουν προσοχή σ' αυτό. Δηλαδή στον κίνδυνο ανόδου του λαϊκισμού και του εθνικισμού τόσο στην Ελλάδα όσο και σ' άλλες χώρες, όπως η Ουγγαρία. Ακόμα και η περιοχή των Βαλκανίων είναι ευεπίφορη σ' αυτή την άνοδο του εθνικισμού.

……………………………………………………………………

Ποιος είναι

Ο Ιαν Λέσερ είναι εκτελεστικός διευθυντής του Διατλαντικού Κέντρου του German Marshall Fund στις Βρυξέλλες, με ειδίκευση στην Ανατολική Μεσόγειο, την Τουρκία και θέματα Στρατηγικής και Ασφάλειας. Τη δεκαετία