Tου Ηλία Νικολόπουλου*

Η χώρα μας καθώς και οι άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου βρίσκονται στο επίκεντρο μιας διεθνούς και ευρωπαϊκής κρίσης που πλήττει, με ιδιαίτερα οξύ τρόπο, τις εξελιγμένες κεφαλαιοκρατικά χώρες.

Η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 ήρθε να καταδείξει, μετά από μια σειρά χρηματοοικονομικών κρίσεων, τα γενικότερα αδιέξοδα που αντιμετωπίζει το κεφαλαιοκρατικό σύστημα διεθνώς. Η μετατροπή μάλιστα της χρηματοπιστωτικής κρίσης, με τη μεταφορά δημόσιων πόρων στις τράπεζες για τη διάσωσή τους, σε δημοσιονομική πιστοποιεί τη γενικότερη κρίση του κυρίαρχου συστήματος.

Η μετατόπιση του κέντρου βάρους της συσσώρευσης και της παραγωγής στην Ασία και σε άλλες αναδυόμενες περιοχές έχει άμεσες και σοβαρές επιπτώσεις στον διεθνή καταμερισμό εργασίας. Το γεγονός αυτό προκαλεί την αποβιομηχάνιση των εξελιγμένων κεφαλαιοκρατικά χωρών και την επικράτηση σε αυτές του χρηματιστικού και χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου. Η μεταφορά της αναπτυξιακής διαδικασίας και της παραγωγής υπεραξίας, κυρίως στις αναδυόμενες οικονομικά περιοχές της πρώην περιφέρειας, σηματοδοτεί το τέλος της αποκλειστικής ηγεμονίας της Δύσης και την αφετηρία της παρακμής της. Η μετατόπιση αυτή εντείνει την κρίση του εξελιγμένου κεφαλαιοκρατικά κόσμου, με αποτέλεσμα να δοκιμάζονται οι πιο αδύνατες περιοχές του όπως οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου.

Διαπιστώνεται λοιπόν ότι η σημερινή κρίση έχει συστημικά χαρακτηριστικά και μετατρέπει, με την επικράτηση του νεοφιλελεύθερου καθεστώτος συσσώρευσης του κεφαλαίου και διανομής του πλούτου, την αντίθεση κεφαλαίου και εργασίας σε ανοιχτό κοινωνικό πόλεμο κατά των δυνάμεων της εργασίας. Ενας πόλεμος που εντείνεται και βαθαίνει όλο και περισσότερο με τη συνεχή αποδιάρθρωση των εργασιακών σχέσεων και την κατεδάφιση του κράτους πρόνοιας οδηγώντας με γρήγορους ρυθμούς στην κοινωνία τού ενός τετάρτου. Συνεπώς πρόκειται για μια κρίση που δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με συμβατικό τρόπο.

Στη χώρα μας η κρίση αυτή έχει προσλάβει οξυμένο δομικό χαρακτήρα λόγω της εκμηδένισης σε μεγάλο βαθμό της παραγωγικής της βάσης από τις πολιτικές του κυρίαρχου πελατειακού δικομματικού συστήματος και της διαπλοκής του με την κυρίαρχη τάξη.

Στις συνθήκες αυτές, για να αντιμετωπιστεί το καταστροφικό αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει η κοινωνία μας, απαιτούνται ρήξεις και τομές τόσο στο επίπεδο των σχέσεων παραγωγής όσο και στο επίπεδο των θεσμών. Ειδικότερα για να μπορέσουμε να επαναδραστηριοποιήσουμε την οικονομία μας και να ανασυγκροτήσουμε παραγωγικά τη χώρα μας απαιτείται η ακύρωση των μνημονίων και η διαγραφή, τουλάχιστον του μεγαλύτερου μέρους, του χρέους.

Για να μπορεί όμως η πολιτική αυτή να είναι αποτελεσματική επιβάλλεται να στηρίζεται σε μέτρα που οδηγούν σε εναλλακτικές μορφές οργάνωσης της οικονομίας και της κοινωνίας. Μονάχα σε μια τέτοια βάση και προοπτική μπορούν να κινητοποιούνται οι ζωντανές παραγωγικές δυνάμεις της χώρας μας και να αξιοποιούνται οι παραγωγικές της δυνατότητες.

Η ανατροπή της υπάρχουσας αδιέξοδης κατάστασης και η μετάβαση σε μια νέου τύπου κοινωνικο-οικονομική οργάνωση πρέπει κυρίως να εδράζεται αφενός σε ένα ισχυρό κοινωνικό τομέα και αφετέρου σε έναν αποτελεσματικό δημόσιο τομέα. Ο κοινωνικός τομέας πρέπει να στηρίζεται σε μορφές που επιτρέπουν την ενεργοποίηση και αξιοποίηση του υψηλού επιπέδου εργασιακού δυναμικού που διαθέτει η χώρα μας. Οι μορφές αυτές για να εκπληρώνουν τον σκοπό τους πρέπει να έχουν αυτοδιαχειριστικό, συνεταιριστικό, συνεργατικό και γενικότερα αλληλέγγυο χαρακτήρα. Οι αυτοδιαχειριστικές μορφές πλεονεκτούν διότι απελευθερώνουν τις δημιουργικές δυνάμεις των άμεσων παραγωγών, ενώ ταυτόχρονα τους παρέχουν τη δυνατότητα να αντιμετωπίζουν οι ίδιοι τα κρίσιμα προβλήματα με τα οποία βρίσκεται αντιμέτωπη η κοινωνία μας. Ο κοινωνικός αυτός τομέας είναι απαραίτητο, σε ένα πρώτο στάδιο, να συνεπικουρείται από έναν αναδιαρθρωμένο και αποτελεσματικό δημόσιο τομέα, ο οποίος θα είναι προσανατολισμένος αποκλειστικά στην ικανοποίηση των κοινωνικών αναγκών. Στον δημόσιο αυτό τομέα θα περιλαμβάνονται οπωσδήποτε οι τράπεζες και οι επιχειρήσεις και οργανισμοί κοινής ωφέλειας.

Δημόσιος και κοινωνικός τομέας θα συντονίζονται μέσω ενός αποκεντρωμένου κοινωνικού σχεδιασμού που θα συναρθρώνει τους διάφορους τομείς οικονομικής δραστηριότητας προσανατολίζοντάς τους στην εξυπηρέτηση των κοινωνικών αναγκών. Μια τέτοια κοινωνικοοικονομική οργάνωση δίνει τη δυνατότητα στους άμεσους παραγωγούς να καθορίζουν και να αλλάζουν τη ζωή τους, διότι η αλλαγή των συνθηκών ζωής, της καθημερινότητας και όχι μόνο του κράτους και των σχέσεων ιδιοκτησίας, όπως υπογραμμίζει ο Henri Lefèbvre, αποτελεί και την ουσία του κοινωνικού μετασχηματισμού, στο πλαίσιο του οποίου η αυτοδιαχείριση, με το να επεκτείνει το πεδίο της άμεσης δημοκρατίας, διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο.

Μονάχα σε μια τέτοια κατεύθυνση ρήξης και ανατροπής είναι δυνατόν να αντιμετωπιστεί η οικονομική και κοινωνική καταστροφή τόσο της χώρας μας όσο και των άλλων νοτιοευρωπαϊκών χωρών που πραγματοποιείται στο πλαίσιο της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης και κυριαρχίας του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου.

…………………………………………………………………..

*Οικονομολόγος, πρώην αντιπρόεδρος και καθηγητής στο ΤΕΙ Χαλκίδας