«Οι πολίτες πρέπει να απαιτήσουν διαφάνεια και δημοψήφισμα προκειμένου να πιέσουν/να βοηθήσουν τις κυβερνήσεις να πετύχουν δίκαιες συμφωνίες με τους πιστωτές» λέει στην «Εφ.Συν.» η Ισλανδή βουλευτής και προσθέτει: «Τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα μπορούν να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών μόνον εάν αναπτύξουν ένα όραμα για το μέλλον, που θα περιλαμβάνει περισσότερη κοινωνική ιδιοκτησία, μεγαλύτερη ισότητα και περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη».
Συνέντευξη στον Τάσο Τσακίρογλου
-Ποιο είναι το σημαντικότερο μάθημα που πήρατε από την κρίση και τις εξελίξεις που ακολούθησαν στην πατρίδα σας;
Είναι σημαντικό να αφήσουμε τις τράπεζες να χρεοκοπήσουν ή να τις διαχωρίσουμε σε «καλές» και σε «κακές» πριν μπορέσουν να κοινωνικοποιήσουν τις ζημιές τους. Η Κεντρική Τράπεζα της Ισλανδίας κράτησε τις ιδιωτικές τράπεζές της ζωντανές για μεγάλο διάστημα και το άμεσο κόστος για τους φορολογούμενους ανήλθε στο 20% του ΑΕΠ. Οταν οι τράπεζες μπαίνουν στην πτωχευτική διαδικασία, μπορούν να εντοπιστούν οι απάτες και να λογοδοτήσουν οι υπαίτιοι. Οι φορολογούμενοι δεν μπορούν να περιμένουν από το ΔΝΤ, τη διεθνή κοινότητα και τους πιστωτές να είναι δίκαιοι όταν φτάνει η ώρα της βοήθειας (διάσωσης) και καταγράφεται το χρέος. Επίσης, το ΔΝΤ στήριξε τις συμφωνίες με τους πιστωτές, οι οποίες απειλούν τη βιωσιμότητα του δημόσιου χρέους. Οι πολίτες πρέπει να απαιτήσουν διαφάνεια και δημοψήφισμα προκειμένου να πιέσουν/να βοηθήσουν τις κυβερνήσεις να πετύχουν δίκαιες συμφωνίες με τους πιστωτές.
Η Ισλανδία έκανε το λάθος να εγγυηθεί πλήρως τις καταθέσεις, κάτι που κατέστησε δύσκολη τη διαπραγμάτευση της κυβέρνησης με άλλους πιστωτές των πτωχευμένων τραπεζών σχετικά με την ακριβή καταγραφή του εσωτερικού χρέους. Ετσι τα επιτόκια διάσωσης είναι ακόμη υψηλά και τα μισά από τα νοικοκυριά δυσκολεύονται να ανταποκριθούν. Οι Ισλανδοί απαιτούν τα περιουσιακά στοιχεία των τραπεζών που πτώχευσαν και ανήκουν τώρα σε αρπακτικά funds να καταγραφούν, ώστε το ιδιωτικό χρέος να μπει βιώσιμη τροχιά.
-Και σχετικά με το νόμισμα;
Εάν έχεις το δικό σου νόμισμα, μπορείς να διασφαλίσεις ότι οι πλούσιοι κάτοχοι κεφαλαίων θα αναλάβουν το μερίδιο του βάρους της κρίσης που τους αναλογεί, έτσι ώστε αυτό το βάρος να κατανεμηθεί δίκαια. Στην Ισλανδία το νόμισμα υποτιμήθηκε κατά 50% έναντι του ευρώ και το διαθέσιμο εισόδημα όλων έπεσε κατά 20%. Εφαρμόστηκαν έλεγχοι κεφαλαίων οι οποίοι εμπόδισαν τους κατόχους χρήματος να τα αποσύρουν από την οικονομία. Τα «κλειστά» κεφάλαια φορολογήθηκαν ώστε να χρηματοδοτήσουν το δημοσιονομικό έλλειμμα, και οι κάτοχοί τους αγόρασαν κρατικά ομόλογα, τα οποία εκδόθηκαν για τη χρηματοδότηση του ελλείμματος.
-Πιστεύετε ότι οι απαντήσεις που δόθηκαν σ' αυτήν την κρίση ήταν κοινωνικά δίκαιες;
Είναι σημαντικό οι κυβερνήσεις, με τη βοήθεια των πολιτών, να πιέσουν το ΔΝΤ και την τρόικα να επιβραδύνουν τη δημοσιονομική προσαρμογή προκειμένου να αντιδράσουμε στον φαύλο κύκλο της αρνητικής ανάπτυξης, της ανεργίας και των κοινωνικών δυσκολιών. Η Ισλανδία αποτελεί παράδειγμα χώρας που διαπραγματεύτηκε τη χαλάρωση του προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής του ΔΝΤ εξαιτίας της αρνητικής ανάπτυξης. Επίσης χρησιμοποίησε το πρόγραμμα για να εμποδίσει τη φτώχεια να εξαπλωθεί, αυξάνοντας την προοδευτικότητα του φορολογικού συστήματος και τη φορολόγηση του πλούτου, προκειμένου να εξασφαλίσει κονδύλια για τους φτωχούς και τους χαμηλόμισθους. Η τρόικα έχει εξασφαλίσει τα συμφέροντα των κατόχων χρήματος και ομολόγων και τους έδωσε τη δυνατότητα να μεταφέρουν κεφάλαια έξω από τις χώρες που αντιμετώπιζαν κρίση, μέχρι που εμφανίστηκε η περίπτωση της Κύπρου. Ετσι, οι κάτοχοι χρήματος και ομολόγων κατάφεραν να μετακυλήσουν μέρος των ζημιών τους στους φορολογούμενους και να μεταφέρουν τα ευρώ τους από χώρες σε κρίση, αφήνοντάς τες με χρέη που μπορούν να πληρωθούν με απαράδεκτες κοινωνικά περικοπές στο κράτος πρόνοιας και με πώληση των φυσικών πηγών και της δημόσιας περιουσίας. Είναι απαράδεκτο χώρες που θεωρούνταν «περιθωριακές» από τις κυρίαρχες ελίτ της Ευρώπης να χρησιμοποιούνται ως παραδείγματα του τι θα συμβεί σε άλλες χώρες σε περίπτωση που δεν δεχτούν σκληρούς όρους για την αποπληρωμή του χρέους και μέτρα λιτότητας.
-Η Ευρώπη βρίσκεται σε κρίση, όμηρος μιας στενής αντίληψης του ρόλου της, επικεντρώνοντας στις αγορές και στον χρηματοπιστωτικό τομέα εις βάρος των λαών. Είναι δυνατόν να ανακτήσει η Πολιτική τον έλεγχο;
Οι πολίτες δεν εμπιστεύεται πλέον τα πολιτικά κόμματα, καθώς αυτά δεν τόλμησαν να υψώσουν το ανάστημά τους απέναντι στο ΔΝΤ και στην τρόικα. Στην Ισλανδία, η υποστήριξη προς την «αριστερή» κυβέρνηση κατέρρευσε, αφού αυτή διαπραγματεύτηκε τρεις συμφωνίες για τις καταθέσεις, παρότι δεν είχε καμιά νομική υποχρέωση να το κάνει, και οι πολίτες ήταν κατά αυτών των διαπραγματεύσεων. Επιπλέον, ιδιωτικοποίησε το 60% του τραπεζικού τομέα και επέτρεψε στις τράπεζες να αποφασίσουν για την τύχη των χρεωμένων πολιτών και επιχειρήσεων. Οι φτωχοί άνθρωποι και οι χρεωμένοι πολίτες δεν έχουν τρόπο να αντιμετωπίσουν τις τράπεζες και παραπονούνται για άδικη μεταχείριση. Οι τράπεζες πήραν τον έλεγχο εταιρειών που χρεοκόπησαν, διαχώρισαν τα περιουσιακά τους στοιχεία και τα πούλησαν στους πλούσιους που είχαν κατορθώσει να φυγαδεύσουν τον πλούτο τους σε φορολογικούς παραδείσους λίγο πριν από την κατάρρευση των τραπεζών. Πολλοί είναι τώρα εξοργισμένοι και στηρίζουν κόμματα που υπόσχονται να διαπραγματευτούν μεγάλες αποσβέσεις του χρέους των νοικοκυριών. Τα παραδοσιακά πολιτικά κόμματα μπορούν να ανακτήσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών μόνον εάν αναπτύξουν ένα όραμα για το μέλλον που θα περιλαμβάνει περισσότερη κοινωνική ιδιοκτησία, μεγαλύτερη ισότητα και περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη.
-Οι περισσότερες κυβερνήσεις πιστεύουν ότι μπορούν να αποφασίζουν πιο αποτελεσματικά, χωρίς πολλή δημοκρατία, χωρίς «πολύ άχρηστη συζήτηση με τα Κοινοβούλια». Ποιες είναι οι συνέπειες;
Το ΔΝΤ δεν ήθελε ποτέ να συζητά δημόσια το οικονομικό του πρόγραμμα για την Ισλανδία, όπως επίσης δεν ήθελε να το κατηγορούν για τις οικονομικές δυσκολίες των πολιτών. Αυτό σήμαινε ότι το Κοινοβούλιο και ειδικότερα η αντιπολίτευση, δεν είχε την αναγκαία πληροφόρηση για να ασκήσει πίεση στο θέμα της διαπραγμάτευσης με τα αρπακτικά funds σχετικά με τις αποσβέσεις και το πρόγραμμα λιτότητας. Οι πολίτες κατηγορούν τώρα τους πολιτικούς για την αποκατάσταση του τραπεζικού τομέα σύμφωνα με τα συμφέροντα των πιστωτών, για τα ανεπαρκή μέτρα ανακούφισης των χρεών και για τις περικοπές στις δαπάνες υγείας, οι οποίες απειλούν την ασφάλεια των ασθενών.
-Πώς βλέπετε τη στάση της Γερμανίας και της Ανγκελα Μέρκελ κατά την περίοδο της κρίσης;
Η κυρία Μέρκελ είναι μια δημοκρατικά εκλεγμένη ηγέτις στη Γερμανία, η οποία κατέχει το μεγαλύτερο μέρος του χρέους στην Ευρώπη. Ετσι, η καγκελάριος εστιάζει στα συμφέροντα των πιστωτών και όχι στις διαθέσιμες επιλογές των υπερχρεωμένων χωρών προκειμένου αυτές ν' αποκτήσουν τον έλεγχο των νομισμάτων τους. Σ' αυτόν τον ρόλο η κυρία Μέρκελ έχει υποβάλει τις χρεωμένες χώρες σε μέτρα που βαθαίνουν την ύφεση, επιδεινώνουν το βάρος του χρέους και διαρρηγνύουν την κοινωνική συνοχή. Γι' αυτό, η Ε.Ε. δεν είναι πλέον μια ένωση ισότιμων κρατών, αλλά μια λέσχη άνισων χωρών, όπου οι πιστωτές χρησιμοποιούν τη δύναμή τους για να διασφαλίσουν ότι οι χώρες που χρωστάνε θα αποπληρώσουν το χρέος τους, θεωρώντας το ως πρώτη προτεραιότητα.
……………………………………………………….
Ποια είναι
Γεννημένη το 1961, ζει στο Ρέικιαβικ, είναι παντρεμένη και έχει έναν γιο. Εχει σπουδάσει Οικονομικά σε Γερμανία και Βρετανία. Είναι ανεξάρτητη βουλευτής και συμμετέχει στην επιτροπή οικονομικών της Βουλής. Μετά την οικονομική κρίση και τη «διάσωση» της Ισλανδίας το 2008, συμμετείχε σε όλες τις οικονομικές επιτροπές που αφορούσαν τη συγκρότηση μιας νέας νομισματικής και συναλλαγματικής πολιτικής. Από το 2009 έχει ταξιδέψει σε Νορβηγία, Δανία, Φινλανδία, ΗΠΑ και Ιρλανδία, όπου δίνει διαλέξεις. Θα βρεθεί στην Αθήνα την Τετάρτη 17 Απριλίου (6.30 μ.μ.), ως ομιλήτρια σε εκδήλωση του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς με θέμα «Ο “άλλος” δρόμος της Ισλανδίας. Εξετάζοντας μια περίπτωση “μη διάσωσης”».
