ΡΕΠΟΡΤΑΖ του δρόμου τής «Εφ.Συν.»

 

Νιώθουν να τους διαπερνά το φευγαλέο, αμήχανο βλέμμα των περαστικών. Συχνά συναντούν εχθρότητα και περιφρόνηση. Είναι οι άνθρωποι που ζουν στον δρόμο, όλο και περισσότεροι πια, θύματα της κοινωνικής ανισότητας που εντείνεται στην κρίση.

 

Οι λιγοστές υπηρεσίες που έχουν αναλάβει τη φροντίδα τους μάχονται με την κρατική αδιαφορία, τη διάλυση της κοινωνικής πρόνοιας, την έλλειψη πόρων.

 

υνεχίζουμε το αφιέρωμα που ξεκινήσαμε την περασμένη εβδομάδα, μιλώντας με ανθρώπους που ζουν στον δρόμο και ομάδες που τους παρέχουν ανακούφιση και φροντίδα, λίγη ή πολλή.

 

Σήμερα επισκεπτόμαστε τις μονάδες δρόμου του ΟΚΑΝΑ, ξεκινώντας από το Στέκι της Καποδιστρίου, συνεχίζοντας με την ομάδα που γυρίζει τους δρόμους της Αθήνας και, τέλος, με το Κέντρο Βοήθειας της 3ης Σεπτεμβρίου.

 

Στο περιθώριο περικοπών και πρόσφατων καταγγελιών για σκάνδαλα, κρύβονται ιστορίες μάχης με την εξάρτηση, αμφίρροπες παρτίδες που κερδίζονται και χάνονται καθημερινά στον δρόμο και σε δύο από τις τελευταίες δομές του ΟΚΑΝΑ για ενεργούς χρήστες που παραμένουν στο κέντρο της πόλης.

 

Σταθμός Φροντίδας Εξαρτημένων Ατόμων

 

Ζεστός, φροντισμένος και φιλόξενος, ο Σταθμός είναι γνωστός ως «Στέκι». Κουζίνα, ντους, τουαλέτες και πλυντήρια, στη διάθεση των ανθρώπων που περνούν εδώ μερικές ώρες καθημερινά.

 

Αφού κάνουν ιατρικές εξετάσεις και βοηθηθούν στην τακτοποίηση των προνοιακών εγγράφων τους, μαθαίνουν να συμμετέχουν σε ομάδες, να αναλαμβάνουν ευθύνες και να φροντίζουν τον εαυτό τους, τους άλλους και τον χώρο. Μετά από εξάμηνη παραμονή στον Σταθμό θα μπορούν ν' αποφασίσουν να μπουν σε πρόγραμμα απεξάρτησης, αν το επιθυμούν.

 

Ο Νίκος Mαργαρίτης, υπεύθυνος του χώρου, μας εξηγεί τη λογική του Στεκιού. Η Στεφανία, ο Παναγιώτης, η Αναστασία, ο Χρήστος συζητούν για την εμπειρία του Στεκιού και μαζί της χρήσης και του δρόμου.

 

Νίκος: Κάποια στιγμή όλοι οι χρήστες θα ζητήσουν βοήθεια να ενταχθούν σ' ένα θεραπευτικό πρόγραμμα.

 

Αυτό που προσπαθούμε να τους περάσουμε εμείς είναι «τι νόημα θα έχει να φτάσετε σ' αυτή τη στιγμή έχοντας ασθένειες, πληγές, χίλια δυο; Εχεις επιλέξει να πίνεις; Πιες, αλλά μ΄έναν τρόπο που σε προστατεύει όσο το δυνατόν περισσότερο».

 

Εδώ θα έχουν τη δυνατότητα να ξαναβρούν ορισμένα πράγματα που έχουν χάσει: αναγνώριση, ευθύνες, σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ τους. Αν μπουν σε μια τέτοια διαδικασία, θα πάνε και παραπέρα.

 

Στ.: Εμένα με φωνάζουν τα παιδιά «ατραξιόν» του προγράμματος, επειδή είμαι κοινωνική. Φτιάχνουμε καφέ και συζητάμε, μαγειρεύουμε. Εδώ είναι άνετα. Εξω ο κόσμος είναι κακός. Εχει ένα βλέμμα καταφρόνησης που με σκοτώνει.

 

Π.: Οταν ήρθα, είχα τόσο μαύρισμα μέσα μου, ένιωθα τέτοια απόρριψη, που καθόμουν σε μια γωνιά αμίλητος. Σιγά σιγά το ξεπέρασα. Από απόρριψη των δικών μου βρέθηκα στον δρόμο, σε καιρό που είχα κόψει τα ναρκωτικά. Εκεί έκανα την πρώτη μου υποτροπή. Είχα φάει το κρύο της αρκούδας και λέω, θα πιω για να μην κρυώνω. Με την ηρωίνη δεν κρυώνεις.

 

Αν.: Οσο δεν το ξέρει το κοινωνικό σου περιβάλλον, ζεις διπλή ζωή. Οταν μάθουν ότι πίνεις, σε κάνουν στην άκρη. Εγώ το είπα στις φίλες μου όταν αποφάσισα να μπω στην κοινότητα. Οταν διέκοψα τη χρήση και βγήκα από το πρόγραμμα, όλα ήταν διαφορετικά. Ημουν το μαύρο πρόβατο, πάλι στην απέξω.

 

Χρ.: Επινα για χρόνια χωρίς να το ξέρουνε. Ούτε οι γονείς μου ούτε η τότε κοπέλα μου ούτε οι φίλοι, κανένας. Κάποια στιγμή είδα ότι δεν μπορώ να το ελέγξω.

 

Οι πρώτοι που στράφηκα ήταν οι κολλητοί μου. Πίστευα ότι θα μου σταθούν. Μου γύρισαν την πλάτη. Την Παρασκευή ήμουν η ψυχή της παρέας και το Σάββατο γύρισαν όλα τούμπα κι εξαφανίστηκαν. Κι όμως ήμουν το ίδιο άτομο.

 

Αν.: Θεωρούν ότι όλοι οι ναρκομανείς είναι κακοί, κλέφτες, το ένα και τ΄άλλο. Δεν είναι έτσι. Εννιά στα δέκα άτομα είναι πολύ ευαίσθητοι, πολύ έξυπνοι, με σπουδές, με δεξιότητες. Από τον ένα που κλέβει και βιάζει, μας παίρνει η μπάλα όλους. Φταίει η άγνοια.

 

Ο κόσμος δεν ενημερώνεται σωστά. Βάζουν ένα σποτάκι την Παγκόσμια Ημέρα κατά των Ναρκωτικών και νομίζουν ότι κάνουν κάτι. Κάποιος λόγος μάς έβαλε στα ναρκωτικά. Εγώ είχα κενά. Εμαθα να τα διαχειρίζομαι έτσι. Εσύ έχεις τον δικό σου τρόπο. Αυτό οι άνθρωποι δεν το καταλαβαίνουν.

 

Χρ.: Με την ηρωίνη περνάς το όριο. Εγώ έκανα από παλιά ναρκωτικά. Δεν είχα εξαρτηθεί. Ετσι άρχισα και την ηρωίνη. Κάποια στιγμή, άρχισα να έχω στερητικά συμπτώματα, χαρμάνες. Εκεί κατάλαβα ότι αυτό το πράγμα δεν το ελέγχω. Είπα στον εαυτό μου, «μάγκα μου, έχεις πρόβλημα». Δεν έχω φοβηθεί τίποτα στη ζωή μου όσο την ηρωίνη σε σχέση με τον εαυτό μου, πώς καταφέρνει να με ελέγχει.

 

Στον δρόμο

 

Η τετραμελής ομάδα street work του ΟΚΑΝΑ, μαζί με τις συνεργαζόμενες οργανώσεις (κέντρα πρόληψης του Δήμου Αθηναίων, Praxis, Γιατροί του Κόσμου, Θετική Φωνή και Κέντρο Ζωής), γυρίζουν τα μεσημέρια και απογεύματα την Αθήνα και προσφέρουν σε χρήστες τα στοιχειωδώς απαραίτητα-αποστειρωμένα υλικά χρήσης και καθαρές σύριγγες, μια ζεστή κουβέντα, ιατρική φροντίδα.

 

Τους ακολουθήσαμε και μιλήσαμε με τον Σωτήρη Παπαδόπουλο, υπεύθυνο του street work, και τους θεραπευτές Αλέξη Βλάχο και Κωνσταντίνα Καρανίκα. Στον δρόμο συναντήσαμε τον Παναγιώτη, άστεγο τοξικομανή, και τον αδελφό του τον Χρήστο, που τον επισκεπτόταν.

 

Κ.Κ.: Οι χρήστες ηρωίνης είναι η καλύτερή μου. Χρήστες άλλων ναρκωτικών σού τραβάνε την τσάντα να σου πάρουν σύριγγες, είναι πιο επιθετικοί, δεν συνεννοείσαι. (Πλησιάζει μια χρήστρια.) Καλώς το κορίτσι. Πού είσαι, ρε φιλενάδα; Είχατε πάει να φάτε εδώ στο συσσίτιο; Να σου πω, όταν κοιμάσαι στο γρασίδι έχει υγρασία. Σ' έχω δει δυο φορές να κοιμάσαι τον ύπνο του δικαίου. Να βάζετε χαρτιά.

 

Α.Β.: Λόγω της ανόδου του HIV έχουμε αυξήσει σημαντικά το ενέσιμο υλικό που διανέμουμε. Θέλουμε να διασφαλίσουμε ότι ο χρήστης θα έχει ανά πάσα στιγμή καθαρή σύρριγγα.

 

Σ.Π.: Συχνά βγαίνουμε πια με αυτοκίνητο. Το πρόβλημα εντοπιζόταν κάποτε στην περιοχή της Ομόνοιας, σήμερα σ' όλο το ιστορικό τρίγωνο. Η πιάτσα μετακινείται συνεχώς και πρέπει να την ακολουθείς.

 

Υπάρχουν πια πολύ περισσότεροι άστεγοι και μετανάστες, η γλώσσα μάς δημιουργεί προβλήματα, χρησιμοποιούμε διαμεσολαβητές. Είναι δύσκολο να σε εμπιστευτούν στην αρχή, ο κόσμος είναι καχύποπτος και φοβισμένος.

 

Χρ.: Καθαρίζω εδώ γύρω που κοιμάμαι, έχω γίνει σχεδόν υπάλληλος του δήμου. Αλλά ο κόσμος φέρεται κάπως περίεργα. Ανθρωπος είμαι κι εγώ, δεν είμαι από τον Αρη. Έχω μια ασθένεια. Δεν τους ενδιαφέρει. Οι περισσότεροι έχουν άγνοια και δεν σου λένε κουβέντα. Αμα δεν μπει μες στο σπίτι του το πρόβλημα, δεν μπορεί να καταλάβει ο άλλος.

 

Στ.: Ερχομαι κάθε μέρα, του φέρνω πράγματα, φαγητό. Μαζί μεγαλώσαμε, στα ιδρύματα. Θέλω να βρω δουλειά να τον πάρω να μείνει μαζί μου, αλλά χρωστάω πολλά νοίκια και φοβάμαι μήπως με διώξουν. Κοιτάω για καινούργιο σπίτι, κοιτάω για δουλειά, αλλά είναι πολύ δύσκολο.

 

3ης Σεπτεμβρίου 21

 

Αν ο Σταθμός Φροντίδας της Καποδιστρίου θυμίζει στέκι, το Κέντρο Βοήθειας της 3ης Σεπτεμβρίου θυμίζει και είναι νοσοκομείο. Σε δύο ορόφους, που έχει παραχωρήσει ο Ερυθρός Σταυρός, στεγάζονται η ΜΑΒΥ ( Μονάδα Αμεσης Βοήθειας και Υποστήριξης) και το ΚΥΕΠ (Κέντρο Υποδοχής Ενημέρωσης και Παραπομπής) όπου γίνονται οι αιτήσεις για τα προγράμματα υποκαστάστασης, λειτουργούν συμβουλευτικές υπηρεσίες και η γραμμή SOS-1031.

 

Η ιατρός παθολόγος Αναστασία Δρυμούση, υπεύθυνη της ΜΑΒΥ, και ο θεραπευτής Κώστας Πετράκης μιλάνε για τις ιατρικές και κοινωνικές υπηρεσίες που προσφέρει η μονάδα υπό ολοένα πιο αντίξοες συνθήκες.

 

Α.Δ.: Λειτουργεί μικροβιολογικό, παθολογικό, οδοντιατρείο, νοσηλευτική υπηρεσία, ανταλλαγή συρίγγων, και η μοναδική κινητή ιατρική μονάδα, στην Αθήνα, δέχεται κατά μέσο όρο 250 κλήσεις τον μήνα από το ΕΚΑΒ.

 

Οι εξετάσεις γίνονται δωρεάν, ζητάμε ταυτότητα ή επίσημο έγγραφο που να αποδεικνύει ταυτοπροσωπία, ώστε να γίνουν τα εμβόλια για ηπατίτιδα Α και Β, η αξιολόγηση για τα επιδόματα πρόνοιας και αναπηρίας.

 

Η ύπαρξη ταυτότητας δεν είναι αυτονόητη για ανθρώπους που κοιμούνται στον δρόμο, ούτε για τους μετανάστες που δεν έχουν έγγραφα. Εχουμε ελλείψεις σε φάρμακα, εμβόλια, σύριγγες, αναλώσιμα, μαντιλάκια, αμπούλες.

 

Στη μία σύριγγα που μας επιστρέφουν, δίνουμε δύο νέες. Δεν το καταφέρνουμε πάντα, έχουν αυξηθεί οι ανάγκες λόγω της δραματικής αύξησης της οροθετικότητας στους χρήστες. Διανέμουμε μόνο από εδώ 10.000 σύριγγες τον μήνα.

 

Κ.Π.: Στις συμβουλευτικές υπηρεσίες δεν ζητάμε απαραίτητα ταυτότητα. Δεν υπάρχουν δύο άνθρωποι ίδιοι, αλλιώς προσεγγίζεις κάποιον που κάνει κατάχρηση, αλλιώς ένα μακροχρόνιο χρήστη, αλλιώς ένα μετανάστη που δεν μιλάει τη γλώσσα.

 

Οι μετανάστες συνήθως έρχονται με κάποιο φίλο που μιλάει αγγλικά ή ελληνικά, υπάρχει και η γλώσσα του σώματος. Ενημερώνουμε για τεχνικές ασφαλούς χρήσης, θεραπευτικά προγράμματα, σεβόμαστε τις αποφάσεις του καθενός.

 

Αν ήταν στο χέρι μου, θα ήθελα να μπούνε όλοι σε στεγνό πρόγραμμα, κάποιοι όμως δεν θέλουν ή εκ των πραγμάτων δεν μπορούν. Τι θα κάνουν όλοι αυτοί, θα μείνουν στον δρόμο να πεθάνουν;

 

Διαδίδεται ότι κάποιοι χρήστες μολύνονται επίτηδες, για να τους δίνετε το επίδομα για τους οροθετικούς. Υπάρχει αλήθεια σε αυτό;

 

Κ.Π.: Μπορεί να το κάνει ένα πολύ μικρό ποσοστό, χωρίς να ξέρουν ποιες είναι οι επιπτώσεις. Ο κύριος όγκος των μολύνσεων είναι λόγω παραίτησης, της εξαθλίωσης που δημιουργεί η χρήση σε συνδυασμό με τις άσχημες συνθήκες διαβίωσης.

 

Οι χρήστες που έρχονται εδώ σε μεγάλο ποσοστό είναι άστεγοι ή προσωρινά φιλοξενούμενοι, έχουν διαρρήξει τις σχέσεις με τις οικογένειές τους και ζουν στον δρόμο.

 

Πώς κρίνετε τη μεταφορά των μονάδων υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ στα νοσοκομεία;

 

Α.Δ.: Το πλεονέκτημα είναι ότι μειώθηκε ο αριθμός αναμονής στις λίστες, όμως δεν έπρεπε να κλείσει η μονάδα της Καποδιστρίου για παράδειγμα, που εξυπηρετούσε 800 άτομα.

 

Οι χρήστες του δρόμου είναι στο κέντρο, οι υπηρεσίες πρέπει να είναι εκεί. Η μονάδα έφυγε, αλλά οι χρήστες έρχονται ακόμα εδώ… Αρα δεν δημιουργούσε ο ΟΚΑΝΑ το πρόβλημα της πιάτσας, αντίθετα μπορεί και να το οριοθετούσε.

 

Επιπλέον υπάρχουν προβλήματα υποστελέχωσης. Στις μονάδες του ΟΚΑΝΑ στα νοσοκομεία μπορεί να υπάρχει και ένας γιατρός παθολόγος για τετρακόσιους θεραπευόμενους.

 

Τι απαντάτε σε αυτούς που λένε ότι στον ΟΚΑΝΑ γίνεται απλώς συντήρηση και όχι θεραπεία;

 

Κ.Π.: Η υποκατάσταση μόνη της είναι σαν να κάνεις κουπί με το ένα χέρι. Η βάρκα γυρίζει γύρω γύρω, δεν προχωράει. Το άλλο χέρι είναι η αλλαγή συμπεριφοράς, μέσα από θεραπευτική υποστήριξη.

 

Η αντιπαλότητα μεταξύ στεγνών προγραμμάτων και προγραμμάτων υποκατάστασης είναι πλαστή. Η μείωση της βλάβης αποτρέπει παραβατικές συμπεριφορές και υπάρχει η δυνατότητα όταν ο χρήστης «μηδενίσει» να ενταχθεί σε στεγνό πρόγραμμα ή στην επανένταξη.

 

 

*Στα ρεπορτάζ δρόμου συνεργάζονται: Αφροδίτη Τζιαντζή, Δημήτρης Αγγελίδης, Ντίνα Δασκαλοπούλου, Αντα Ψαρρά