Του Χάρη Ασημόπουλου*
Ως αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης, έχουν παγιωθεί στη χώρα μεγάλα κοινωνικοοικονομικά προβλήματα που λειτουργούν ως στρεσογόνοι παράγοντες σοβαρών επιπτώσεων στην ψυχοκοινωνική υγεία των ανθρώπων κάθε ηλικίας.
Η ανεργία προκαλεί ψυχική εξασθένηση, κατάθλιψη, κατάχρηση αλκοόλ, αυτοκτονικό ιδεασμό και αυτοκτονίες. Η εργασιακή ανασφάλεια συνδέεται με αύξηση κατά 33% του κινδύνου ψυχικών διαταραχών. Η υπερχρέωση με δυσκολίες αποπληρωμής των δανείων επιδεινώνει την ψυχική υγεία και συνδέεται με αυτοκτονικές σκέψεις. Η φτώχεια συνιστά παράγοντα κινδύνου για κατάθλιψη και αυτοκτονία. Εχει φανεί ότι η αύξηση της ανεργίας κατά 3% ετησίως σχετίζεται άμεσα με την αύξηση στους θανάτους από αλκοόλ. Iδιαίτερα ανησυχητική είναι η μεγάλη αύξηση των αυτοκτονιών που παρατηρείται στη χώρα από την έναρξη της οικονομικής κρίσης. Οι 366 αυτοκτονίες το 2009 αυξήθηκαν σε 700 αυτοκτονίες το 2011 και σε 1.000 το 2012, δηλαδή 3 αυτοκτονίες την ημέρα.
Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης διαχέονται όχι μόνο στους ενήλικες, αλλά και στις οικογένειες και στα παιδιά τους. Ειδικότερα, επηρεάζουν την ψυχική υγεία των παιδιών με δύο τρόπους: άμεσα, μέσω των συνθηκών της φτώχειας, και έμμεσα, μέσω του αντίκτυπου που έχει στα παιδιά η επιβαρημένη ψυχική υγεία των γονέων.
1. Οι άμεσες επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στα παιδιά: Ζωή σε συνθήκες φτώχειας
Η φτώχεια επηρεάζει άμεσα όλους τους τομείς της ζωής των παιδιών. Ειδικότερα, ο υποσιτισμός στη διάρκεια της εγκυμοσύνης αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης χαμηλού βάρους κατά τη γέννηση και της βρεφικής θνησιμότητας. Η κακή διατροφή στη βρεφική ηλικία επιδρά αρνητικά στη φυσιολογική ανάπτυξη, τον κινητικό συντονισμό και τον δείκτη νοημοσύνης. Οι ακατάλληλες συνθήκες στέγασης σχετίζονται με αυξημένη βρεφική θνησιμότητα, έκθεση σε ψυχικά τραύματα, μαθησιακές δυσκολίες, χωρισμό της οικογένειας και ανάληψη φροντίδας από ιδρύματα. Οταν το άγχος της οικογένειας αυξάνεται, οι πιθανότητες παραμέλησης και κακομεταχείρισης των παιδιών ενισχύονται. Ηδη, παρατηρείται σημαντική αύξηση των παιδιών που φιλοξενούνται σε ιδρύματα. Τα Παιδικά Χωριά SOS δέχτηκαν το 2011 αιτήματα από 70 οικογένειες, ενώ το 2012 από 400. Ο αριθμός των παιδιών που φιλοξενούνται στο Ιδρυμα Χατζηκώστα αυξήθηκε από 50 παιδιά το 2011 σε 100 παιδιά το 2012. Η Κιβωτός του Κόσμου το 2011 φιλοξενούσε 100 παιδιά, ενώ το 2012 αυξήθηκαν σε 400.
2. Οι έμμεσες επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στα παιδιά: Οικογένειες υπό διαρκή ανασφάλεια
Τα αισθήματα της σύγχυσης και της ανασφάλειας σε σχέση με την οικονομική κατάσταση που βιώνουν οι ενήλικες μεταδίδονται και στα παιδιά. Τα προβλήματα που βιώνουν οι γονείς από την κρίση λειτουργούν ως στρεσογόνοι παράγοντες που επηρεάζουν ευρύτερα την οικογενειακή συναισθηματική ατμόσφαιρα. Τα παιδιά διαισθάνονται τις αλλαγές με τρόπο ασυνείδητο και επηρεάζονται ψυχικά. Φοβούνται και ανησυχούν. Διαχειρίζονται τα δύσκολα αυτά συναισθήματα με εκδραμάτιση (δηλαδή με πράξεις που σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να είναι καταστροφικές, είτε προς τον ίδιο τους τον εαυτό είτε προς τους άλλους και το περιβάλλον).
Πολλά από τα παιδιά είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τις ανησυχίες τους, είτε μόνα τους είτε με τη βοήθεια των γονιών. Ωστόσο, ορισμένα μπορεί να έχουν πιο ακραίες αντιδράσεις. Οι ενήλικες πρέπει να έρχονται σε επαφή με κάποιον επαγγελματία ψυχικής υγείας εάν τα παιδιά παρουσιάζουν μεγάλες αλλαγές στη συμπεριφορά και εάν παρουσιάζουν για μεγάλο διάστημα συμπτώματα άγχους.
3. Η αντιμετώπιση των ψυχοκοινωνικών επιπτώσεων της κρίσης στα παιδιά και τις οικογένειες
Γενικά, οι κίνδυνοι αυτοί μπορούν να αποφευχθούν μόνον υιοθετώντας πολιτικές διαφορετικές από αυτές που επιβάλλουν τα μνημόνια της τρόικας. Δηλαδή, με πολιτικές ενίσχυσης της κοινωνικής προστασίας και της ψυχικής υγείας.
Ειδικότερα, άμεσα απαιτούνται πολιτικές: ευαισθητοποίησης του γενικού πληθυσμού και επιμόρφωσης εκπαιδευτικών και επαγγελματιών υγείας στις ανάγκες ψυχικής υγείας, αύξησης και όχι μείωσης των δαπανών για υπηρεσίες σε παιδιά και οικογένειες, ουσιαστικής ενίσχυσης της κοινωνικής προστασίας των ανέργων και των οικογενειών τους και ενίσχυσης της κοινωνικής αλληλεγγύης για να μη μείνουν κανένα παιδί, κανένας γονιός και καμία οικογένεια μόνοι στην κρίση.
……………………………………………….
*PhD κοινωνικός λειτουργός, επίκουρος καθηγητής Κοινωνικής Εργασίας, Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας ΤΕΙ Αθήνας
Ιστορικό Ροής
Εκτύπωση
Επιστροφή
