Της Μαργαρίτας Κουλεντιανού

Υπάρχει ένα θαυμάσιο ποίημα του Πρεβέρ για το χωριό που ακούει απελπισμένο το τραγούδι ενός τραυματισμένου πουλιού. Hταν το μοναδικό πουλί του χωριού και ο γάτος το μισόφαγε. Το μισοφαγωμένο πουλί πέθανε, ο γάτος έπαψε να ξερογλείφεται.

Γίνεται η κηδεία και το κοριτσάκι που μεταφέρει το αχυρένιο φέρετρο έχει σπαράξει στο κλάμα. Ο γάτος, που είναι κι αυτός καλεσμένος, της λέει: Αν το ήξερα ότι θα στενοχωριόσουνα τόσο, θα το είχα φάει ολόκληρο και μετά θα σου έλεγα ότι πέταξε μακριά.

Eτσι θα ένιωθες μόνο θλίψη και νοσταλγία. Επιμύθιο (του γάτου και του ποιητή): δεν πρέπει ποτέ να κάνεις μισά πράγματα.

Πρόκειται για μια συμβουλή που εμείς οι Ευρωπαίοι έχουμε ακούσει δεκάδες φορές, από γονείς, δασκάλους, λογοτέχνες και φιλοσόφους. Oταν αρχίζεις κάτι πρέπει να το τελειώνεις. Το τέλος είναι ο σκοπός και η ολοκλήρωση του όντος και του πράγματος. Δεκάδες φορές την έχουμε αγνοήσει.

Φανταστήκαμε -και αρχίσαμε- μια Ευρώπη των λαών, με ελεύθερη διακίνηση των ανθρώπων, των αγαθών και του πολιτισμού. Hταν το πουλί του χωριού που μας τραγουδούσε για την ελευθερία και τη δημοκρατία.

Και τώρα καθόμαστε αδρανείς και το παρακολουθούμε (από τις τηλεοράσεις κυρίως) να σπαράζει, ενώ ο γάτος του επιτίθεται με τρόπους που μόνο οι γάτοι κατέχουν.

Πλησιάζει ύπουλα, απλώνει το μπροστινό πόδι με τα φονικά νύχια, με μια βιαστική αλλά απολύτως ελεγχόμενη κίνηση χώνει μια στο ήδη τραυματισμένο πουλάκι. Σκύβει πάνω του, ψυχοπονιάρικα τάχα, το μυρίζει, το σπρώχνει με τη μουσούδα του, βεβαιώνεται ότι ζει.

Οπισθοχωρεί για λίγο και μετά ξαναπιάνει την επίθεση. Δεν θέλει να το αποτελειώσει το πουλί –ίσως για να μην αγριέψει το χωριό που φαίνεται πως το αγαπάει. Ή μπορεί και να θέλει να παίξει. Αυτά τα άγρια γατίσια παιχνίδια που καταλήγουν στον θάνατο.

Η ιδέα της Ενωμένης Ευρώπης γεννήθηκε από την επιθυμία και τη συμφωνία των ανθρώπων που επιγραφόταν «Ποτέ πια πόλεμος». Κάτω από την ταμπέλα αυτή συστεγάστηκαν νικητές και ηττημένοι του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα.

Στις πρώτες συνθήκες για τη δημιουργία της Ενωμένης Ευρώπης αναδείχτηκαν σε ευρωπαϊκούς θεσμούς όλες οι έννοιες που συνθέτουν τον ευρωπαϊκό πολιτισμό: ελευθερία, δημοκρατία, παιδεία, αλληλεγγύη, ισότητα, αδελφότητα, κυριαρχία του πολίτη.

Οσο κι αν μεταγενέστερες συνθήκες πρόσθεσαν διάφορα «ναι μεν αλλά», οι βασικές αρχές για μια ευρωπαϊκή δημοκρατία με αντιπροσωπευτική διακυβέρνηση εξακολουθούν να επιβιώνουν σε όργανα, όπως το Ευρωκοινοβούλιο, τα οποία ολοένα και εκτοπίζονται από άλλα, όπως το Συμβούλιο Υπουργών Οικονομικών, ο καθένας από τους οποίους νοιάζεται μόνο να προωθήσουν τα συμφέροντα της χώρας του.

Πώς αλλιώς εξηγείται ότι με το πρώτο μεγάλο βήμα για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση –το ευρώ- μερικές χώρες προσπόρισαν τεράστια οφέλη και άλλες είδαν τις οικονομίες τους να καταρρέουν;

Πώς εξηγείται ότι σήμερα αρνούνται πεισματικά την αύξηση των ευρωκονδυλίων για την ανάπτυξη, τη συνολική αντιμετώπιση της κρίσης της ευρωζώνης, ακόμα και την ψήφιση του επόμενου προϋπολογισμού;

Δεν ξέρω αν υπάρχει ακόμη ελπίδα για την Ευρώπη και τους λαούς της ή αν είναι ήδη πολύ αργά.

Κρατάω όμως μια φράση από το αμφιλεγόμενο μανιφέστο του Ντανιέλ Κον-Μπεντίτ και του Γκι Φερχόφσταντ για μια ομοσπονδιακή Ευρώπη: Μπορεί να υπάρχει κράτος χωρίς νόμισμα, αλλά δεν μπορεί να υπάρχει νόμισμα χωρίς κράτος. Τι λέει το χωριό γι’ αυτό;