Η αιματηρή επίθεση στον Μαραθώνιο της Βοστόνης μέσα από τα μάτια του Γκαζμέντ Καπλάνι

Ο γνωστός συγγραφέας και δημοσιογράφος μάς μιλά για το κουράγιο των κατοίκων, την εμπιστοσύνη τους στους θεσμούς (και την αστυνομία), τη δεοντολογία των μίντια. Και υποστηρίζει ότι η Αμερική εξακολουθεί να είναι η πιο γενναιόδωρη χώρα για μετανάστες και κατατρεγμένους. Καμιά σχέση, δηλαδή, με την Ελλάδα

Της Βένας Γεωργακοπούλου

Ο Γκαζμέντ Καπλάνι από τον περασμένο Σεπτέμβριο ζει στη Βοστόνη. Υπότροφος του Radcliffe Institute for Advanced Study του Χάρβαρντ, γράφει εκεί το νέο του μυθιστόρημα. Ο αλβανικής καταγωγής δημοσιογράφος και συγγραφέας, που είχαμε τη χαρά και την τιμή να τον θεωρούμε για είκοσι χρόνια συμπολίτη μας, ήταν ο πρώτος άνθρωπος που σκεφτήκαμε ότι θα μπορούσε να μας μιλήσει για την τρομοκρατική επίθεση στον Μαραθώνιο, τον τρόπο που αντέδρασαν οι πολίτες, τα μίντια και οι Αρχές.

- Πώς ζήσατε εσείς ο ίδιος το γεγονός; Τι αισθήματα είχατε;

«Επειδή προσπαθώ να γνωρίσω την ιστορία της πόλης, είχα αποφασίσει να πάω τη Δευτέρα στις εκδηλώσεις για την Patriot Day (η ένοπλη εξέγερση ενάντια στους Αγγλους αποικιοκράτες και η απαρχή της αμερικανικής επανάστασης) και στον Μαραθώνιο. Δεν πήγα πουθενά γιατί ξύπνησα με πυρετό. Κάποια στιγμή άρχισαν να μου έρχονται στο κινητό μηνύματα που με ρωτούσαν αν είμαι καλά γιατί η Βοστόνη δέχεται τρομοκρατική επίθεση. Ανοιξα την τηλεόραση και δεν πίστευα στα μάτια μου. Αρχισα να ψάχνω κάποιους γνωστούς που ήξερα ότι είχαν πάει να παρακολουθήσουν τον Μαραθώνιο. Ταυτόχρονα παρατηρούσα τον δρόμο απέναντι από το σπίτι μου, πώς άδειαζε γρήγορα. Η πόλη ήταν φοβισμένη. Προσωπικά ένιωσα ανήσυχος. Ζούμε σε μια ταραγμένη παγκόσμια ατμόσφαιρα και αυτό που συνέβαινε θα μπορούσε να τινάξει τα πάντα στον αέρα. Γι' αυτό έμαθα με ανακούφιση ότι η έκρηξη στη βιβλιοθήκη JFK δεν ήταν τρομοκρατική ενέργεια. Μου έκανε εντύπωση το κουράγιο των κατοίκων την επόμενη μέρα. Προσπαθούσαν να νικήσουν τον φόβο και να επιστρέψουν στην ομαλότητα. Το μετρό γέμισε από μουσικούς και τα νοσοκομεία από αιμοδότες. Με εντυπωσίασε το γεγονός ότι δεν είδα αγριάδα ή υστερία στα μάτια και στις αντιδράσεις τους».

- Ηταν εντυπωσιακή η ευκολία με την οποία οι Βοστονέζοι δέχτηκαν την «απαγόρευση» της κυκλοφορίας και το κλείδωμα της πόλης τους. Πώς την εξηγείτε;

«Η αλήθεια είναι ότι η Βοστόνη έχει τη φήμη μιας απείθαρχης αμερικανικής πόλης. Αλλοι τη θεωρούν μια πόλη “τράνζιτ”, επειδή συγκεντρώνει κυρίως φοιτητές από όλο τον κόσμο και πολλούς μετανάστες. Πρέπει κάποιος πάντως να δει την αντίδραση των κατοίκων μέσα από τα συγκεκριμένα γεγονότα. Η πόλη χτυπήθηκε πισώπλατα από δυο ανθρώπους που ζούσαν στη Βοστόνη, ήταν κομμάτι της, είχαν σπουδάσει στα κολέγιά της και την εκπροσωπούσαν σε διάφορα αθλητικά γεγονότα. Χτυπήθηκε τη Δευτέρα, ενώ όλη την Πέμπτη το βράδυ το Ουοτερτάουν, μια συνοικία της Βοστόνης (όπου μένουν αρκετοί Ελληνες και άλλοι Βαλκάνιοι) μετατράπηκε σε πεδίο μάχης. Ολη η πόλη ήταν τραυματισμένη, συγκλονισμένη και φοβισμένη. Οι Αρχές και εκείνες ήταν αμήχανες, δεν ήξεραν εάν πρόκειται για τη δράση δύο ανθρώπων ή για οργανωμένο σχέδιο ώστε να χτυπηθεί η πόλη σε διάφορα σημεία.

Την επόμενη μέρα συζητούσα με έναν διάσημο Ισραηλινό φιλόσοφο, ο οποίος ζει στην Ιερουσαλήμ και θεώρησε το κλείδωμα της πόλης “τρέλα”. Οι Ισραηλινοί, όμως, έχουν πείρα στην τρομοκρατία αυτού του είδους. Οι Αμερικανοί δεν έχουν. Στέκονται αμήχανοι ακόμα απέναντι στο φαινόμενο. Αυτό το αποδεικνύει το γεγονός ότι στις 6 το απόγευμα, οι ίδιες οι Αρχές είπαν ότι “δεν μπορούμε να παραλύσουμε τη ζωή της πόλης για πάντα”. Αυτή την αμηχανία συνάντησα σε πολλούς κατοίκους την επόμενη μέρα. Μου έκανε εντύπωση η απάντηση-ερώτηση ενός από τους Βοστονέζους γνωστούς μου: “Τι είναι καλύτερο: το κλείδωμα της πόλης για να προστατευτούν οι πολίτες ή το “go shopping”, που είπε ο Μπους μετά τους Δίδυμους Πύργους, ο οποίος στο τέλος έκανε τον καταστροφικό πόλεμο στο Ιράκ;» Παρεμπιπτόντως, το να “κλειδώνεται” η πόλη δεν είναι κάτι “μοναδικό” στη Βοστόνη. Συμβαίνει και όταν υπάρχει τυφώνας ή χιονοθύελλα».

- Οι Βοστονέζοι αποθέωσαν και την αστυνομία μετά τη σύλληψη τού μικρού Τσαρνάεφ. Αυτή η διάθεση για συνεργασία με τις Αρχές μάς είναι εδώ άγνωστο πράγμα – μη μας πούνε «καρφιά».

«Οι πολίτες εδώ εμπιστεύονται τους θεσμούς. Η πόλη έζησε αυτή την κατάσταση ως μια ιδιότυπη ομηρία. Και το χειροκρότημα ήταν κάτι σαν λύτρωση εκείνη τη στιγμή. Αν ήταν πυροσβέστες ή γιατροί, θα μας εντυπωσίαζε το χειροκρότημα; Αλλά εδώ οι αστυνομικοί θεωρούνται δημόσιοι λειτουργοί, όπως οι πυροσβέστες και οι γιατροί. Εννοείται ότι ανάμεσα σε αυτούς που χειροκροτούσαν την αστυνομία υπήρχαν τύποι που τους ανεβαίνει η τεστοστερόνη όταν βλέπουν στολές. Εχω την εντύπωση, όμως, ότι σε αυτή την περίπτωση δεν ήταν εκείνοι που έδιναν τον τόνο».

- Μήπως ήταν υπερβολική η δημοσιογραφική κάλυψη του γεγονότος (συνεχής ροή ειδήσεων από κανάλια);

«Προσωπικά ακούω και βλέπω το αμερικανικό δημόσιο ραδιόφωνο και την αμερικανική δημόσια τηλεόραση και εκεί η κάλυψη των γεγονότων ήταν υποδειγματική. Δεν αντέχω, για να πω την αλήθεια, να δω π.χ. Fox News. Σε κάθε περίπτωση, οι Αρχές εδώ κράτησαν πολύ σοβαρή στάση, χωρίς να παίξουν με διαρροές και εντυπωσιασμούς. Αυτό βοήθησε πάρα πολύ και δεν έδωσε τροφή στον μιντιακό κανιβαλισμό. Πάντως τα περισσότερα μίντια εδώ, μέχρι τη στιγμή που απαγγέλθηκε επίσημη κατηγορία, αποκαλούσαν τους δύο δράστες “υπόπτους”. Αυτό, νομίζω, λέγεται δεοντολογία».

- Οι Αμερικανοί δεν είχαν κανένα πρόβλημα, ακόμα και μετά το μακελειό, να εκφράζονται με καλά λόγια για τον μικρό Τσαρνάεφ. Μου έκανε εντύπωση πόσους «Αμερικανούς» φίλους είχε. Εδώ οι νεαροί μετανάστες δεν πιστεύω ότι έχουν τόσο εύκολα σχέσεις με ελληνόπουλα. Είναι πράγματι τόσο ανοιχτή και γνήσια πολυφυλετική η βοστονέζικη κοινωνία;

«Ο μικρός Τσαρνάεφ είναι Αμερικανός πολίτης και έτσι θεωρείται και τώρα που του απαγγέλθηκαν κατηγορίες για τρομοκρατία. Κανείς δεν τον αποκαλεί “Τσετσένο” ή “μετανάστη”. Ούτε τον αδελφό του, παρόλο που δεν είχε πάρει ακόμα την αμερικανική υπηκοότητα. Δυστυχώς, δεν μπορεί στο θέμα της μετανάστευσης να συγκριθεί η Βοστόνη με την Αθήνα, ούτε η Αμερική με την Ελλάδα. Οι μετανάστες στην Ελλάδα παλεύουν ακόμα για το δικαίωμα να σηκώσουν την ελληνική σημαία και να μη μαχαιρώνονται στον δρόμο από τους συμμορίτες της Χρυσής Αυγής. Η βοστονέζικη κοινωνία και η αμερικανική κοινωνία γενικά είναι πράγματι αυτό που έλεγε ο Κένεντι, “το έθνος των εθνών”. Παρόλα τα προβλήματα που έχει, από αυτό αντλεί τη δημιουργική ενέργειά της. Εάν το χάσει, θα χάσει τον εαυτό της…».

- Μπορείτε να εξηγήσετε πώς ένας νεαρός μετανάστης, καλά ενσωματωμένος στην αμερικανική κοινωνία, μπορεί να γίνει από τη μια στιγμή στην άλλη τρομοκράτης;


«Οχι, δεν μπορώ. Προσπαθώ και εγώ να καταλάβω. Μπορώ να κάνω μόνο υποθέσεις. Νομίζω πως πρόκειται για έναν συνδυασμό αυτο-περιθωριοποίησης, αντικοινωνικής ψυχοσύνθεσης και ιντερνετικού ισλαμικού φονταμενταλισμού. Ο παγκόσμιος τζιχαντισμός έχει γίνει ένας μετα-μοντέρνος ολοκληρωτισμός. Από εκεί και πέρα συμφωνώ με όσους θέλουν να συζητήσουν, με αυτή την ευκαιρία, και το θέμα της έλξης που ασκεί η βία στην αμερικάνικη κοινωνία».

- Τι κρατάτε περισσότερο από όλη αυτή την ιστορία;


«Την αγωνία των Αμερικανών φίλων μου, που εύχονταν οι τρομοκράτες να μην είναι μετανάστες γιατί φοβόντουσαν ότι θα το εκμεταλλευτούν οι ξενόφοβοι…»

- Υπάρχει, δηλαδή, περίπτωση να σκληρύνει η στάση των Αμερικανών απέναντι στους μετανάστες, να επανεξεταστεί η διαδικασία χορήγησης ασύλου κ.λπ.; Θα καταφέρει ο Ομπάμα να αλλάξει τη μεταναστευτική πολιτική;

«Νομίζω ότι η Αμερική βρίσκεται σε πολιτικό και πολιτισμικό σταυροδρόμι αυτή τη στιγμή. Προσπαθεί να επαναπροσδιορίσει την ταυτότητα ή τις ταυτότητές της και τη θέση της στον κόσμο. Το κάνει, όμως, έχω την εντύπωση, με πολύ περισσότερη αυτογνωσία και αυτοπεποίθηση από όσο το κάνει η Ευρώπη.

Ηδη η Αμερική έχει σκληρύνει πολύ στο θέμα των μεταναστών. Παρ' όλα αυτά, παραμένει ακόμα η πιο γενναιόδωρη χώρα για τους μετανάστες και τους κατατρεγμένους. Νομίζω ότι ο Ομπάμα θα τα καταφέρει να νομιμοποιήσει και να κάνει Αμερικανούς πολίτες τους 11 εκατομμύρια μετανάστες χωρίς χαρτιά αυτή τη στιγμή.

Μια από τις ευχάριστες πρόσφατες εκπλήξεις που δοκίμασα ήταν όταν έλαβα πρόσκληση από Αμερικανούς φοιτητές του Χάρβαρντ να μιλήσω σε μια συγκέντρωση υπέρ της νομιμοποίησης των μεταναστών. Εκεί ανακάλυψα ότι μόνο στο Χάρβαρντ υπάρχουν 40 φοιτητές χωρίς χαρτιά. Κάποιοι από αυτούς είναι αριστούχοι. Ενα από τα συνθήματα της εκδήλωσης λέει: “Υποστηρίζω τη μεταναστευτική μεταρρύθμιση γιατί οι μετανάστες έχτισαν αυτή τη χώρα και πρέπει να τους δοθεί το δικαίωμα στο όνειρο”. Εάν η Αμερική θέλει να συνεχίσει να οραματίζεται το μέλλον, πρέπει να συνεχίσει να κάνει δικά της τα όνειρα των μεταναστών της…»

- Μια γνώμη για τη μετρημένη και χωρίς εθνικές κραυγές στάση του Ομπάμα;

«Είναι ένας σπουδαίος πολιτικός. Κάνει εμάς τους Ευρωπαίους να αισθανόμαστε μελαγχολία όταν σκεφτόμαστε τους δικούς μας».

IΝFO: Το νέο του μυθιστόρημα «Η τελευταία σελίδα» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Λιβάνη