ΠΕΡΙΔΙΑΒΑΙΝΟΝΤΑΣ
Διά στόματος Βρεττάκου, Αλεξίου, Σκαρίμπα, Μελίνας
Toυ Δημήτρη Γκιώνη
«Κάθε Μεγάλη Παρασκευή συμμετέχω στο Θείο Δράμα, που το βλέπω σαν το καθολικό δράμα της ανθρωπότητας της ίδιας. Ο Ιησούς αντιπροσωπεύει όλους όσοι πόνεσαν – τους μάρτυρες, τους αδικημένους, τους πεφορτισμένους. Είναι μια μορφή με αίγλη που ξεπερνά την κοινή ανθρώπινη μορφή. Είναι ο πόνος του που τη μεγάλωσε και ο λόγος του, ο οποίος δεν ξεπεράστηκε σαν κουβέντα καθαρά ανθρώπινη: “Αγάπα τον πλησίον σου σαν το εαυτό σου”».
Είναι ο Νικηφόρος Βρεττάκος (1911-1991), σε συνέντευξή μας («Ελευθεροτυπία», 9-10 Απριλίου 1988), ένας δηλωμένος αριστερός ποιητής, που η Ακαδημία Αθηνών εδέησε να συμπεριλάβει στους κόλπους της. Και, μέρες που διανύουμε, εκτίμησα ότι έπρεπε να σταθώ σ’ αυτά του τα λόγια. Και από κοντά σε παρεμφερείς «ατάκες» ανθρώπων της τέχνης που είχα την καλή τύχη να συναντήσω στη δημοσιογραφική μου διαδρομή (όλα στην «Ελευθεροτυπία»). Πριν, ακόμη ένας λόγος του Βρεττάκου στο ερώτημα, αν είναι αντιφατικό να είναι κάποιος ταυτόχρονα κομμουνιστής και θρησκευόμενος:
…και κομμουνιστές
«Οταν ένας θρησκευόμενος είναι και κομμουνιστής, σημαίνει πως είναι ένας έμπρακτα θρησκευόμενος. Στην ουσία είναι και οι δύο θρησκευόμενοι, μια που ο άνθρωπος αποτελεί το υψηλότερο ορατό αντικείμενο λατρείας σ’ αυτή τη γη. Εχω πει μια φράση για όσους πιστεύουν ή χρησιμοποιούν την έννοια του Θεού, για να υποδηλώσουν την τελειότητα: “Ο πλησιέστερος δρόμος προς τον Θεό περνάει μέσα από τον άλλο άνθρωπο”».
Περνάω στη συγγραφέα Ελλη Αλεξίου (1894-1988), δηλωμένη επίσης κομμουνίστρια, και στην απάντησή της στο ερώτημα (13 Μαΐου 1985), πόσο χριστιανή είναι:
«Οσο κρατώ από την παράδοση. Συνηθίζω να λέω δόξα τω Θεώ, να κάνω τον σταυρό μου, να εύχομαι – ό,τι διατηρώ από την παράδοση, χωρίς κι αυτό να το ελέγχω».
Και στο αν την έχει απασχολήσει η ύπαρξη ζωής μετά θάνατον:
«Ποτέ δεν με απασχόλησαν αναπάντητα ερωτήματα: η ύπαρξη του Θεού, η μετά θάνατον ζωή. Δεν μπορώ ν’ αποδείξω ούτε την ύπαρξη ούτε την ανυπαρξία τους, γι’ αυτό τα σέβομαι και σωπαίνω».
Ο λόγος στον «ανορθόδοξο» και παραδοξολόγο Γιάννη Σκαρίμπα (1893-1984), στο ερώτημα ( 9 Φεβρουαρίου 1981), αν είναι τόσο άθρησκος όσο έλεγαν:
«Δεν είμαι άθρησκος, κι ας έχω γράψει τόσα πράγματα κατά της θρησκείας. Είμαι θρησκευόμενος με την έννοια ότι ψάχνω να βρω το ανεύρετο»!
Αρνείται να εξηγήσει τι ακριβώς εννοεί. Υπάρχει όμως μια παρεμφερούς ύφους ατάκα του στο βιβλίο της συντοπίτισσάς του Μαρίας Χατζηγιάννη «Ο άλλος Σκαρίμπας», που αναδημοσίευσα:
«Καλή Ανάσταση»
«Σαν θα 'ρθει η ώρα να –ανεπιστρεπτί– επιστρέψω στη Μάνα – Γη, δυο πράγματα θα 'ναι της ταπεινότητάς μου η κορυφαία ταπείνωση: που από τη μια μεριά θε να με βρίζουνε μ’ εκείνο το “συγχώρησον τον ανάξιον δούλον σου” – εμ δούλος, εμ και ανάξιος! – κι από την άλλη, οι τα στην κοινωνία του κατεστημένου τα πρώτα φέροντες, έχουν να κάνουνε καραγκιοζομπερντιλίκια αυτοί!… Κι εγώ τι να σου κάνω, πεθαμένος άνθρωπος;»
Η σειρά της Μελίνας Μερκούρη (1920-1994), στο ερώτημα (13 Ιουνίου 1992) αν είναι θρήσκα:
«Ναι, με τον τρόπο που είναι ένας χωριάτης. Αγαπώ τον Χριστό και νομίζω ότι μπορεί να με βοηθήσει. Λατρεύω την Παναγία… Με τον Θεό δεν έχω πολλά πάρε-δώσε. Στην εκκλησία δεν πάω –πηγαίνω το Πάσχα, θ’ ανάψω ένα κερί και θα πω ευχαριστώ… Εχω την αίσθηση ότι είμαι βαθιά χριστιανή, όταν λέω το Πάτερ ημών ο εν τοις ουρανοίς… Εγώ τον Χριστό και την Παναγία τους έχω όπως οι Κεφαλονίτες – για να τους βλαστημώ και να τους ευχαριστώ…».
Θα κλείσω με Βρεττάκο, από την ίδια συνέντευξη, με την απάντησή του στο ερώτημα πώς εννοεί το «Καλή Ανάσταση» και το «Χριστός Ανέστη»:
«Πιστεύω πως ο ελληνικός λαός στο βάθος του κρύβει ευσπλαχνία και μεγαλοψυχία. Νιώθει το δράμα του Θεανθρώπου, όπως και το δράμα του πλαϊνού του. Αυτό το “Καλή Ανάσταση” είναι για όλους όσοι δοκιμάζονται σ’ αυτό τον κόσμο […] Δύσκολα άλλη λέξη θα μπορούσε να περικλείσει μέσα της την αρχαία ελληνική μυθολογία του φωτός, το ανανεούμενο θαύμα της ζωής, μέσα στο οποίο εντάσσεται και η Ανάσταση του Ιησού».
……………………………………………………………..
Στο πλαίσιο
Κι επειδή γιορτές (Πάσχα εν προκειμένω) χωρίς Παπαδιαμάντη δεν γίνονται, να αναφερθώ σε δύο τόμους που κυκλοφόρησαν (απ’ τις εκδόσεις των Απάντων του «Δόμος»), με τίτλο «Πρακτικά Γ’ Διεθνούς Συνεδρίου για τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη». Πρόκειται για το συνέδριο που πραγματοποιήθηκε Σεπτέμβριο και Οκτώβριο σε Σκιάθο και Αθήνα (Μέγαρο Μουσικής), με ευρεία συμμετοχή παπαδιαμαντολόγων. «Παπαδιαμάντης μεταφράζων και μεταφραζόμενος» ήταν το θέμα, αλλά έγιναν δεκτές και άλλες ανακοινώσεις –45 συνολικά τον αριθμό- που δείχνουν το αυξανόμενο ενδιαφέρον των μελετητών για το έργο του «γέροντά» μας.
***
Να κι ένας πολιτικός με έντονο θρησκευτικό συναίσθημα. Είναι ο πρόεδρος των Ανεξάρτητων Ελλήνων Πάνος Καμμένος, ο οποίος εναντιώθηκε στη συζήτηση του συφοριασμένου πολυνομοσχεδίου (και) την Κυριακή των Βαΐων, για τον πρόσθετο λόγο ότι δεν επέτρεπε στους βουλευτές (τουλάχιστον τους δικούς του) να παρακολουθήσουν την Ακολουθία του Νυμφίου. Οι ψηφοφόροι ας το έχουν υπόψη τους.
***
Εχει και η μαγεία τον διώκτη – άγιό της. Είναι ο άγιος Κυπριανός (επίσκοπος Καρχηδόνος, 3ο αιώνα, κατά τας γραφάς), μάγος αρχικά, ο οποίος όμως ανέβλεψε και τάχθηκε κατά της μαγείας. Οι Ρωμαίοι ωστόσο δεν τα πήγαν καλά μαζί του –τον συνέλαβαν, τον βασάνισαν και τελικά τον καρατόμησαν. Και, μέρες που είναι, διαφημίζεται από τηλεοράσεως η εικόνα του (σε μαζική προφανώς παραγωγή) προς προστασία όσων εκτιμούν ότι απειλούνται από μαγείες. Ολα έχουν το κόστος τους.
ΚΑΙ… Μάνα (παλαιάς κοπής) πολύτεκνη, κόρη παπά και άκρως θρησκευόμενη. «Ρε μάνα, θα πας στον Παράδεισο και θα είσαι χωρίς τα παιδιά σου». «Προσεύχομαι και για σας».
