Του Γιώργου Σ. Κουμουτσάκου*
Κοινοτοπία μεν, σκληρή πραγματικότητα δε. Η Ευρώπη βρίσκεται σε βαθιά «πολυ-κρίση». Ο,τι συμβαίνει με το ευρώ δεν είναι παρά το εμφανέστερο σύμπτωμά της. Η κρίση του ενιαίου νομίσματος συνυπάρχει, τροφοδοτεί και τροφοδοτείται από τις άλλες παράλληλες και ταυτόχρονες κρίσεις που ταλανίζουν την Ευρωπαϊκή Ενωση.
Κρίση ηγεσίας, κρίση θεσμικής λειτουργίας, κρίση οικονομικής και κοινωνικής συνοχής, κρίση διεθνούς ρόλου και επιρροής, κρίση προτύπου ανάπτυξης. Τελικά, κρίση υπαρξιακή.
Μπροστά σ' αυτήν τη δυσχερέστατη, σχεδόν νοσηρή και εξαιρετικά πολύπλοκη κατάσταση, δεν είναι λίγοι εκείνοι -πολίτες και ηγέτες- που καταφεύγουν στον εύκολο αφορισμό: «Η Ευρωπαϊκή Ενωση απέτυχε. Η Ευρωπαϊκή Ενωση φταίει. Εκείνη έφερε την κρίση, την ύφεση, την ανεργία».
Απαντάω: Αστειότητες και ανοησίες. Δεν φταίει το εγχείρημα. Δεν φταίει το σχέδιο. Δεν φταίει η επιδίωξη της ευρωπαϊκής ενότητας και η φιλοδοξία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης για τη σημερινή αποκαρδιωτική κατάσταση της Ευρώπης.
Οι ευθύνες πρέπει να αναζητηθούν εκεί που ανήκουν. Δηλαδή, στη διακυβερνητική διαχείριση του «Μεγάλου Ευρωπαϊκού Σχεδίου».
Δεν φταίει το ευρώ εάν εκείνοι που αποφάσισαν τη δημιουργία του, το εγκατέλειψαν στο σκληρό ανταγωνιστικό περιβάλλον μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας χωρίς τα στοιχειωδώς απαραίτητα εφόδια. Κάποιοι, από έλλειψη πολιτικού θάρρους και οράματος, αποδέχτηκαν και αποφάσισαν ότι το ευρώ θα γεννηθεί με «κατασκευαστικό λάθος».
Δηλαδή, ως ενιαίο νόμισμα μεν, χωρίς όμως ενιαία οικονομική διακυβέρνηση, χωρίς ενιαία οικονομική και δημοσιονομική πολιτική, χωρίς κεντρικό έλεγχο των επιμέρους εθνικών τραπεζών.
Ετσι, η εισαγόμενη μεγάλη κρίση βρήκε την ευρωζώνη τελείως απροετοίμαστη. Χωρίς γνώση και εργαλεία αντιμετώπισης κρίσεων.
Αντί όμως το πάθημα να γίνει μάθημα, βλέπουμε ότι και σήμερα -ίσως περισσότερο από ποτέ στην ιστορία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης- προτάσσονται στενά συμφέροντα και εθνικές εκλογικές αναμετρήσεις αντί της συλλογικής συντονισμένης δράσης και της απαραίτητης κοινοτικής αλληλεγγύης.
Τα συμβούλια κορυφής και οι συναντήσεις του Eurogroup εξελίσσονται σε «πυγμαχικά ρινγκ» εθνικών «κόκκινων γραμμών» αδυνατώντας να υπηρετήσουν αυτό που όφειλαν να είναι: χώρος σύνθεσης και αναζήτησης -συχνά πράγματι δύσκολης- του κοινού τόπου, της κοινής πορείας, του κοινού ευρωπαϊκού συμφέροντος.
Ετσι, αντί μιας έγκαιρης και αποτελεσματικής απάντησης στην κρίση, επικράτησε η λογική μιας ελεγχόμενης διαδικασίας αποσπασματικών, ατελών βημάτων που δεν πείθουν ούτε τις αγορές ούτε τις κοινωνίες.
Ο Ευρωπαϊκός Νότος, και ειδικότερα η Ελλάδα και η ελληνική κοινωνία, έχουν νοιώσει με οδυνηρό τρόπο τα αποτελέσματα αυτού του «μαρτυρίου της σταγόνας».
Το ευρωπαϊκό όραμα έχει θολώσει. Δεν κερδίζει πια το μυαλό και τις καρδιές των Ευρωπαίων πολιτών. Δεν συνεγείρει.
Ο στείρος διακυβερνητισμός βλάπτει σοβαρά την υγεία του ευρωπαϊκού οράματος.
Εάν αυτή η κατάσταση δεν αλλάξει, είναι σχεδόν βέβαιο ότι σε λιγότερο από δύο χρόνια η Ευρωπαϊκή Ενωση θα βρεθεί αντιμέτωπη με ένα εξαιρετικά σοβαρό πολιτικό έλλειμμα. Ελλειμμα ουσιαστικής νομιμοποίησης και κοινωνικής αποδοχής.
Την άνοιξη του 2014, πραγματοποιούνται οι εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τον κατ' εξοχήν δημοκρατικό θεσμό και πηγή δημοκρατικής νομιμοποίησης για όλο το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.
Με τα σημερινά πολιτικά και κοινωνικά δεδομένα μπορεί κανείς βασίμως να προβλέψει ότι στις εκλογές εκείνες θα συμβούν δύο πράγματα:
- ακόμα χαμηλότερη συμμετοχή των Ευρωπαίων, κάτω του προηγούμενου 43%, στην ευρω-εκλογική διαδικασία, και
- δεύτερον, σοβαρή ενίσχυση των ακραίων, αντιευρωπαϊκών και ευρωσκεπτικιστικών κομμάτων, με αντίστοιχη θεαματική μείωση των φιλοευρωπαϊκών πολιτικών δυνάμεων.
Ενα Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τέτοιας σύνθεσης θα είναι οδυνηρό πλήγμα για την Ευρώπη.
Η κατάσταση πρέπει να αλλάξει άμεσα. Να επιστρέψει η ελπίδα και η πίστη των πολιτών στην Ευρώπη. Σε μια Ευρώπη ανάπτυξης, μεγαλύτερης κοινωνικής ευαισθησίας, ασφάλειας και αλληλεγγύης.
Η Ευρώπη χρειάζεται μια νέα κατεύθυνση, μια κατεύθυνση που δεν μπορεί να βασίζεται σε παλιές ιδέες. Η Ευρώπη χρειάζεται ένα νέο τρόπο σκέψης. Ή τώρα ή ποτέ.
Μόνη λύση είναι η εγκατάλειψη του στείρου διακυβερνητισμού και το πέρασμα σε μια ομοσπονδιακής λογικής λειτουργία της Ευρώπης. Μόνη επιλογή είναι η φυγή προς τα εμπρός. Προς μια Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία των εθνών κρατών.
Η απάντηση στην κρίση είναι περισσότερη, όχι διαλυμένη Ευρώπη.
*Ο Γιώργος Σ. Κουμουτσάκος είναι μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, εκλεγμένος με τη Νέα Δημοκρατία
