Του Νίκου Χουντή*
Με αφορμή την οικονομική κρίση στην Ε.Ε. και την ευρωζώνη, τη γενίκευση των προγραμμάτων λιτότητας ως συνταγή για την έξοδο από αυτήν και, ακόμα, τα μέτρα που έχουν ληφθεί και λαμβάνονται για την αποτροπή νέων κρίσεων, έχει ξανατεθεί το θέμα: «Πού πάει η Ευρωπαϊκή Ενωση; Ποια η προοπτική της; Προχωράει η ενοποιητική διαδικασία; Ποιο το μέλλον;»
Με την κυριαρχία του νεοφιλελεύθερου μοντέλου, από τα δόγματα του οποίου σφραγίστηκε μέσω των συνθηκών, από το Μάαστριχτ και μετά, συντηρητικά η ενοποιητική διαδικασία, επιλέχθηκε ως πρώτο βήμα η νομισματική ενοποίηση, η ΟΝΕ και το ευρώ, που οικοδομήθηκαν σε σαθρά θεμέλια.
Η παγκόσμια οικονομική κρίση εκφράστηκε και εκφράζεται με μεγαλύτερη διάρκεια και σφοδρότητα στην ευρωζώνη. Η βεβαιότητα ότι δεν θα υπάρχουν μεγάλες κρίσεις ή ότι θα είναι διαχειρίσιμες, εκτός των άλλων, συνέβαλε ώστε να βρεθεί απροετοίμαστη η Ε.Ε.
Η επιμονή δε στις ίδιες πολιτικές για την αντιμετώπιση των προβλημάτων όξυνε ακόμη περισσότερο τα προβλήματα, με τα γνωστά αποτελέσματα στην Ελλάδα και την ευρωζώνη.
Ταυτόχρονα τα μνημόνια και η πολιτική της λιτότητας και της δημοσιονομικής πειθαρχίας μεγάλωσαν τις περιφερειακές και κοινωνικές ανισότητες, οδήγησαν στη συμπίεση του εισοδήματος και των δικαιωμάτων ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων και δημιούργησαν νέους διχασμούς με χαρακτηριστικό την έξαρση των οικονομικών εθνικισμών.
Η πολιτική και οικονομική ενίσχυση της Γερμανίας και η απροκάλυπτη ηγεμονική της προσπάθεια αποτυπώθηκαν στη θεσμοθέτηση της οικονομικής διακυβέρνησης, στην πιο αυστηρή εφαρμογή του Συμφώνου Σταθερότητας, στον έλεγχο των εθνικών προϋπολογισμών, στην εσωτερική υποτίμηση στις χώρες – μέλη με τα περισσότερα οικονομικά και κοινωνικά προβλήματα.
Με την έγκριση του Δημοσιονομικού Συμφώνου Σταθερότητας ως μορφή ενισχυμένης συνεργασίας (έχει υιοθετηθεί από τις κυβερνήσεις 25 χωρών), η ενοποιητική διαδικασία (οικονομική, δημοσιονομική, τραπεζική) προωθείται λοιπόν με ακραία νεοφιλελεύθερα χαρακτηριστικά.
Την ίδια ώρα, θύμα της διαδικασίας αυτής είναι η δημοκρατία (η υποβάθμιση αντιπροσωπευτικών θεσμών σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, ο εκβιασμός της θέλησης των πολιτών και αυταρχισμός στην αντιμετώπιση των κοινωνικών αγώνων).
Σήμερα, η συζήτηση σχετικά με το ποια είναι η απάντηση όχι μόνο στην κρίση αλλά και στο ποια πρέπει να είναι η προοπτική της Ευρωπαϊκής Ενωσης πρέπει να γίνεται συγκεκριμένα και στη βάση των πρόσφατων εξελίξεων και όχι αφηρημένα περί περισσότερης (γενικώς) Ευρώπης ή της ομοσπονδιοποίησης της Ευρωπαϊκής Ενωσης.
Η πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης, πρωτότυπη και ανάδελφη όσον αφορά τα γνωστά ομοσπονδιακά μοντέλα, δεν αντιμετωπίζεται με επαναφορά διακηρύξεων ή γενικολογιών.
Μια τέτοια προσέγγιση είναι είτε υπεκφυγή από τα συγκεκριμένα προβλήματα είτε έμμεση αποδοχή ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος από αυτόν που προωθείται με τα μέτρα και τις κατευθύνσεις που βλέπουμε να μπαίνουν σε εφαρμογή με οδυνηρά οικονομικά, κοινωνικά και πολιτικά αποτελέσματα.
Η Ευρωπαϊκή Αριστερά και πριν από την κρίση είχε εκτιμήσει ότι η πορεία που έχει πάρει η ευρωπαϊκή ενοποίηση οδηγεί σε πιο συντηρητική, νεοφιλελεύθερη και αντιδημοκρατική Ευρώπη και έθετε τον στόχο της επαναθεμελίωση της Ευρωπαϊκής Ενωσης στη βάση της οικονομικής και κοινωνικής σύγκλισης, της αλληλεγγύης, της δημοκρατίας και της φιλειρηνικής παρουσίας στις διεθνείς εξελίξεις.
Τώρα, η Ευρωπαϊκή Αριστερά, επιβεβαιωμένη από τις εξελίξεις, πρέπει να αντιμετωπίσει σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο αυτό το κρίσιμο ζητούμενο. Η ανάπτυξη των κοινωνικών αγώνων, η αλλαγή των πολιτικών συσχετισμών και η επεξεργασία των εναλλακτικών πολιτικών αποτελούν κρίσιμες και αποφασιστικές προϋποθέσεις.
Τα αμέσως επόμενα χρόνια θα κριθούν πολλά σχετικά με το θέμα «πού πάει η Ευρώπη» και κυρίως «πού θέλουμε να πάει η Ευρώπη και πώς θα φτάσουμε στον στόχο αυτό».
*Ο Νίκος Χουντής είναι ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ-ΕΚΜ
