Του Νάσου Θεοδωρίδη*
Εν όψει της έναρξης των διαδικασιών για τη συνταγματική αναθεώρηση, θα ήταν χρήσιμο να τεθούν σε δημόσιο διάλογο οι τρεις ακόλουθες προτάσεις:
1. Διαχωρισμός Εκκλησίας και Κράτους: Μια συνταγματική αναθεώρηση αποτελεί τον πιο ενδεδειγμένο τρόπο επίτευξης του διαχωρισμού της Εκκλησίας από το Κράτος, προκειμένου το τελευταίο να μπορέσει έμπρακτα να υιοθετήσει την αρχή της πλήρους θρησκευτικής ουδετερότητας έναντι όλων των θρησκειών, γεγονός που θα έχει θετική επίδραση ως προς την απόλαυση του θεμελιώδους δικαιώματος στην ελευθερία της θρησκευτικής συνείδησης. Με βάση τα ανωτέρω, προτείνεται η κατάργηση του άρθρου 3 του Συντάγματος περί κρατούσας θρησκείας, η απάλειψη του επιθέτου «γνωστή» («θρησκεία») και της φράσης «ο προσηλυτισμός απαγορεύεται» από το άρθρο 13 και η αντικατάσταση του όρκου του Προέδρου της Δημοκρατίας και των βουλευτών από διαβεβαίωση με επίκληση της τιμής και της συνείδησής τους. Η Εκκλησία της Ελλάδος, όπως άλλωστε και όλες οι άλλες θρησκευτικές κοινότητες, μπορεί να μετατραπεί σε ιδιότυπο (sui generis) νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου, με πλήρη διοικητική αυτοτέλεια, και να αναλάβει τη διαχείριση της περιουσίας που της ανήκει ώστε να είναι σε θέση να μισθοδοτεί απρόσκοπτα τον κλήρο. Η ύλη του μαθήματος των Θρησκευτικών, με τη μετατροπή του σε Θρησκειολογία, δεν θα έχει ομολογιακό χαρακτήρα και θα περιλαμβάνει ισότιμη εισαγωγή στην ιστορία, την κοινωνιολογία και τη δογματική όλων των θρησκειών.
2. Δικαίωμα στη στέγη: Στην Ελλάδα οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης, της ύφεσης, της ανεργίας και της χωρίς τέλος λιτότητας πλήττουν ευθέως το δικαίωμα στη στέγη και επιτάσσουν την όσο το δυνατόν πληρέστερη συνταγματική κατοχύρωσή του. Αρα, απαιτείται μια εξειδικευμένη συνταγματική διάταξη που να προβλέπει την επαρκή χρηματοδότηση στεγαστικών προγραμμάτων υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών. Το Σύνταγμα θα πρέπει να εξουσιοδοτεί τον νομοθέτη να ορίζει το ύψος του εισοδήματος κάτω από το οποίο καθένας έχει δικαίωμα απόκτησης εντελώς δωρεάν πρώτης κατοικίας χωρίς καμία οικονομική επιβάρυνση. Η παραβίαση του δικαιώματος πρόσβασης σε απολύτως δωρεάν πρώτη κατοικία πρέπει να υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο κατόπιν ειδικού ενδίκου μέσου στρεφόμενου κατά του κράτους. Διεξαγωγή πλειστηριασμού πρώτης κατοικίας πρέπει να απαγορεύεται όταν ο ιδιοκτήτης της δεν διαθέτει άλλη που να καλύπτει τις ανάγκες της οικογένειάς του. Η κληρονομική μεταβίβαση ή η γονική παροχή πρώτης κατοικίας σε τέκνα και σύζυγο δεν πρέπει να φορολογείται εφόσον από το ετήσιο οικογενειακό εισόδημα δεν προκύπτει πραγματική φοροδοτική ικανότητα. Για ενοίκιο πρώτης κατοικίας θα πρέπει να υπάρχει στοιχειώδης αναλογικότητα μεταξύ οικογενειακού ή ατομικού εισοδήματος, αφενός, και ποσού ενοικίου, αφετέρου.
3. Το αγώγιμο των κοινωνικών δικαιωμάτων: Τα κοινωνικά δικαιώματα θεσπίσθηκαν στις συνταγματικές έννομες τάξεις, όχι επειδή οι κρατούντες, συγκινημένοι από τις στερήσεις των οικονομικά ασθενέστερων τάξεων, έσπευσαν να τα καθιερώσουν για λόγους όψιμης φιλανθρωπίας, αλλά επειδή πιέστηκαν να το κάνουν μέσα από ισχυρούς ταξικούς και κοινωνικούς αγώνες, η δε προστασία που τους παρέχουν είναι συνάρτηση του εκάστοτε συσχετισμού κοινωνικο-πολιτικών δυνάμεων. Πιστεύω ότι σε αυτή τη φάση νομιμοποιείται ηθικά και πολιτικά να προταθεί το αγώγιμο των κοινωνικών δικαιωμάτων, ώστε οι συνταγματικές προβλέψεις για υγεία, παιδεία, στέγαση κ.λπ. να μην επαφίενται στην απόλυτη διακριτική ευχέρεια του νομοθέτη αλλά να καθίστανται αντικείμενο δικαστικής διεκδίκησης απευθείας από τους πολίτες εάν παραβιάζονται. Με τη θέσπιση του «αγώγιμου» δεν θα χρειάζεται η μεσολάβηση του κοινού νομοθέτη για να ενεργοποιηθεί και να συγκεκριμενοποιηθεί το κανονιστικό περιεχόμενο των συνταγματικών διατάξεων που εμπεριέχουν κοινωνικά δικαιώματα. Η κοινωνική δημοκρατία δεν είναι άρνηση, αλλά ανώτερης υφής σύνθεση, διαλεκτική «υπέρβαση», δηλαδή ολοκλήρωση της πολιτικής δημοκρατίας. Η δημοκρατία είναι ουσιαστικά αδιαίρετη, όπως και η αξία και η προσωπικότητα του ανθρώπου, που προστατεύονται από τη συνδυασμένη λειτουργία όλων των αδιαχώριστων αναμεταξύ τους θεμελιωδών δικαιωμάτων: των ατομικών, των πολιτικών και των κοινωνικών.
………………………………………………….
*Δικηγόρος και μέλος του Τμήματος Δικαιωμάτων του ΣΥΡΙΖΑ
