ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Art
Με αφορμή το βιβλίο «Μιλώ για την κρίση με το παιδί»
Πώς αντιλαμβάνεται την κρίση το παιδί; Πώς του μιλάμε γι' αυτήν; Τι όπλα και αντίδοτα πρέπει να του προσφέρουμε εμείς, οι μεγάλοι; Ο ψυχίατρος Νίκος Σιδέρης δίνει απαντήσεις
Της Νόρας Ράλλη
Ο ψυχίατρος, ψυχαναλυτής, ποιητής και πεζογράφος Νίκος Σιδέρης, με την ίδια ποιότητα, τις γνώσεις και την έμπνευση που προσεγγίζει τις λέξεις, ξέρει να λυτρώνει και τις ψυχές. Και ποιο καταλληλότερο και εύκρατο περιβάλλον για να αναπτυχθούν και τα δύο, από τον κόσμο των παιδιών;
Γι’ αυτό και αποφάσισε να γράψει μια «εμπιστευτική επιστολή σε μεγάλους που σκέφτονται», όπως ονομάζει το τελευταίο του βιβλίο, «Μιλώ για την κρίση με το παιδί» (εκδόσεις Μεταίχμιο). Με αφορμή αυτό, είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε μαζί του ως «σημερινοί μεγάλοι» για τους «αυριανούς μεγάλους», όπως λέει και ο ίδιος, σε μια εποχή που οι ακραίες εξάρσεις βίαιης σκέψης και συμπεριφοράς βρίσκουν πρόσφορο έδαφος στα σχολεία –είτε κάνουν οι καθηγητές απεργία είτε όχι- και που το παιδί δεν ξέρει πού να στραφεί και τι να νιώσει και ο «μεγάλος» δεν γνωρίζει τι να του πει και πώς να συμπεριφερθεί.
- Για την ιδιαίτερη παιδική ψυχοσύνθεση: «Κάθε παιδί είναι ένας ολόκληρος ξεχωριστός κόσμος. Δεν μπορείς να μιλήσεις σε όλα τα παιδιά το ίδιο. Γι’ αυτό και το βιβλίο έχει τίτλο «Μιλώ για την κρίση με το παιδί» και όχι “…στα παιδιά”. Μην ξεχνάμε πως ο τρόπος που αντιλαμβάνεται και αναπαριστά την κρίση το παιδί καθορίζεται αποφασιστικά από δύο ιδιαιτερότητες του παιδικού ψυχισμού: Πρώτον, στην ψυχή του βασιλεύουν η φαντασία και το παιχνίδι – ενώ η ψυχή του ενηλίκου δεσμεύεται από την πρακτικότητα και τις συμβάσεις. Δεύτερον, ο τρόπος που η παιδική ψυχή προσλαμβάνει και επεξεργάζεται την εμπειρία διαμεσολαβείται και φιλτράρεται από τον τρόπο με τον οποίο οι μεγάλοι προσλαμβάνουν και μεταδίδουν σχολιασμένη την εμπειρία στο παιδί».
- Για τον σημερινό κόσμο, μέσα στον οποίο ζουν τα παιδιά: «Ζούμε σ’ έναν κόσμο που είναι άδικος, άνισος και σκληρός. Αυτό δεν χρειάζεται να χρωματίζεται από κάποια ιδεολογία. Υπάρχουν γονείς που νομίζουν ότι αυτή είναι η φυσική κατάσταση των πραγμάτων. Αλλος πιστεύει πως ζούμε σε μια ζούγκλα και πως το παιδί του πρέπει να γίνει το πιο δυνατό, για να επιβιώσει των θηρίων. Και άλλος, πως ο κόσμος πρέπει ν’ αλλάξει. Και μεγαλώνει το παιδί του, για ν’ αλλάξει αυτόν τον κόσμο. Γι’ αυτό, προκειμένου να μιλήσει ο μεγάλος για την κρίση με το παιδί, χρειάζεται να πληρούνται δύο βασικές προϋποθέσεις: Πρώτον, να έχει μια επαρκώς σαφή εικόνα και ιδέα για την κρίση στο μυαλό του (ειδικά ως προς την παρούσα κρίση, να έχει επίγνωση των μηχανισμών ψυχοδιανοητικής εμπλοκής που ενεργοποιούνται από κυρίαρχες δυνάμεις). Δεύτερον, να γνωρίζει αρκετά καλά τον κόσμο του παιδιού με το οποίο θα μιλήσει, ώστε να προσφύγει σε αναφορές που έχουν νόημα γι' αυτό και σε γλώσσες που τις κατανοεί και, μάλιστα, μιλούν όχι μόνο στη λογική, αλλά και στη φαντασία και στο συναίσθημα».
- Για την πραγματική δυναμική του ανθρώπου-γονιού-πολίτη: «Το απόλυτο όπλο του ανθρώπου –ιδίως του αποκάτω, του αδύναμου ή δοκιμαζόμενου– δεν είναι η δύναμη. αλλά η τέχνη. Δηλαδή, η ικανότητά του να σκέφτεται! Με απλές, αλλά ακριβείς λέξεις, ισχύει το εξής: Μέχρι την έναρξη της κρίσης, σε μια πορεία τριάντα χρόνων ψυχολογικής φθοράς, οι Ελληνες είχαν υποστεί δύο μεγάλες απώλειες: Πρώτον, οι λέξεις έχαναν το νόημά τους (θυμηθείτε το “Οι βάσεις φεύγουν για πάντα” και την αναπαραγωγή της έκπτωσης του νοήματος των λέξεων στο “Ο τάδε πολιτικός δεσμεύεται ότι…”). Δεύτερον, τα πράγματα έχαναν το νόημά τους κάτω από τα φρενήρη πλήγματα του καταναλωτικού ναρκισσισμού (“Καμαρώνω επειδή καταναλώνω”). Με την έναρξη της κρίσης, ενεργοποιήθηκε μια τεράστια μηχανή ψυχολογικού πολέμου με στόχο να χάσουν οι πολίτες την ικανότητά τους να λογίζονται πολιτικά και, γενικότερα, να σκέφτονται. Πλέον η λογική του ψυχολογικού πολέμου συνοψίζεται στο εξής σχήμα: “Αν αντισταθείς, χάθηκες. Αν υποκύψεις, χάθηκες. Και απαγορεύεται να σκεφτείς” (αφού “το είπε η τρόικα”). Είναι δύσκολο να δεις και να βλέπεις τέτοιες δόλιες ψυχο-πολιτικές μηχανές. Ωστόσο, και για να τις δεις και για να τις εξουδετερώσεις, ο θεμελιώδης τρόπος είναι ο ίδιος: Επίγνωση, σκέψη και προσπάθεια».
- Για τους σημερινούς γονείς: «Συνέχεια ακούω “Ολοι είμαστε τρελαμένοι και μουδιασμένοι”. “Φύγε, παιδί μου. Φύγε από την Ελλάδα. Πήγαινε μακριά και μη γυρίσεις πίσω. Δεν έχεις μέλλον εδώ!” Αυτή νομίζω είναι και η συμπύκνωση του νοήματος της κρίσης: ότι ο τόπος δεν έχει να μας θρέψει – μεταφορικά και κυριολεκτικά. Ο σύγχρονος Ελληνας γονιός (και όχι μόνον) έχει μπλοκάρει. Η σκέψη του έχει μπλοκάρει. Σχεδόν είναι επικηρυγμένη η σκέψη! Και γι’ αυτό ο κόσμος έχει τόσο μπερδευτεί και σχεδόν αδρανήσει».
- Το αντίδοτο στην κρίση: «Υπάρχει και συνοψίζεται στα εξής: Κοντά. Μαζί. Πλατιά. Σκέψη και προσπάθεια. Αξιοπρέπεια. Το σπουδαιότερο είναι, στην ώρα της δοκιμασίας, να πας κοντά στους δικούς σου ανθρώπους και σε όποιο χώρο αλληλεγγύης σου είναι προσιτός. Μη διστάσεις να ζητήσεις ό,τι χρειάζεσαι (υλικά και συναισθηματικά), μη διστάσεις να προσφέρεις ό,τι μπορείς. Μην κλείνεσαι στον εαυτό σου γλείφοντας τις πληγές του εγωισμού σου. Σκέψου καλά και προσπάθησε σκληρά. Και μην ξεπουλήσεις την εσωτερική αξιοπρέπειά σου για κανένα λόγο».
- Για το τέλος, αλλά και για το μέλλον: «Εύχομαι σε κάθε άνθρωπο που σκέφτεται και σε κάθε παιδί που πρέπει να αναβαθμίσει την ψυχή του με τη σκέψη του, να βγούνε νικητές σε αυτό τα ταξίδι που βιώνουμε μέσα από την “κρίση”, στην ορθή κρίση του νου! Και να μην ξεχνάμε ποτέ, ούτε για μία στιγμή, πως τα παιδιά που δεν προσέχουμε σήμερα, θα οδηγήσουν στην κρίση του αύριο. Τραυματίζονται βαθιά και οι πληγές δεν επουλώνονται εύκολα. Αυτό το σημείο είναι κομβικό. Τότε είναι που θα μιλάμε για “χαμένες γενιές παιδιών”. Οταν θα υστερήσουμε απέναντί τους εμείς. Οι… μεγάλοι!
