Του Ρούλη Κοκελίδη*
Η δραματική και πολυεπίπεδη κρίση που βιώνουμε τα τελευταία χρόνια έχει προκαλέσει μια βαθύτερη και ουσιαστική ανάγκη εθνικής ενδοσκόπησης και αυτογνωσίας. Είναι ανάγκη να κατανοήσουμε πώς φτάσαμε ώς εδώ, πού πετύχαμε, σε τι και γιατί αποτύχαμε.
Το νεοφιλελεύθερο μνημονιακό πρόγραμμα που εφαρμόζεται στην Ελλάδα εδώ και τρία χρόνια δεν αποτελεί απλώς ένα σύνολο σκληρών οικονομικών μέτρων λιτότητας.
Αντίθετα, εκφράζει ένα αντικοινωνικό πλαίσιο σύμφωνα με το οποίο τα κοινωνικά δικαιώματα, η δημοκρατία, η αξιοπρέπεια του ατόμου θα πρέπει να παραμεριστούν προκειμένου να επικυριαρχήσει το κερδοσκοπικό χρηματιστηριακό κεφάλαιο.
Κατά τα λοιπά, το θέατρο σκιών συνεχίζεται.
Για την επιτυχία του στόχου αυτού η δημοκρατία ακρωτηριάζεται και ξευτελίζεται.
Η σημερινή εξουσία έχει οδηγήσει συνειδητά τη Βουλή στην υπηρεσία του Μνημονίου γιατί δεν θέλει συζήτηση και δημόσιο διάλογο, για να εφαρμοστούν οι εντολές της τρόικας και να σαρωθούν οι κοινωνικοί θεσμοί. Βασικός σκοπός είναι η παθητικοποίηση και η περιθωριοποίηση της κοινωνίας. Πλέον οι κρίσιμες αποφάσεις λαμβάνονται από την κυβέρνηση και την τρόικα σε μυστικές διαβουλεύσεις, ενώ το υποβαθμισμένο Κοινοβούλιο μερικές φορές καλείται να επικυρώσει αυτές τις αποφάσεις για τα μάτια του κόσμου. Αυτό το πλαίσιο λειτουργίας έχει οδηγήσει στην παραβίαση βασικών κοινωνικών και οικονομικών ελευθεριών. Η δημοκρατία κακοποιείται στα χρόνια του Μνημονίου, το οποίο λειτουργεί ως παρασύνταγμα. Πέρα όμως από την αυταρχοποίηση της σημερινής εξουσίας ο μεγάλος κίνδυνος που υπάρχει πλέον είναι η εδραίωση μιας αντίληψης ότι οι δημοκρατικές αρχές μπορούν να παρακαμφθούν μπροστά στην πολιτική σκοπιμότητα. Αυτή η άποψη μεταβάλλει το πολιτικό πολίτευμα της χώρας μας. Υπάρχει ήδη μεγάλος κίνδυνος για τη δημοκρατία στην Ελλάδα.
Η έξοδος της χώρας από την κρίση, η παραγωγική ανασυγκρότηση της οικονομίας, προϋποθέτουν τη ριζοσπαστική αλλαγή του πολιτικού συστήματος, της ανανέωση της δημοκρατίας. Η αφαίρεση των κοινωνικών δικαιωμάτων με τις πολιτικές του Μνημονίου έπληξε τα πολιτικά δικαιώματα κι επομένως τη δημοκρατία. Επιβάλλεται η κινητοποίηση του λαού, των εργαζομένων, των ανέργων σε μια πλατιά σύμπλευση για δημοκρατική ανατροπή και στην προοπτική μιας νέας κοινωνικής πολιτικής με ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο. Η κοινωνική διάσταση της δημοκρατίας είναι σαφώς συνυφασμένη με την πολιτική της διάσταση.
Το πρόβλημα της Ελλάδας είναι πλέον πρόβλημα ύπαρξης, ταυτότητας, εθνικής στρατηγικής, θεσμικής ανασυγκρότησης με κοινωνική συνοχή και δημοκρατική εξέλιξη. Σε συνθήκες βαθιάς κρίσης αντιπροσώπευσης, με την κυριαρχία του νεοφιλελευθερισμού και τη γερμανοποίηση της Ευρώπης, η πραγματική δημοκρατία είναι απάντηση των κοινωνικών και πολιτικών δυνάμεων για μία νέα προοδευτική και δημοκρατική πορεία. Η κοινωνία πρέπει να ενεργοποιηθεί, να κινητοποιηθεί, να γίνει ο μεγάλος πρωταγωνιστής των εξελίξεων για την υπεράσπιση της Δημοκρατίας και για την αλλαγή της κοινωνίας. Η διευρυμένη και ζωντανή συμμετοχή των πολιτών, η ενεργοποίηση των νέων πολιτικών και κοινωνικών υποκειμένων, η ενίσχυση των νέων συλλογικοτήτων πολιτικής δράσης μπορούν να δώσουν πολιτική αναζωογόνηση και να συμβάλουν στη ριζική αναγέννηση του πολιτικού συστήματος στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ενωση. Η Ελλάδα από πειραματόζωο της γερμανοποιημένης νεοφιλελεύθερης Ευρώπης μπορεί και πρέπει να γίνει πολιτικό εργαστήρι για νέες προοδευτικές πολιτικές όπως δείχνουν οι πολιτικές και κοινωνικές καταστάσεις ιδιαίτερα στις χώρες του Νότου. Σε έναν κόσμο αλληλεξάρτησης, όπως ο σημερινός, οι λύσεις ξεπερνούν τα εθνικά όρια. Μια νέα πολιτική και κοινωνική συμμαχία, η οικοδόμηση ενός μπλοκ δυνάμεων στο πλαίσιο και της γκραμσιανής σκέψης, μπορεί να δημιουργήσει μια καινούργια δυναμική σε ολόκληρη την Ευρώπη και να συμβάλει στο ξεπέρασμα της λιτότητας, της ύφεσης, της ανεργίας και της υποανάπτυξης. Στην πορεία αυτήν, κλειδί μπορεί να αποδειχτεί η διαδικασία των ευρωεκλογών την επόμενη χρονιά. Η Ευρώπη δεν είναι σε κρίση, αλλά πεθαίνει.
Τέλος, μόνο με πραγματικά δημοκρατικά κόμματα υπάρχει η δυνατότητα να αντιμετωπιστεί η καταστροφική και τραυματική εμπειρία της κρίσης. Μόνο με τη μεγαλύτερη και διευρυμένη συμμετοχή των πολιτών μπορούν τα κόμματα να μεγεθύνουν τις πολιτικές δυνατότητες.
Με ιδεολογία να αποκτήσουν τον ηγεμονικό ρόλο έναντι των αγορών και να διαμορφώσουν έναν νέο, αξιακό, πολιτικό και οραματικό λόγο ως πρόπλασμα για μια νέα δημοκρατική εξέλιξη και για ριζοσπαστική κοινωνική και πολιτική αλλαγή.
……………………………………………………………………………
*Διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Μπολόνια. Το κείμενο είναι περίληψη εισήγησής του σε ημερίδα των μορφωτικών ιδρυμάτων ΕΣΗΕΜ-Θ, ΕΣΗΕΑ και της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης στη Θεσσαλονίκη και στην Κοζάνη
