Του Τάσου Παππά
Το σύστημα παρακολούθησης μεγάλων τόπων κοινωνικής δικτύωσης και ένα δεύτερο σύστημα που υποκλέπτει τηλεφωνικές συνομιλίες στις ΗΠΑ ήρθαν να προστεθούν στα σκάνδαλα που πρόσφατα έσκασαν στην Ουάσινγκτον και αφορούσαν τις παρακολουθήσεις εφημερίδων, ειδησεογραφικών πρακτορείων και οργανώσεων που δεν είναι αρεστές στην κυβέρνηση. Στη χώρα που υπερηφανεύεται ότι είναι το «λίκνο της δημοκρατίας» και το «προπύργιο του ελεύθερου κόσμου» και η οποία επιχειρεί να μεταλαμπαδεύσει το παράδειγμά της σε όλο τον κόσμο, ενίοτε με το στανιό, δηλαδή με τη βία, τα ατομικά δικαιώματα, οι πολιτικές ελευθερίες και το αγαθό της ιδιωτικότητας είναι υπό περιορισμό.
Θα περίμενε κανείς ότι θα ξεσηκωθούν και οι πέτρες με τις αποκαλύψεις. Ωστόσο, η πρώτη δημοσκόπηση που έγινε σχετικά με το θέμα μάς προσγείωσε ανώμαλα. Το 54% των πολιτών συμφωνούν με τον ασφυκτικό έλεγχο του κράτους και των υπηρεσιών του, αν πρόκειται να αποτραπεί μια τρομοκρατική πράξη. Η ήττα της δημοκρατίας είναι προφανής. Ο χρεωμένος, ο φοβισμένος και ο αντιπροσωπευόμενος πολίτης είναι εύκολα χειραγωγήσιμος. Και τα τρία στοιχεία αφθονούν στην αμερικανική κοινωνία, παρά τα κατά καιρούς ελπιδοφόρα ξεσηκώματα των δυναμικών και αβόλευτων μειοψηφιών.
Η διαδικασία πάντως ξεκίνησε από την επομένη του χτυπήματος στους δίδυμους πύργους Στο όνομα της ασφάλειας της χώρας και της περιφρούρησης της κοινωνικής ομαλότητας, θεσπίστηκε με συστηματικό τρόπο ένα πλέγμα ελέγχων που αρχίζει από τον δημόσιο χώρο και καταλήγει στην ιδιωτική σφαίρα. Το εναρκτήριο λάκτισμα έδωσε η διοίκηση του Τ. Μπους (τζούνιορ σε όλα του). Ο Μ. Ομπάμα εξελέγη την πρώτη φορά έχοντας στις αναπεπταμένες σημαίες του την κατάργηση της φυλακής του Γκουαντάναμο και την ακύρωση όλων των διατάξεων που περιορίζουν τις ελευθερίες και προσβάλλουν τα ατομικά δικαιώματα.
Απογοήτευσε και τους πιο φανατικούς οπαδούς του. Επανεξελέγη υποσχόμενος τα ίδια, αλλά από τις τελευταίες αποκαλύψεις προκύπτει ότι δεν είναι διατεθειμένος να συγκρουστεί με τα ισχυρά κέντρα της πατρίδας του, τα οποία, με το πρόσχημα της απειλής από την εγχώρια και διεθνή τρομοκρατία, θέλουν να φασκιώσουν την αμερικανική κοινωνία. Μια κοινωνία που έχει πια εθιστεί στη λογική των ελέγχων και δεν ενοχλείται με την εισπήδηση των υπηρεσιών ασφαλείας στον ιδιωτικό βίο.
Το φαινομενικώς παράδοξο είναι ότι αυτή η κοινωνία, που δεν έχει πρόβλημα να εκχωρήσει μέρος των ελευθεριών και των δικαιωμάτων της στο κράτος για να νιώσει ότι δεν διατρέχει κίνδυνο από πραγματικούς ή κατασκευασμένους εχθρούς, αντιστέκεται σθεναρά (τουλάχιστον ένα υπολογίσιμο κομμάτι της) όταν το ίδιο κράτος προσπαθεί να υπηρετήσει τον κοινωνικό ρόλο του (φορολόγηση του πλούτου, καθιέρωση προοδευτικού συστήματος υγείας, μια πιο γενναιόδωρη πολιτική για τους ανέργους) ή όταν αποπειράται να θέσει αυστηρούς κανόνες στην οπλοφορία και την οπλοχρησία. Αυτός είναι ο ορισμός της διχασμένης χώρας.
Από την άλλη πλευρά, δεν μπορεί να μείνει εκτός σχολιασμού και ένα άλλο θέμα που σχετίζεται με τις προθέσεις και τις επιδιώξεις όλων όσοι πιστεύουν ότι η βία κατά των κέντρων εξουσίας μπορεί να απελευθερώσει τις υπνώττουσες δυνάμεις μιας κοινωνίας και να τις εντάξει σ’ ένα κίνημα ανατροπής. Σύμφωνα με τις διακηρύξεις, ακόμη και των τρομοκρατών που έλκουν τη «νομιμότητά» τους από τη θρησκεία, χτυπώντας τον αντίπαλο στην καρδιά, πετυχαίνεις την αφύπνιση των μαζών. Δικαιολογώντας ο Μπιν Λάντεν το χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου, υποστήριξε ότι με την ενέργεια αυτή θα ξεσηκωθούν οι πολίτες των ΗΠΑ και θα ρίξουν την κυβέρνησή τους, για τις ιμπεριαλιστικές πράξεις της οποίας είναι και οι ίδιοι υπεύθυνοι, αφού την ψήφισαν και γι' αυτόν τον λόγο άλλωστε μπήκαν στο στόχαστρο.
Η εξέλιξη των πραγμάτων έδειξε ότι το προεκτεθέν σχήμα, εκτός από εγκληματικό, αφού εμφορείται από τη λογική της συλλογικής ευθύνης, είναι και ατελέσφορο. Η αμερικανική κοινωνία έγινε πιο συντηρητική από το 2001 και μετά. Συμφιλιώθηκε με τις παραβιάσεις των δικαιωμάτων όσων θεωρούνται ύποπτοι, δεν ενοχλείται που παραμένουν άνθρωποι στις φυλακές επί χρόνια χωρίς νομική υποστήριξη, ανέχεται τις αλλαγές προς το αυταρχικότερο του νομικού πλαισίου της χώρας, σφυρίζει αδιάφορα για τις επεμβάσεις των μυστικών υπηρεσιών σε τρίτες χώρες και τις απαγωγές κρατουμένων και, σε τελική ανάλυση, δείχνει να αποδέχεται το προβάδισμα που έχουν πάρει οι διωκτικοί μηχανισμοί έναντι των δημοκρατικών θεσμών.
