Του Γιώργου Σταματόπουλου
Σημαντικοί άνθρωποι ανά τον κόσμο που διηύθυναν εφημερίδες την τελευταία 35ετία υπέκυψαν στην αίγλη, τάχα, του εξεικονισμού των εφημερίδων, επηρεασμένοι προφανώς από την καταλυτική δύναμη της εικόνας της τηλοψίας. Δικαιολογημένο, ίσως, το λάθος τους, αλλά μέγιστο.
Διότι αφαίρεσαν από τον δημοσιογράφο την κινητήρια δύναμή του: να μεταδίδει με την πένα του τις εικόνες και τις ιδέες, να εξάπτει ταυτόχρονα τη φαντασία του αναγνώστη, να τον παραπέμπει σε πηγές, να τον αναγκάζει να συζητήσει με τον διπλανό του αυτό που διάβασε, να τον κάνει συμμέτοχο στη σπουδαιότητα της είδησης, να φιλτράρει αυτή την είδηση στο γνωστικό και ψυχικό του πεδίο, να νιώθει ότι είναι μέρος τού γίγνεσθαι.
Ο εξεικονισμός, όμως, (σχεδόν) κατέρρευσε, όπως και όλη η φιλοσοφία που τον τροφοδότησε («φιλοσοφία» του εντυπωσιασμού, του κέρδους, της εξουσιολαγνείας και λοιπών παρασιτικών -ισμών).
Οι προσφορές, που και σήμερα διαφημίζονται και διοχετεύονται στο αναγνωστικό κοινό από τις εφημερίδες, μπορεί να επιβιώνουν ακόμη, αλλά οδεύουν στην απόρριψή τους. Διότι, εάν αφαιρεθούν, αυτό που μένει στις εφημερίδες, κυρίως τις κυριακάτικες, είναι το κενό ή, τέλος πάντων, πέντε-δέκα κείμενα διαπιστωτικά ή θεωρητικά.
Στις υπό ανάγνωση σελίδες που εναπομένουν απουσιάζει παταγωδώς η ζώσα κοινωνία. Τις εφημερίδες σήμερα τις αγοράζουν καταναλωτές, όχι αναγνώστες. Είναι κωμικοτραγική η σκηνή της αγοράς στα περίπτερα. Τις παίρνουν, αφαιρούν τις προσφορές (cd, κουβέρτες, μπριζόλες κ.λπ.) και πετάνε το σώμα της εφημερίδας στα σκουπίδια γελώντας.
Και όλοι οι παριστάμενοι γελάνε και όλος ο κόσμος της επικοινωνίας γελάει (μόνο η κακομοίρα η δημοκρατία δακρύζει, αλλά -ευτυχώς ή δυστυχώς- δεν είναι παρούσα στο έγκλημα. Διότι περί εγκλήματος πρόκειται).
Θεωρείται παρεκβατικός σήμερα κάποιος που αγοράζει την εφημερίδα μόνο για να τη διαβάσει, παρεκκλίνων, παραβατικός. Αλλά η παρέκβαση, η παρέκκλιση, η παράβαση είναι οι έννοιες που ώθησαν την ανθρωπότητα να ανακαλύψει τα μυστήρια του σύμπαντος, να λύσει τα αινίγματα της επικοινωνίας.
Ευτυχώς, υπάρχουν ακόμη πολλοί παρεκβατικοί αναγνώστες, που αδιαφορούν για τα καταναλωτικά αγαθά που προσφέρουν οι εφημερίδες και επιμένουν στην ανάγνωση των κειμένων. Είναι οι άνθρωποι που πιστεύουν ότι η πολιτική ασκείται παντού, όχι μόνο από κρατικούς φορείς, όσοι βλέπουν τον δημοσιογράφο ως υπερασπιστή της κοινωνίας και όχι ως φερέφωνο της κεντρικής εξουσίας (ως συγκατανευσιφάγο…), ως φιμωμένο, ακυρωμένο, πολιτικά και κοινωνικά, ζώο.
Είναι ίσως λίγοι, αλλά είναι παντού. Διότι οι ιδέες δεν φυλακίζονται, δεν είναι εικόνες, μήτε εμπόρευμα (όσο και αν έχουν εμπορευματοποιηθεί από επαγγελματίες της εξουσίας…).
Δεν έχουμε τίποτα με τις εικόνες (μερικές είναι σπάνιας ομορφιάς κοσμήματα που ενδυναμώνουν το κείμενο), αλλά, ναι, πολλά εναντίον του εξεικονισμού των εφημερίδων (των προσφορών και λοιπών…)
