Του Δημήτρη Κανελλόπουλου
Ποιους είχαμε και έχουμε, ευτυχώς, ακόμα; Τον Παύλο Παυλίδη από τα Ξύλινα Σπαθιά, τον Γιάννη Αγγελάκα από τις Τρύπες και τον Κωνσταντίνο Β, από τους Στέρεο Νόβα. Και τον Αλέξη Καλοφωλιά από τους Last Drive, στα αγγλόφωνα. Αυτοί ήταν και παραμένουν οι τέσσερις βασικές κολόνες της ελληνικής εναλλακτικής σκηνής τις τελευταίες δεκαετίες. Και ακολουθούν όλοι τους αξιοπρεπή πορεία σε προσωπικό και επαγγελματικό επίπεδο.
Ο Παύλος Παυλίδης, λόγου χάριν, που απόψε εμφανίζεται στο Μαρούσι, δεν έχει δημιουργήσει σχεδόν ποτέ αρνητικές εντυπώσεις. Χαμηλών τόνων, σπουδαίος μουσικός, πολιτικοποιημένος, σοβαρός και μετρημένος. Δεν είναι τυχαίο που έχει κερδίσει τον σεβασμό μας. «Μακάρι η λύση στη ζωή μας να ήταν η μουσική, να αρκούσε αυτή μόνο», μας λέει. «Πάντως, βοηθάει. Διαιρεί τον πόνο και πολλαπλασιάζει τη χαρά, που έλεγαν και παλιότερα. Και όταν αφυπνίζει και όταν παρηγορεί».
Προσπαθώ μαζί του να ανιχνεύσω τι είναι αυτό ακριβώς που μπορεί να θεωρηθεί «αξία» στη μουσική. «Μάλλον ό,τι και στις υπόλοιπες τέχνες, να βυθιστείς όσο βαθύτερα γίνεται και να επιστρέψεις», εξηγεί. «Να επιστρέψεις και να διηγηθείς. Οταν, βέβαια, σκέφτομαι όλους τους μουσικούς που θαυμάζω, δυσκολεύομαι να πιστέψω ότι χάριν κάποιας αξίας βυθίστηκαν ή επέστρεψαν. Αλλοτε κάνουν απλά το κέφι τους κι άλλοτε λένε απλά τον πόνο τους. Η λέξη “αξία” νομίζω συμπεριλαμβάνεται περισσότερο στο λεξιλόγιο των μελετητών της μουσικής, παρά των δημιουργών της. Ως τέχνη εκστατική συνδέεται με τον χορό, απ’ τον πιο πρωτόγονο ώς τον πιο αφηρημένο. Αν σκέφτεσαι τι είναι αξία όταν χορεύεις ή τραγουδάς, κινδυνεύεις να σκοντάψεις. Ή, ακόμη κι αν δεν σκοντάψεις, κινδυνεύεις να χάσεις την ουσία, το ταξίδι. Είναι από μόνη της “αξία” η μουσική. Οπως και η περιπλάνηση».
• Ενας καλλιτέχνης νιώθει την έμπνευση όταν έρχεται. Οταν, αυτή, όμως, φεύγει;
«Η έμπνευση δεν είναι κάτι που έρχεται στην αρχή και φεύγει στο τέλος. Ερχεται, φεύγει, έρχεται, φεύγει. Δεν πιστεύω ότι κάποιος μπορεί να είναι διαρκώς εμπνευσμένος. Θυμάμαι έναν αγαπημένο στίχο του Tom Waits, που λέει “Τhe ocean doesn’t want me today” – και μιλάμε για έναν πολύ εμπνευσμένο άνθρωπο. Είναι κάποιες φορές που σου τραγουδούν τα πάντα, κι άλλες “άχνα! δεν μας μιλούν οι πάχνες”. Τα περισσότερα, πάντως, τραγούδια που έγραψα νομίζω πως σκόνταψα επάνω τους, σχεδόν κατά λάθος. Μοιάζει και λίγο όπως όταν κοιτάς ένα μακρινό αστέρι. Πρέπει να κοιτάξεις και λίγο παραδίπλα. Οταν το κοιτάς στο κέντρο, είναι σαν να σβήνει, σαν να σου κρύβεται».
• Υπάρχει κάτι συγκεκριμένο στη μουσική σου πορεία για το οποίο μετάνιωσες;
«Υπάρχουν λάθη από τα οποία έμαθα. Πώς το έλεγε ο Σκαρίμπας; “Στο άνθισμα είμαι των παθών τα αίσχη πλήθυνόν μου”».
• Ο πολιτισμός μπορεί να είναι θέμα πολιτικής;
«Ο πολιτισμός είναι υπόθεση των πάντων, αλλά ακόμη δεν έχει υπάρξει διάταγμα που να μας εκπολιτίζει. Ο πολιτισμός είναι όπως ο έρωτας, δεν μπορείς ούτε να τον απαιτήσεις ούτε να τον επιβάλεις, μόνο να τον εμπνεύσεις».
• Και οι εκάστοτε υπουργοί Πολιτισμού;
«Παρελαύνουν χρόνια τώρα εγκαινιάζοντας, στην καλύτερη περίπτωση, μουσεία. Δεξιώνονται αριστερίζοντας. Εμπλέκονται, εμπλέκουν… πλέκουν. Και δίπλα ο κόσμος βράζει. Ο κινηματογράφος σκίζει, ο χορός καλπάζει και οι νέοι καταπληκτικοί ζωγράφοι, οι νέοι χαράκτες πρέπει να ξενιτευτούν για να τους εισαγάγουμε βραβευμένους, αλλιώς άσ’ τα. Τώρα ειδικά, με την κρίση, πού καιρός για τέτοια. Ετσι κι αλλιώς τα περισσότερα υπουργεία μοιάζει να τα διοικούν κλητήρες, οπότε τι να περιμένει κανείς. Μια παροιμία της Ιερισσού λέει “τ’ αμπέλι θέλει αμπελουργούς και τα καράβια ναύτες”. Τι να πιστέψουμε τώρα, ότι ο Πάνος Παναγιωτόπουλος έρχεται από το υπουργείο Εθνικής Αμύνης μετά από έντονη πνευματική αναζήτηση; Κωμικές επιλογές».
• Ποιοι είναι οι βασικοί υπεύθυνοι για την οικονομική κρίση; Φταίμε κι εμείς ως πολίτες;
«Μετά από τόσες χιλιάδες “επιστημονικές” αναλύσεις έχουμε και οι πιο αδαείς καταλάβει ότι οι κρίσεις είναι μέρος του παιχνιδιού που λέγεται απληστία. Εμφανίζονται νομοτελειακά, όσο οι άνθρωποι ανέχονται την απληστία. Δεν είναι όμως σημερινή αυτή η αθλιότητα. Δεν εφευρέθηκαν σήμερα ούτε η φτώχεια, ούτε η αδικία, ούτε η αναλγησία. Πάντα υπήρχαν άνθρωποι, και μάλιστα πάρα πολλοί, που υπέφεραν σε περιόδους που η λέξη κρίση δεν υπήρχε στο καθημερινό μας λεξιλόγιο. Ούτε τα μνημόνια εφευρέθηκαν τώρα. Απλά επιστρέφουν σε μοντέρνα έκδοση. Τα κανάλια παίζουν ένα διαρκές θρίλερ. Παίρνουν βραβεία φιλανθρωπίας και καμαρώνουν όταν μας στέλνουν να καθαρίσουμε σαν προσκοπάκια ρεματιές από βουνά και δάση που πουλήθηκαν έναντι πινακίου φακής για να ανατιναχτούν και να μολυνθούν χάριν της “ανάπτυξης”. Ευτυχώς όμως ο κόσμος έχει αρχίσει και καταλαβαίνει. Αν φταίμε, είναι που τους αφήνουμε ακόμη να μας λένε ότι φταίμε. Φταίμε μόνο όταν εθελοτυφλούμε, όταν δεν προσπαθούμε».
• Εχουμε δημοκρατία στην Ελλάδα;
«Εχουμε μια ύπουλη μετάλλαξη του ολοκληρωτισμού, που εξαπλώνεται χρησιμοποιώντας τα media. Προχωρεί σαν εταιρεία κατασκευής ακίνδυνων και τρομαγμένων πολιτών. Πάντα υπάρχει όμως ελπίδα. Οσο κι αν προσπαθούν να ενσωματώσουν τους πάντες, μένουν ανοιχτά παράθυρα και φυσάει το αεράκι. Ειδικά στην Ελλάδα το πείραμα μοιάζει αδυσώπητο, αλλά είναι κι αυτή μια χώρα τόσο απρόβλεπτη, που νομίζω έχει τον τρόπο να αντιστέκεται ακόμη και να διατηρεί έναν αλλιώτικο τρόπο σκέψης. Δυστυχώς, πρέπει να φτάσει στην πόρτα μας η μπουλντόζα για να καταλάβουμε ότι το σπίτι μας γκρεμίζεται. Αλλά, έστω κι έτσι, αν το πιστέψουμε μπορούμε να τα αλλάξουμε όλα. Η δημοκρατία θα πάψει να υπάρχει όταν θα πάψουμε να πιστεύουμε σ’ αυτήν. Στη σκέψη μας στοχεύουν και γι’ αυτό πιστεύω ότι δεν θα τα καταφέρουν να τα ισοπεδώσουν όλα. Δημοκρατία επίσης είναι να βλέπεις πολίτες της Ιερισσού από διαφορετικές παρατάξεις να ενώνονται δίπλα σ’ ένα σκίτσο του Αστερίξ».
