Tης Νόρας Ράλλη
Ο Περικλής Κοροβέσης εστίασε στον ρέοντα λόγο του, στα γραπτά και στα εικαστικά του έργα. Ο Νίκος Ξυδάκης τον βρήκε «βυθισμένο στα αιτήματα του καιρού του». Η Νάντια Βαλαβάνη τον ακούει να μας μιλά μέσα από μια εκρηκτική αποσυμπίεση του άφωνου λόγου. Η Πέπη Ρηγοπούλου μίλησε για την έγχρωμη ρωγμή της επιθυμίας πάνω στον γκρίζο τοίχο της ανάγκης που αποφαίνεται το έργο του. Ολα αυτά ακούστηκαν στην παρουσίαση του νέου βιβλίου του ζωγράφου, εικαστικού και σκηνοθέτη Κυριάκου Κατζουράκη, «Τάξη στο Χάος», στο Μουσείο Μπενάκη, όπου συνεχίζεται και η αναδρομική έκθεσή του. Διπλή ευκαιρία να μιλήσουμε μαζί του.
• Εξω από το σπίτι σας έχει γραφεί «το χάος είναι μαζί σου». Ευχή ή κατάρα;
«Ισως αν απολέσουμε τον λόγο του μίσους που ακούμε από παντού, να είναι και ευχή. Δυστυχώς όμως, ο Λόγος (είτε αναφερόμαστε στο λογικό είτε στη γλώσσα που χρησιμοποιούμε) είναι αυταρχικός και ολοκληρωτικός και όχι δημιουργικός και ανθρώπινα αποδοτικός. Ξυπνάς το πρωί και ώς το βράδυ ο Λόγος της βίας σε έχει εμποτίσει. Ακόμη και μέσω της τέχνης είναι δύσκολο να ξεφύγεις».
• Ωστόσο, μπορείτε να είστε ακόμη δημιουργικός.
«Με τρώει το χέρι μου. Αλλους τους τρώει για να κατρακυλήσουν στη διαφθορά, άλλους για να σπείρουν τη βία. Εμένα για να γράφω, να ζωγραφίζω. Το αναφέρω και στο βιβλίο: “καμιά φορά, το χέρι ξεπερνάει στη σκέψη”. Η συμβουλή μου σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να σκέφτεστε με το χέρι. Αλλά, προσοχή! Μόνο σ’ αυτές τις περιπτώσεις. Σε όσες προαναφέραμε, πρέπει απλά και μόνο και βαθιά και υπεύθυνα να σκεφτόμαστε. Η σκέψη είναι σωτήριος φρουρός της ελευθερίας μας. Οσης έχουμε ακόμη».
• Και η φαντασία; Μήπως είναι καλύτερα να κρατάμε το φαντασιακό και όχι τη γνώση;
«Αν η γνώση δεν συμπεριλαμβάνει το φαντασιακό είναι μια περιττή, στείρα εγκυκλοπαιδική γνώση και δεν έχει καμία χρήση. Δεν είναι τυχαίο πως η επιθυμία είναι το πρώτο πράγμα που προσπαθούν να καταστείλουν οι κυβερνήσεις: αν επιθυμείς, τότε πρέπει να γνωρίσεις και αν γνωρίσεις, γίνεσαι πολίτης. Αυτό που θέλουν όμως είναι ανυπόστατους υπηκόους».
• Μια πινελιά μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, όπως λέτε στο βιβλίο σας;
«Ισως είναι μια ψευδαίσθηση, αλλά η ψευδαίσθηση είναι εργαλείο. Είναι απίστευτη η δύναμη που μπορεί να έχει η στιγμή. Είχα αυτή την αίσθηση σε πολλά έργα μου. Καταλάβαινα ότι σε μια συγκεκριμένη στιγμή συμπυκνώνεται η δύναμη πολλών στιγμών, πολλών πινελιών και ξαφνικά γίνεται πανηγύρι».
• Αυτό μπορεί να αποκτήσει κοινωνική διάσταση;
«Προσπαθώ να καταλάβω τι σκεφτόταν ο Πικάσο όταν έκανε την “Γκερνίκα” ή το περίφημο περιστέρι ως σύμβολο της ειρήνης στο συνέδριο του γαλλικού Κομμουνιστικού Κόμματος. Υποθέτω ότι πρέπει να είχε ένα τέτοιο αίσθημα, ότι δηλαδή κατάφερε αυτό να το κοινωνήσει στους γύρω του».
• Εχει να κάνει και με την ιστορική συγκυρία;
«Μάλλον. Για παράδειγμα, στην “Γκερνίκα”, για να κάνεις τέτοιο φορμαλισμό με αφορμή ένα τόσο τραγικό γεγονός, πρέπει να έχεις την αίσθηση ότι αυτό ενδεχομένως θα αλλάξει τον κόσμο. Χωρίς να περιφρονεί τον πόνο, το έργο περιλαμβάνει το αύριο, το οποίο όμως βρίσκεται μόνο στη φόρμα, πουθενά αλλού. Χωρίς τη φόρμα δεν γίνεται τίποτα. Μπορεί να μιλάμε ατέρμονα για ένα θέμα, αλλά στο τέλος πρέπει να πάρει φόρμα».
• Πρόβλημα «φόρμας» είναι και η σημερινή κατάσταση;
«Αυτό το ένιωσα έντονα μόλις επέστρεψα από την Αγγλία, το 1986. Για παράδειγμα, πριν από τη χούντα είχαμε τη δυνατότητα να μιλάμε για ελληνικότητα και μοντερνισμό ακομπλεξάριστα, χωρίς να ενδιαφερόμαστε αν αυτό είναι πολιτικά ορθό ή όχι. Στη συνέχεια η ελληνικότητα ταυτίστηκε με τη χούντα και αυτό τα άλλαξε όλα. Κυρίως άλλαξε το βλέμμα της Αριστεράς απέναντι σε αυτά τα ζητήματα. Αν και υπήρχαν θεωρητικοί που είχαν εμβαθύνει στα θέματα αυτά (για παράδειγμα στην “Επιθεώρηση Τέχνης”), η ελληνική Αριστερά τα περιφρόνησε. Οπως περιφρόνησε και την ΕΔΑ. Αυτό που σε ένα βαθμό προσπαθεί στις μέρες μας να ξαναφτιάξει ο ΣΥΡΙΖΑ».
• Από την κρίση έχουμε περάσει στην εκμετάλλευση της κρίσης. Τι θα θέλατε να γίνει;
«Παίρνω δείγμα γραφής από αυτό που συμβαίνει στην Ιερισσό. Μπορούμε να οργανωθούμε και να αντιπαλέψουμε κάτι. Είναι όμως πολύ σημαντικό να μην ξεχνάμε ούτε για μια στιγμή πως η χούντα δεν είναι μια ξεχασμένη ιστορικότητα. Ούτε ο φασισμός. Ελλοχεύουν παντού με το όπλο παρά πόδα. Χούντα είναι να εκλέγεσαι με λυτρωτικά και λευκά συνθήματα και να επιβάλλεις το μαύρο και τον σκοταδισμό. Η κοινωνική καταστροφή που ζούμε σημαίνει εξαφάνιση της ελπίδας για το αύριο και επωάζει τα πιο άσχημα κομμάτια του ανθρώπου: τη βία, την απάτη, τον εγωκεντρισμό, την περιφρόνηση του άλλου, την εξαφάνιση της αλληλεγγύης και της ανθρωπιστικής συμπεριφοράς. Ο αυταρχισμός της κυβέρνησης και η πλήρης και άκριτη απαξίωση όλων των εργαζομένων έφτασε στο απροχώρητο με το μαύρο στην ΕΡΤ. Ολοι συλλήβδην οι εργαζόμενοι κατηγορούνται για τις επιλογές των δύο κυβερνήσεων που εναλλάσσονται εδώ και 40 χρόνια. Δεν ξέρω το μέλλον, φοβάμαι αυτό που φοβάται όλος ο κόσμος γύρω μας, ότι το μαύρο έχει κατοικήσει μέσα μας βαθιά, ακόμα και με κοινοβουλευτική όψη. Ο μέγας κίνδυνος είναι ένας: ο καθένας, αντί να πολεμάει το κακό, να εύχεται το κακό να χτυπήσει και τους άλλους. Καθαρή ανθρωποφαγία. Αραγε, πού θα πέσει πρώτα ο κλήρος;»
