→«Η απομάκρυνση της δημοκρατικής ισλαμικής κυβέρνησης μπορεί να σπρώξει τους σαλαφιστές να προσφύγουν στον ένοπλο αγώνα για την κατάληψη της εξουσίας»
Του Αρεφ Αλομπέιντ*
Οι εκλογές από τις οποίες αναδείχθηκε ο Αιγύπτιος πρόεδρος Μόρσι (υποψήφιος του κόμματος Ελευθερίας και Δικαιοσύνης των Αδελφών Μουσουλμάνων) με ποσοστό 51,7% θεωρούνται οι πρώτες ελεύθερες δημοκρατικές εκλογές από την ανατροπή του βασιλιά Φαρούκ το 1952. Ωστόσο, οι πρώην στρατιωτικοί ηγέτες Νάσερ, Σαντάτ και Μουμπάρακ επιβλήθηκαν από τον στρατό. Η νέα ηγεσία βρέθηκε αντιμέτωπη με τεράστιο όγκο προβλημάτων που συσσωρεύτηκαν κατά την περίοδο του Μουμπάρακ (1981-2011). Η συρρίκνωση της γεωστρατηγικής θέσης της Αιγύπτου, η ένδεια, η ανεργία, η καταπάτηση των ανθρώπινων δικαιωμάτων, η διαφθορά, η έλλειψη της μεσαίας τάξης και η μετανάστευση ήταν τα σημαντικότερα. Ο εκλεγμένος δημοκρατικά Μόρσι προσπάθησε να επιλύσει τα χρόνια προβλήματα των φτωχότερων τάξεων, όμως ο ρυθμός απόδοσης της κυβέρνησής του ήταν αργός λόγω πολλών εμποδίων.
Η αντικατάσταση του Μόρσι με στρατιωτικό πραξικόπημα και η αναστολή της λειτουργίας του νέου συντάγματος, το οποίο είχε εγκριθεί με πλειοψηφία 62%, οφείλονται στους εξής παράγοντες: Πρώτον, ο Μόρσι δεν εκτίμησε τον πραγματικό ρόλο του στρατού στη διαμόρφωση της πολιτικής ζωής της Αιγύπτου, καθώς η εντολή του για την αντικατάσταση του υπουργού Αμυνας Ταντάουι και του επιτελάρχη Σάμι Ανάν με άλλους ανώτατους αξιωματικούς οδήγησε στον κλονισμό της εμπιστοσύνης εκ μέρους του στρατού και των σωμάτων ασφαλείας προς την ισλαμική ηγεσία. Δεύτερον, η αποτυχία του Μόρσι να καθησυχάσει τις φιλελεύθερες δυνάμεις της αντιπολίτευσης, μεταξύ των οποίων και των χριστιανών, στο πλαίσιο της εθνικής συμφιλίωσης. Τρίτον, οι προσπάθειες πολιτικοποίησης του κράτους με ένταξη στελεχών των Αδελφών Μουσουλμάνων σε σημεία-κλειδιά. Τέταρτον, το χάσμα που άρχισε να φαίνεται στους ορίζοντες μεταξύ των Αδελφών Μουσουλμάνων και των σαλαφιστών ισλαμιστών κυρίως μετά την παραίτηση του Χάλεντ Αλμ Αλ Ντιν, συμβούλου προέδρου, αν και σε αυτή την περίπτωση δεν αποκλείεται η ανάμειξη Αράβων του Κόλπου. Πέμπτον, το μέτωπο που άνοιξε ο Μόρσι με ένα σημαντικό κομμάτι των ΜΜΕ με αποτέλεσμα να λειτουργεί εναντίον του. Εκτον, η περιθωριοποίηση των πρωταγωνιστών της εξέγερσης που ανέτρεψαν τον Μουμπάρακ. Εβδομον, το άνοιγμα προς το σιιτικό Ιράν και η ανοχή στην ανάπτυξη της σιιτοποίησης στην Αίγυπτο από φιλοϊρανικούς παράγοντες. Ογδοο, η υποτίμηση των δυνατοτήτων του βαθέος κράτους του καθεστώτος Μουμπάρακ (οπαδοί και ευνοούμενοι) για τον επανέλεγχο της χώρας.
Η νίκη του μετριοπαθούς ισλαμιστή Μόρσι αποτέλεσε σοκ στις ιδέες της Αλ Κάιντα και των τζιχαντιστών διότι έδειξε στον κόσμο ότι υπάρχει μέλλον για το πολιτικό Ισλάμ με ειρηνικό και δημοκρατικό τρόπο. Ετσι, η απομάκρυνση της δημοκρατικής ισλαμικής κυβέρνησης μπορεί να σπρώξει τους σαλαφιστές να εγκαταλείψουν την πολιτική και να προσφύγουν στον ένοπλο αγώνα για την κατάληψη της εξουσίας. Με αυτόν τον τρόπο, θα περιοριστούν οι διεθνείς προσπάθειες για αναχαίτιση των σκληροπυρηνικών με την προσέλκυσή τους προς το μετριοπαθές ισλαμικό πολιτικό μοντέλο που επικρατεί στις χώρες της «αραβικής άνοιξης».
Η κρίση αποδεικνύει το σοβαρό ρήγμα ανάμεσα στους σαλαφιστές της Σαουδικής Αραβίας και των Αραβικών Εμιράτων -που δείχνουν ικανοποιημένοι για την αλλαγή του Μόρσι- και στους Αιγύπτιους Αδελφούς μουσουλμάνους, εξαιτίας δογματικών διαφορών και της νέας προσέγγισης Τεχεράνης – Καΐρου.
Το πραξικόπημα τεκμηριώνει ότι ο στρατός είναι ο φύλακας των κοσμικών αξιών και των δυτικών προσανατολισμών. Επίσης είναι φανερή η συμμετοχή των ξένων σε συνεργασία με εσωτερικούς παράγοντες στην ανατροπή του Μούρσι, όπως το Ισραήλ, που δεν βλέπει με καλό μάτι την άνοδο των ισλαμιστών πάσης φύσεως, και οι περισσότερες δυτικές χώρες και οι ΗΠΑ, που δεν καταδίκασαν ευθέως την ανατροπή της εκλεγμένης δημοκρατικής κυβέρνησης. Αυτό δείχνει ότι ο έλεγχος της Αιγύπτου συνεχίζει να είναι ένα μέρος της αποικιακής τους πολιτικής.
Οι δυνάμεις της αντιπολίτευσης έκαναν ένα τραγικό λάθος όταν συνεργάστηκαν με τα υπολείμματα του δικτατορικού καθεστώτος σε βάρος της δημοκρατικής λειτουργίας προκειμένου να κυβερνήσουν, θέτοντας σε κίνδυνο την ίδια τη δημοκρατική πορεία της χώρας.
Το πραξικόπημα κατά του ισλαμιστή Μόρσι θα μπορούσε να επηρεάσει τη σταθερότητα και την ασφάλεια της Αιγύπτου, αφού οι «μελλοντικοί» εκλεγμένοι ηγέτες μπορεί να ανατραπούν από τους στρατιωτικούς, κάθε φορά που διαφωνούν στην εθνική πολιτική που πρέπει να εφαρμοστεί. Παρ’ όλα αυτά, οι Αδελφοί Μουσουλμάνοι με την ισχυρή επιρροή τους στα κοινωνικά στρώματα θα προσπαθήσουν να τηρήσουν τους δημοκρατικούς θεσμούς και θα αγωνιστούν με κάθε μέσο για να παραμείνουν στο πολιτικό σκηνικό της χώρας στηριζόμενοι στα εκατομμύρια των οπαδών τους.
Μία τυχόν εμφύλια σύγκρουση ανάμεσα στους οπαδούς του Μόρσι και τους οπαδούς των διαφόρων δυνάμεων της αντιπολίτευσης μπορεί να προκαλέσει την κατάρρευση του δημοκρατικού πολιτεύματος οδηγώντας την Αίγυπτο στην πολιτική αναρχία και στην αβεβαιότητα. Συνεπώς, ο εθνικός διάλογος, ο σεβασμός και η συμμόρφωση όλων των πολιτικών παρατάξεων με τη διαδικασία της δημοκρατικής λειτουργίας είναι η ιδανική λύση για το μέλλον της Αιγύπτου.
* Διδάκτωρ Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας, ειδικός σε θέματα Μέσης Ανατολής
