Ο Γαλλοαλγερινός Ρασίντ Ουραμντάν, έρχεται και πάλι στη χώρα μας με ένα άκρως πολιτικό σόλο. Στο «Exposition universelle» (Παγκόσμια έκθεση), που θα παρουσιάσει στο ολοκαίνουργιο Μέγαρο Χορού Καλαμάτας, μιλάει για το εύθραυστο και αδύναμο ανθρώπινο σώμα απέναντι στις πολιτικές και τα αισθητικά κινήματα που αποθεώνουν τη δύναμη
Της Βένας Γεωργακοπούλου
Μια συννεφιασμένη, καλοκαιρινή μέρα του 2006, κατέφτασε στην «Πειραιώς 260» ο Ρασίντ Ουραμντάν, Γάλλος χορογράφος αλγερινής, βεβαίως, καταγωγής, από τα νέα λαμπερά ονόματα που παίρνουν φόρα από Αβινιόν και Παρίσι για να κατακτήσουν όλο τον κόσμο. Μόνος πάνω στη σκηνή, μέσα σε ένα ρινγκ, που στα διαχωριστικά σκοινιά του κυκλοφορούσε αίμα, χόρεψε τον θάνατο -εμπνευσμένος από τους νέους που αυτοκτονούν στο Ιντερνετ και τους μουσουλμάνους βομβιστές… Μουσική υπόκρουση στους «Διακριτικούς θανάτους» του, έτσι λεγόταν το έργο, ήταν η φωνή του Ντιν Μάρτιν. Κι άντε εσύ από τότε να ξανακούσεις το ερωτικό, ρομαντικό «Sway» χωρίς να μαυρίζει η καρδιά σου. Ο Γιώργος Λούκος τον ξανάφερε και το 2009. Με δυο πολιτικά έργα. Πάντα φορτωμένος μηχανήματα, καλώδια, βίντεο. Και πολλά λόγια και ιστορίες, εκτός από τις εξαιρετικές χορογραφίες του.
Το «Μακριά» ήταν μια βαθιά σκέψη πάνω στην αποικιοκρατία, μέσα από την ιστορία του μπαμπά του, που βρέθηκε, φτωχός και βασανισμένος Αλγερινός, να πολεμάει στην Ινδοκίνα σαν Γάλλος στρατιώτης! Το «Συνήθεις μάρτυρες», πάλι, αναφερόταν στα θύματα των γενοκτονιών και βασανιστηρίων, όπου γης. Γεμάτο αυθεντικά ντοκουμέντα και αφηγήσεις. Και να που φέτος το καλοκαίρι η Βίκυ Μαραγκοπούλου τον εξασφάλισε για το εξαιρετικό πρόγραμμα του 19ου Διεθνούς Φεστιβάλ Χορού Καλαμάτας (18-25 Ιουλίου).
Ο Ρασίντ Ουραμντάν θα παρουσιάσει ολομόναχος στη σκηνή του Μεγάρου Χορού της πόλης (με γεια!) το έργο του «Exposition universelle». Είπαμε να κουβεντιάσουμε μαζί του, να μας το εξηγήσει, και επιβεβαιώσαμε πως στο αίμα αυτού του σπουδαίου χορευτή και χορογράφου κυλάει η πολιτική και η στράτευση.
• Λοιπόν, λένε πως το «Exposition universelle» είναι διαφορετικό από τις προηγούμενες δουλειές σας. Οτι κάνετε μια τομή. Σε τι ακριβώς;
«Είναι αρκετά διαφορετικό από τα προηγούμενα έργα μου γιατί σ' αυτά χρησιμοποιούσα κείμενα, λόγια, ντοκουμέντα. Είτε σόλο είτε ομαδικές χορογραφίες πάνω σε θέματα πολιτικά ή της επικαιρότητας είχαν σχεδόν πάντα μια διάσταση ντοκιμαντερίστικη. Γιατί δεν διαλέγω ιστορικά θέματα για να μιλήσω για το παρελθόν, αλλά για το παρόν. Να μιλήσω για την κληρονομιά αυτών των ιστοριών, για το πως είναι ακόμα παρούσες στις ζωές μας. Στην “Εxposition Universelle” αποφάσισα, όμως, αυτή τη σχέση ανάμεσα στα ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα και το ανθρώπινο σώμα να τη δουλέψω με μοναδικό υλικό τις κινήσεις, τις χειρονομίες και τον χορό. Χωρίς μαρτυρίες και κείμενα. Η ένταση που επικρατεί στην κοινωνία, αυτή η αίσθηση του επείγοντος και της κρίσης, με οδηγεί προοδευτικά στο να δουλεύω μέσα στη σιωπή του σώματος».
• Tα λόγια, όμως, μας βοηθούσαν· τα ντοκουμέντα το ίδιο. Τώρα είστε μόνος σας στη σκηνή και χορεύετε. Ποιο ακριβώς είναι το θέμα τού «Exposition Universelle» και τι είναι το πρόσωπο που υποδύεστε;
«Το κομμάτι, όπως φαίνεται και από τον ελαφρώς ειρωνικό του τίτλο, έχει σχέση με τις “Παγκόσμιες Εκθέσεις”, όπως αυτή του Παρισιού. Μια Παγκόσμια Εκθεση θεωρούσαμε πάντα ότι ήταν ευκαιρία να συναντηθούν οι λαοί για να μοιραστούν τις γνώσεις, τους πολιτισμούς τους, τις επιστήμες τους. Οταν, όμως, κοιτάμε πιο προσεχτικά βλέπουμε ότι ήταν περισσότερο ένας τρόπος να επιδείξουν τα διάφορα κράτη την τεχνολογική τους ανωτερότητα, την πολιτιστική τους κυριαρχία. Και ξέρουμε ότι στις αρχές του προηγούμενου αιώνα στις Παγκόσμιες Εκθέσεις επιδείκνυαν ακόμα και τα τρόπαιά τους από τις αποικίες (μέσα σε κλουβιά). Το ίδιο και στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου. Τα ανατολικά κράτη προσπαθούσαν να πείσουν για την επιστημονική τους υπεροχή. Με λίγα λόγια, η ωραία σύλληψη της συγκέντρωσης των εθνών κατέληγε σε μια βιτρίνα ανταγωνισμών και κυριαρχίας. Στις Παγκόσμιες Εκθέσεις πάντα δημιουργούνταν πολιτικές εντάσεις -κράτη απείχαν διαμαρτυρόμενα για την καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη διοργανώτρια χώρα. Γι’ αυτό ακριβώς διάλεξα αυτόν τον τίτλο για να μιλήσω για το σήμερα και τα επίσημα αισθητικά ρεύματα, που είναι στην υπηρεσία μιας χώρας και μιας ιδεολογίας».
• Και πώς θα φανούν αυτές οι αναφορές σας (ιστορικές, κοινωνικές, αισθητικές), πώς θα περάσουν στο κοινό;
«Στην παράσταση υπάρχουν πολλά ταμπλό με συγκεκριμένη και καθαρή αισθητική. Ας πούμε, όταν έχω μια πολύ αυταρχική στάση και κίνηση, το κρανίο μου ξυρισμένο κι έναν σταυρό ζωγραφισμένο πάνω του, δεν μπορεί παρά να σκεφτείς τον φασισμό. Σε ένα άλλο ταμπλό, το λαμπρό και αυτοκρατορικό μου σώμα παραπέμπει στον σοσιαλιστικό ρεαλισμό».
• Πιο σύγχρονα, επίσημα, αισθητικά κινήματα, που καταδυναστεύουν ακόμα τον άνθρωπο, δεν υπάρχουν στην παράσταση;
«Φυσικά. Ξεκινάω με αυτά που σας είπα, αλλά τελειώνω την παράσταση σαν κλόουν, με πρόσωπο μακιγιαρισμένο στα χρώματα μπλε, άσπρο και κόκκινο της γαλλικής σημαίας. Που, όμως, ήταν και τα χρώματα της πολιτικής εκστρατείας τού Ομπάμα, αλλά και της βρετανικής σημαίας… Η εύθραυστη και γελοία φιγούρα μου πάνω στη σκηνή είναι ο άνθρωπος που προσπαθεί να ανταποκριθεί, να σταθεί στο ύψος που όλες οι ιδεολογίες περιμένουν από αυτόν. Να είναι δυνατός, καθαρός, τέλειος, συμμετρικός. Αλλά κάθε φορά η προσπάθειά μου αποτυγχάνει. Σβήνω, διαλύομαι, τα γεγονότα με ξεπερνάνε. Τα άτομα είναι αδύναμα και ανήμπορα μπροστά σε πολιτικές και αισθητικά κινήματα, που αποθεώνουν τη δύναμη».
• Βάφετε το πρόσωπό σας στα χρώματα της γαλλικής σημαίας. Ποια είναι τα αισθήματά σας για τη Γαλλία; Η καταγωγή σας από την Αλγερία βαραίνει ακόμα επάνω σας;
«Μεγάλωσα σε μια χώρα που έχει κάνει στο παρελθόν αγριότητες. Αλλά την ίδια στιγμή με έκανε τον άνθρωπο που είμαι σήμερα χάρη στον πολιτισμό, τη γλώσσα της, την ελευθερία έκφρασης Γι’ αυτό και με τη δουλειά μου αγωνίζομαι για μια έννοια της δημοκρατίας και του έθνους που να είναι ανοιχτά, που να δίνουν τη δυνατότητα ενσωμάτωσης. Εκεί βρίσκεται ο πλούτος και η δύναμη του πολιτισμού μας».
• Δεν νιώθετε ότι η παλιά Ευρώπη με τις αξίες της παραπαίει;
«Ναι, η δημοκρατία στην Ευρώπη βρίσκεται σε κίνδυνο. Η οικονομική κρίση κάνει τους ανθρώπους να κλείνονται στους εαυτούς τους ή ευνοούν την άνοδο των εξτρεμισμών και των άκρων. Διαβάζω για τα επεισόδια βίας στην Ελλάδα, αλλά και για την ανάδειξη ενός εθνικοσοσιαλιστικού κόμματος. Αλλά την ίδια στιγμή εξακολουθώ να πιστεύω στους λαούς της Ευρώπης και σε μια δημοκρατία συμμετοχική. Ελπίζω ότι αυτός ο φόβος, που οδηγεί σε εθνικισμούς, κάποια στιγμή θα μειωθεί».
• Η αισιοδοξία σας δεν κλονίζεται ούτε από τον εκφυλισμό της «αραβικής άνοιξης»; Οι πρώτες ελεύθερες εκλογές στην Αίγυπτο κατέληξαν σε επέμβαση του στρατού.
«Αυτό ακριβώς εννοώ. Οτι γίνονται επαναστάσεις που σε γεμίζουν ελπίδα για περισσότερη ελευθερία και δημοκρατία, και εξελίσσονται σε δικτατορίες ή κυβερνήσεις φονταμενταλιστών. Γι’ αυτό πιστεύω ότι πρέπει να αντιστεκόμαστε σε όλα, και στη λιτότητα και στον εθνικισμό, και να μη χάνουμε την πίστη μας στις βάσεις των δημοκρατικών κοινωνιών μας, στην Ευρώπη του πολιτισμού. Γιατί δεν μας καθορίζει μόνο η οικονομία – είναι η μια πλευρά των πραγμάτων. Εντάξει, ξέρω ότι για την Ελλάδα αυτή τη στιγμή η οικονομία είναι το πρώτο και κυρίαρχο πρόβλημα. Αλλά χρειάζεται πολλαπλή αντίδραση: ισχυρές πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτιστικές απαντήσεις. Αυτές θα αντιστρέψουν την κατάσταση και θα επιβάλουν και πάλι μια κουλτούρα ανεκτικότητας».
• Γιατί διαλέξατε έναν έντονα πολιτικό δρόμο στον χορό; Υπάρχουν τόσοι τρόποι και θέματα για να εκφραστεί κανείς στη δική σας τέχνη. Η στράτευση ήταν αναπόφευκτη λόγω καταγωγής;
«Οταν άρχισα τον χορό, 15χρονο αγόρι, δεν έβαζα στον εαυτό μου τέτοια προβλήματα. Μου αρέσει να λέω ότι ξεκίνησα τον χορό από ευχαρίστηση, αλλά έγινα χορογράφος από στράτευση. Υπήρξε μια εξέλιξη. Ζώντας ανάμεσα σε μετανάστες έμαθα να βλέπω τον κόσμο με έναν συγκεκριμένο τρόπο, να συνειδητοποιώ πιο έντονα από άλλους τη σημασία της ελευθερίας της έκφρασης. Στη ζωή μου συνάντησα πολλή αδικία, η ίδια μου η οικογένεια γνώρισε στο πετσί της την αποικιοκρατία. Ολα αυτά με έκαναν ιδιαίτερα ευαίσθητο, και σήμερα που είμαι καλλιτέχνης νιώθω την ανάγκη να υπερασπιστώ τα θέματα που άγγιξαν και καθόρισαν τη ζωή μου. Με ρωτήσατε πριν τι είναι η Γαλλία για μένα. Αν μεγάλωσα στη Γαλλία, είναι γιατί συνέβησαν όλα αυτά τα ιστορικά γεγονότα, αυτοί οι πόλεμοι, είμαι βγαλμένος από τον πόλεμο της Αλγερίας. Μπορεί να μην είσαι υπεύθυνος για το παρελθόν σου, αλλά χωρίς αυτό δεν χτίζεις το μέλλον σου».
• Δεν φαντάζεστε τον εαυτό σας δημοσιογράφο, ιστορικό ή κάτι άλλο, ίσως πιο άμεσο και αποτελεσματικό;
«Είναι αλήθεια ότι θα μπορούσα να έχω γίνει κοινωνιολόγος, δημοσιογράφος… Αλλά αυτή την ελευθερία να διαμορφώσω το μέλλον μου και να εκφραστώ τη βρίσκω μόνο στην τέχνη. Η τέχνη σε όλες της τις μορφές, το σινεμά, το θέατρο, τη λογοτεχνία, προσεγγίζει αυτά που μας περιβάλλουν με ευαισθησία και υποκειμενισμό, προτείνει ποικίλες αναγνώσεις του κόσμου, διαφορετικές από τους ιστορικούς ή τους δημοσιογράφους – όχι καλύτερες, αλλά διαφορετικές. Οι δημοσιογράφοι και οι ιστορικοί οφείλουν να είναι όσο πιο αντικειμενικοί γίνεται. Ο καλλιτέχνης, αντίθετα, έχει ένα δικό του όραμα να προτείνει. Και νομίζω ότι η τέχνη γίνεται πιο ενδιαφέρουσα μόνον όταν δημιουργεί ισχυρές αντιστίξεις πάνω στα τρέχοντα κοινωνικά θέματα. Κι αυτό, τελικά, είναι η δημοκρατία. Αυτή την πολυμορφία και τον πλουραλισμό έχουμε ανάγκη. Και όχι τις επίσημες, καθαρές, απόλυτες εκδοχές της αλήθειας, που καταντούν καρικατούρες».
• Οι δουλειές σας είναι πάντα φορτωμένες με βίντεο, μηχανές, καλώδια… – δεν αποχωρίζεστε τα νέα μέσα. Ο χορός δεν σας αρκεί από μόνος του;
«Ανήκω στη γενιά των χορογράφων που ανοίχτηκαν στις άλλες τέχνες, που συνεργάστηκαν με εικαστικούς, με συνθέτες, που χρησιμοποίησαν τις νέες τεχνολογίες, ειδικά σήμερα που ο καθένας μπορεί με ένα κομπιούτερ να κάνει τα πάντα. Βεβαίως και είμαι χορογράφος, αλλά δεν κάνω ένα έργο γιατί θέλω να χορέψω. Με ενδιαφέρει να ανακαλύψω τη δική μου σκηνική ποιητική, χρησιμοποιώντας όλα τα εργαλεία και όλες τις γνώσεις της σκηνής. Αλλά ξέρω καλύτερα τον χορό και έχω μια ιδιαίτερη φροντίδα για τις κινήσεις».
• Είστε άλλωστε εξαιρετικός χορευτής.
«Είναι αλήθεια ότι τον τελευταίο καιρό βλέπω μια ολοένα και μεγαλύτερη επιστροφή στον χορό. Για μένα πάντως υπάρχουν θεάματα που θέλουν μόνο χορό, άλλα που απαιτούν συνεργασίες, άλλα που πάνε περισσότερο προς το θέατρο, κι άλλα που χρειάζονται οπωσδήποτε ντοκουμέντα. Εξαρτάται από την έμπνευση της στιγμής. Αλλά πιστεύω πια ότι η “σιωπή” του σώματος λέει επίσης πολλά. Οτι το σώμα λέει όσα οι λέξεις δεν μπορούν να πουν. Και ότι σημασία δεν έχει τόσο τι μπορεί να πει το σώμα και τι οι λέξεις, αλλά πώς αυτά τα δύο θα συναντηθούν και θα συμπληρώσουν το ένα το άλλο».
……………………………………………………………………………………..
INFO: Ο Ρασίντ Ουραμντάν παρουσιάζει το «Exposition universelle» στο Μέγαρο Χορού Καλαμάτας στις 20 (10 μ.μ.) και 21 Ιουλίου (8 μ.μ.). Μαζί του στη σκηνή ο συνθέτης της μουσικής της παράστασης Ζαν-Μπατίστ Ζουλιάν. Εισιτήρια 15 ευρώ, φοιτητικό και μειωμένο 12. Πώληση μέσω πιστωτικών καρτών: 27210-62043, 62045.
