Του Βίκτωρα Νέτα
Η εκτόξευση της ανεργίας, ιδιαίτερα των νέων, σε απίστευτα ύψη και χωρίς να γίνεται τίποτε ουσιαστικό από την κυβέρνηση και την Ευρωπαϊκή Ενωση για τη συγκράτησή της με προγράμματα ανάπτυξης, που θα δημιουργήσουν νέες θέσεις εργασίας, εγκυμονεί τον τεράστιο κίνδυνο να χάσει η χώρα το σημερινό άξιο επιστημονικό και κάθε είδους δημιουργικό ανθρώπινο δυναμικό της, που φεύγει στο εξωτερικό χωρίς προοπτική επιστροφής.
Η κατάρα της μετανάστευσης πλήττει την Ελλάδα από τις αρχές του περασμένου αιώνα. Από το 1901 έως και το 1930 μετανάστευσαν στις Ηνωμένες Πολιτείες και σε άλλες υπερωκεάνιες χώρες (Καναδάς, Αυστραλία κ.λπ.) 461.001 Ελληνες παραγωγικής ηλικίας. Ηταν μια μεγάλη αιμορραγία για τη μικρή σε έκταση και σε πληθυσμό Ελλάδα. Το κύμα φυγής ανεκόπη με τον πόλεμο και με τον Εμφύλιο. Θέριεψε όμως στη δεκαετία του 1960 με τη μετανάστευση και προς την Ευρώπη (Γερμανία, Βέλγιο κ.λπ.). Την περίοδο από το 1961 έως και το 1972 μόνιμα μετανάστευσαν 935.566 άνδρες και γυναίκες παραγωγικής ηλικίας. Προσωρινά μετανάστευσαν την ίδια περίοδο 666.439 Ελληνες, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν νέοι άνδρες με άριστη υγεία, διαπιστωμένη με αυστηρές εξετάσεις από επιτροπές των χωρών υποδοχής.
Η φυγή συνεχίστηκε και τα επόμενα χρόνια.
Από το 1973 έως και τον Σεπτέμβριο του 1977 μετανάστευσαν προσωρινά 408.568 Ελληνες, κυρίως άνδρες και πολύ λίγες γυναίκες. Ουσιαστικά η Ελλάδα έχασε παραγωγικό εργατικό δυναμικό προσφέροντας δωρεάν βοήθεια στις χώρες υποδοχής. Για να φτάσει ο μετανάστης σε παραγωγική ηλικία, η Ελλάδα και η οικογένειά του έχουν ξοδέψει κάποια εκατομμύρια δραχμές. Ποιος αμφισβητεί ότι το μεταπολεμικό γερμανικό θαύμα σε πολύ μεγάλο ποσοστό οφείλεται και στους μετανάστες; Και όμως την είπαν «ευλογία» για την Ελλάδα τη μετανάστευση οι κυβερνώντες τη χώρα κατά τη δεκαετία του 1960.
Η μεταπολεμική και κατεστραμμένη Ελλάδα δεν αναπτύχθηκε όσο έπρεπε και λόγω του Εμφυλίου και της κακής πολιτικής, αλλά και γιατί με τη μετανάστευση στερήθηκε το άξιο και ικανό ανθρώπινο δυναμικό της. Τα χωριά ερημώθηκαν με άμεση συνέπεια να εγκαταλειφθούν οι καλλιέργειες και να μειωθεί δραματική η πρωτογενής παραγωγή. Ετσι φτάσαμε να εισάγουμε πατάτες, ακόμη και λεμόνια!
Τα παθήματα δεν έγιναν μαθήματα. Και φτάσαμε με την οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση να δημιουργηθούν για μια ακόμη φορά συνθήκες φυγής στο εξωτερικό νέων ανθρώπων και κυρίως επιστημόνων με πολλά προσόντα, που μας είναι απαραίτητοι για μια προσπάθεια ανάπτυξης.
Τι μπορεί να γίνει εκεί που βρισκόμαστε τώρα; Παρόμοια προβλήματα με τα σημερινά αντιμετώπισε και ο Ελευθέριος Βενιζέλος μετά την οικονομική κρίση που ξέσπασε το 1929 στις Ηνωμένες Πολιτείες και απλώθηκε σε όλο τον κόσμο. Θα είναι χρήσιμο τα υπουργικά επιτελεία της κυβέρνησης, αλλά και τα κόμματα να μελετήσουν την οικονομική πολιτική που εφαρμόστηκε από την κυβέρνηση των Φιλελευθέρων εκείνη την περίοδο.
Ιδιαίτερο και διαχρονικά επίκαιρο ενδιαφέρον έχουν όσα είπε ο οραματιστής πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος στις 17 Φεβρουαρίου 1929 σε ομιλία στη νεολαία του κόμματός του. Είπε ότι είναι ανάγκη «όπως στρέψωμεν το μεγαλύτερον μέρος της προσοχής μας εις την αύξησιν του ετησίου εθνικού εισοδήματος». Και υπογράμμισε: «Εάν εμοιράζομεν τον υπάρχοντα εθνικόν πλούτον εξ ίσου εις όλους, όλοι θα ήσαν πτωχοί και μετ’ ολίγον πάλιν άλλοι θα απέβαινον πτωχότεροι και άλλοι ευπορώτεροι. Αλλ’ εάν αυξήσωμεν το εθνικόν εισόδημα και επιτύχωμεν συγχρόνως τη δικαιοτέραν κατανομήν του, η οικονομική θέσις των σήμερον απορωτέρων θα βελτιωθεί κατά τρόπον περισσότερον πάγιον. Διά τούτο και η σημερινή κυβέρνησις έστρεψεν όλην την προσοχήν της εις εξασφάλισιν της αυξήσεως του εθνικού εισοδήματος, διά της αυξήσεως παντός είδους παραγωγής και προπάντων της γεωργικής, από την οποίαν ημπορούμεν να συγκομίσωμεν αμεσώτερα και μεγαλύτερα αποτελέσματα».
Και σήμερα η στροφή στην πρωτογενή, στη γεωργική παραγωγή, μπορεί να φέρει γρήγορα αποτελέσματα. Οι δυνατότητες για τη χρηματοδότησή της είναι σήμερα περιορισμένες. Απεριόριστες όμως είναι οι δυνατότητες για την εξαφάνιση της γραφειοκρατίας, που ταλαιπωρεί απίστευτα όσους, για παράδειγμα, θέλουν να κατασκευάσουν ένα θερμοκήπιο.
Απηύθυνε και μια ουσιαστική σύσταση προς τους νέους ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Είπε: «Εάν έχετε αδελφούς ή άλλους νεωτέρους φίλους, τους οποίους ημπορείτε να επηρεάσετε εις την εκλογήν του σταδίου των, σπρώξατέ τους, με όλην την δύναμιν της ψυχής σας, εις τα πρακτικότερα επαγγέλματα (…) Και, πιστέψατέ με, είμεθα εις τα παραμονάς της ημέρας, ή μάλλον εξημέρωσεν ήδη η ημέρα, κατά την οποίαν οι μορφωμένοι εργάται, οι οποίοι χρησιμοποιούν τον νου των, όπως διευθύνουν καλύτερα την λεγομένην χειρωνακτικήν εργασίαν των θα κατέχουν και κοινωνικώς ανωτέραν θέσιν από τα εννέα δέκατα των ανηκόντων εις τα ελευθέρια λεγόμενα επαγγέλματα».
Δυστυχώς η πολιτική για την Παιδεία όλων των μεταπολεμικών κυβερνήσεων υποτίμησε την επαγγελματική εκπαίδευση και βεβαίως τη χειρωνακτική εργασία. Το γενικό γυμνάσιο και αργότερα το γενικό λύκειο με τα προγράμματά τους έδιναν στην ελληνική κοινωνία ανεπάγγελτους αποφοίτους. Και βεβαίως μόνο οι λίγοι ικανοί και έχοντες τα οικονομικά μέσα προχωρούσαν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, στοχεύοντας σε ένα πτυχίο που θα τους εξασφάλιζε επαγγελματική αποκατάσταση. Το απολυτήριο της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης δεν εξασφάλιζε τίποτε απολύτως.
Εκπαιδευτικός με τεράστια εμπειρία και γνώσεις ο φίλος μου ο Χρίστος από τα Γιάννενα, συνεχώς μου επισημαίνει ότι φτάσαμε εκεί που φτάσαμε, γιατί υποτιμήσαμε τη χειρωνακτική εργασία. Καιρός λοιπόν να θυμηθούμε και τις υποθήκες του Ελευθερίου Βενιζέλου, για να την ανακαλύψουμε.
