Του Φώτη Παπούλια

 

Στις 15 Ιουλίου πραγματοποιήθηκε στα Ανάκτορα η μόλις δεκάλεπτη συνάντηση του πρωθυπουργού με τον βασιλιά. Η ρήξη ήταν πλέον γεγονός και ο Γ. Παπανδρέου δήλωνε ότι επρόκειτο να υποβάλει εγγράφως την παραίτηση της κυβέρνησής του την επόμενη μέρα. Ομως μία ώρα μετά τη δήλωσή του, ορκίστηκε ο Γ. Αθανασιάδης-Νόβας

 

«Δε σε θέλει ο λαός, πάρ’ τη μάνα σου και μπρος», «Η αυλή να μαντρωθεί», «Εξω η Γερμανίδα, έξω η γκεσταμπίτισσα», «Αλεξία πάρε θέση» ήταν τα συνθήματα που δονούσαν απ’ άκρου εις άκρον την Ελλάδα τον Ιούλιο του 1965.

 

Ενας ολόκληρος λαός βρισκόταν στους δρόμους όχι τόσο για να υπερασπιστεί τη νόμιμα εκλεγμένη κυβέρνησή του από τις μηχανορραφίες του Παλατιού, όσο για να προστατεύσει τη Δημοκρατία και την αποκατάσταση του κοινοβουλευτισμού.

 

Ας ξετυλίξουμε το νήμα της Ιστορίας, παραθέτοντας τα «κρίσιμα σημεία» μιας επαναστατικής κοινωνικής έκρηξης που αποτελεί πλέον σημείο κοινωνικής, πολιτικής και ιστορικής αναφοράς.

 

Μεταρρυθμίσεις

 

Στις εκλογές της 16ης Φεβρουαρίου 1964 η Ενωση Κέντρου συγκεντρώνει ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά στην εκλογική ιστορία της χώρας, 52,72% και 171 βουλευτές. Ο Γ. Παπανδρέου σχηματίζει κυβέρνηση και τα πρώτα μέτρα που παίρνει – οι μεταρρυθμίσεις στην Παιδεία, οικονομικές παροχές, ρύθμιση αγροτικών χρεών, η απελευθέρωση των πολιτικών κρατούμενων- δημιουργούν κλίμα ευφορίας σε μια χώρα που επιθυμούσε να βγει από τον κύκλο κοινωνικής βίας και εκλογικής νοθείας όπου την είχαν οδηγήσει οι δεξιές κυβερνήσεις.

 

Ομως τα Ανάκτορα και ο νεαρός βασιλιάς Κωνσταντίνος είχαν διαφορετική γνώμη. Η εκ του Συντάγματος αρμοδιότητα του Γ. Παπανδρέου να προχωρήσει στην αντικατάσταση του υπουργού Εθνικής Αμυνας Πέτρου Γαρουφαλιά και του αρχηγού ΓΕΣ στρατηγού Ι. Γεννηματά, που ελέγχονταν απόλυτα από το Παλάτι, πυροδότησε την έκρηξη.

 

Ο αρχηγός της Ενωσης Κέντρου επιθυμούσε να αναλάβει ο ίδιος το υπουργείο Εθνικής Αμυνας, ο βασιλιάς συστηματικά αρνούνταν να υπογράψει το διάταγμα, καλυπτόμενος πίσω από τη φήμη της εμπλοκής του Α. Παπανδρέου στην περιβόητη όπως αποδείχθηκε και εκ των υστέρων «στημένη» υπόθεση ΑΣΠΙΔΑ.

 

Μεταξύ 8 και 14 Ιουλίου οι δύο άνδρες είχαν ανταλλάξει πέντε πρωτοφανούς πολιτικής οξύτητας επιστολές, και η συνάντηση των δύο στην Κέρκυρα, στο ανάκτορο του Μον Ρεπό, ήταν η πρώτη πράξη της αρχής του δράματος.

 

Στις 15 Ιουλίου πραγματοποιήθηκε στα Ανάκτορα η μόλις δεκάλεπτη συνάντηση του πρωθυπουργού με τον βασιλιά. Η ρήξη ήταν πλέον γεγονός και ο Γ. Παπανδρέου δήλωνε ότι επρόκειτο να υποβάλει εγγράφως την παραίτηση της κυβερνήσεώς του την επόμενη μέρα.

 

Ομως μία ώρα μετά τη δήλωσή του, ορκίστηκε ο «κατεψυγμένος πρωθυπουργός», ο πρώτος αποστάτης πρωθυπουργός, ο Γ. Αθανασιάδης-Νόβας, μέλος της Ενωσης Κέντρου, αφού είχε ειδοποιηθεί από πριν να «είναι έτοιμος». Υπουργοί της οι Κ. Μητσοτάκης (Συντονισμού), Στ. Κωστόπουλος (Εθ. Αμυνας), Δ. Παπασπύρου (Δικαιοσύνης), Στ. Αλαμανής (Οικονομικών), Γ. Μπακατσέλος (Εργασίας) κ.λπ.

 

Ο πρωθυπουργός-ποιητής, ο περίφημος «Γαργάλατας», σε μια Αθήνα που κυριολεκτικά φλεγόταν από τις καθημερινές και ίσως μεγαλύτερες διαδηλώσεις της σύγχρονης πολιτικής Ιστορίας, στις 5 Αυγούστου απέτυχε να πάρει ψήφο εμπιστοσύνης (τον καταψήφισαν 167, 145 της Ε.Κ., 22 της ΕΔΑ). Η δολοφονία του φοιτητή της ΑΣΟΕΕ και μέλους της νεολαίας Λαμπράκη, Σ. Πέτρουλα (17/7), έβαψε στο αίμα την πρώτη κυβέρνηση των αποστατών.

 

Στις 20 Αυγούστου το Παλάτι ανέβασε νέο «κυβερνητικό θίασο». Κυβέρνηση αποστατών με πρωθυπουργό τον Ηλ. Τσιριμώκο, αριστερό πρώην μέλος της ΕΔΑ, ο οποίος στις 28 Ιουλίου από τη Θεσσαλονίκη είχε καταγγείλει την κυβέρνηση Νόβα ως «καταρράκωση του δημόσιου βίου»….

 

Υπέρ ψήφισαν 135 κατά 159 και η σύντομη θητεία της ολοκληρώθηκε, σε μια χώρα που «έβραζε» και που το ακροτελεύτιο άρθρο τού τότε Συντάγματος είχε πλέον γίνει σύνθημα («114»).

 

Στις 17 Σεπτεμβρίου ο νεαρός άνακτας ανέθεσε στον Στ. Στεφανόπουλο τον σχηματισμό της 3ης κυβέρνησης των αποστατών. Συμμετείχαν, εκτός του πρωθυπουργού Στ. Στεφανόπουλου, οι Γ. Νόβας (αντιπρόεδρος), Ηλ. Τσιριμώκος (αντιπρόεδρος), Κ. Μητσοτάκης (Συντονισμού), Στ. Κωστόπουλος (Αμυνας), Στ. Αλαμανής (Παιδείας και προσωρινά Δημόσιας Τάξης!) κ.λπ.

 

Δηλαδή ολόκληρος ο θίασος επί σκηνής και έλαβε ψήφο εμπιστοσύνης με 152 ψήφους «υπέρ» και 148 «κατά». Τότε ο Γ. Παπανδρέου θα δηλώσει: «Αυτό δεν είναι παραβίασις του πολιτεύματος, είναι εξευτελισμός του πολιτεύματος». Αν μάλιστα ανατρέξει κανείς στον Τύπο της εποχής, θα βρει γαργαλιστικές λεπτομέρειες για το πώς αξύριστοι, με τα καθημερινά τους ρούχα, υπό τον φόβο μήπως και αλλάξουν γνώμη οι υπουργοί, και κάτω από «αποδοκιμασίες και φτυσίματα» ορκίστηκε η κυβέρνηση.

 

Η κυβέρνηση αυτή «άντεξε» μέχρι τις 20 Δεκεμβρίου 1966, όταν η ΕΡΕ απέσυρε την εμπιστοσύνη της, ενώ οι περισσότεροι αποστάτες βουλευτές θα ιδρύσουν τον Δεκέμβριο του 1965 το ΦΙΔΗΚ (Φιλελεύθερο Δημοκρατικό Κόμμα) με αρχηγό τον Στ. Στεφανόπουλο. Ο δρόμος για την επιβολή της δικτατορίας είχε ανοίξει…