→Αν η ευρωζώνη διαλυόταν πραγματικά –είτε «συντεταγμένα» είτε χαοτικά– θα μπαίναμε σε ένα γιγάντιο παιχνίδι αρνητικών αθροισμάτων όπου όλες οι πλευρές χάνουν
→Οι νομιμοποιητικές δημοκρατικές διαδικασίες αποτελούν το μόνο διορθωτικό μέτρο ενάντια στη θατσερική (και μερκελική) ακραία φιλελεύθερη – τεχνοκρατική λογική ΤΙΝΑ («There Is No Alternative»), της μη ύπαρξης άλλης εναλλακτικής
Του Κλάους Οφε
Το κείμενο του σπουδαίου Γερμανού κοινωνιολόγου, που ανήκει στη δεύτερη γενιά της Σχολής της Φρανκφούρτης, με τίτλο «Europa in der Falle der Schuldenkrise», του οποίου εδώ παρουσιάζουμε μια συντομευμένη εκδοχή, δημοσιεύτηκε στο γερμανικό περιοδικό «Blätter für deutsche und internationale Politik», τον Ιανουάριο του 2013. Τη μετάφραση από τα γερμανικά έκανε ο καθηγητής Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, Θεόδωρος Γεωργίου. Συνέντευξη του Κλάους Οφε είχε φιλοξενήσει η εφημερίδα μας στις 12/5/13, η οποία υπάρχει στην ηλεκτρονική διεύθυνση http://archive.efsyn.gr/?p=48928.
Η Ευρώπη διανύει αναμφίβολα τη μεγαλύτερη κρίση από το 1945. Αν δεν ξεπεραστεί, τότε το πολιτικό πρόταγμα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, αλλά και η ευρωπαϊκή και παγκόσμια οικονομία, θα υποστούν σοβαρό πλήγμα, πέρα από την έκταση των κοινωνικών καταστροφών που ήδη έχει επιφέρει η κρίση σε χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας.
(…) Οι επαΐοντες συμφωνούν «κατ’ αρχήν» μεταξύ τους ότι αυτό που χρειάζεται είναι μια μακροπρόθεσμη κοινοτικοποίηση του χρέους ή άλλοι τρόποι διακρατικής ανακατανομής των βαρών σε μεγάλη κλίμακα. (…) Η νέα διχοτόμηση της Ευρώπης αποκόπτει τον φτωχό Νότο από τον πλούσιο Βορρά. Οι λαϊκιστές στον Βορρά απορρίπτουν τις μεταβιβάσεις χρημάτων των φορολογουμένων και τις απομειώσεις χρέους (πόσο μάλλον αφού στην επικράτεια του βασικού χρηματοδότη επίκεινται εθνικές εκλογές), ενώ οι λαϊκιστές στον Νότο αντιστέκονται σθεναρά στις πολιτικές λιτότητας που πλήττουν μισθούς, συντάξεις και δημόσιο τομέα. Και τα δυο είδη λαϊκιστών ωφελούνται από την κρίση που τους χαρίζει πολιτική πελατεία και αναγκάζει τα λαϊκά κεντρώα κόμματα με τα συρρικνούμενα ποσοστά τους να τους μιμούνται. (…)
Η παγίδα του ευρώ
(…) Από τη στιγμή που κάποια κράτη πέφτουν στην παγίδα του ευρώ, αρχίζουν να βιώνουν τις διαβολικές συνέπειές της. Εφόσον δεν έχουν πλέον την ελευθερία να υποτιμήσουν το νόμισμά τους, αναγκάζονται να προσφύγουν σε προσπάθειες αντιμετώπισης των ελλειμμάτων τους με «εσωτερική» προσαρμογή –που δεν είναι παρά ένας ευφημισμός για τις βαθιές περικοπές στις δημόσιες υπηρεσίες και υποδομές, όπως μισθούς, συντάξεις και κοινωνικές παροχές. Αυτό θα μπορούσε να αποφευχθεί μόνο με την αυξημένη δημοσιονομική στόχευση στα υψηλά εισοδήματα και τις μεγάλες περιουσίες, όμως καθώς δεν υπάρχει στην Ευρώπη ούτε φορολογική εναρμόνιση ούτε έλεγχος της κυκλοφορίας κεφαλαίων, προσφέρονται ευρείες οδοί διαφυγής για τα οικονομικά κεφάλαια. (…)
(…) Σε κεντρικές χώρες όπως η Γερμανία, η κοινή γνώμη –ωθούμενη από την καταστροφική αποτυχία των πολιτικών κομμάτων να επιτελέσουν το καθήκον της διαφώτισής της- αρνείται να συνειδητοποιήσει κάτι που κεκλεισμένων των θυρών είναι αδιαμφισβήτητο: ότι τα σχεδιαζόμενα μέτρα επείγουσας βοήθειας δεν είναι «μεταβιβάσεις» ή εκδηλώσεις «αλτρουισμού», αλλά πράξεις αλληλεγγύης με όλη τη σημασία της λέξης.(…)
Αυτό που ονειρευόταν επί χρόνια μια μειονότητα ενθουσιωδών υποστηρικτών της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης –η εμβάθυνση της ολοκλήρωσης που θα οδηγούσε προς ένα ευρωπαϊκό ομοσπονδιακό κράτος ως τελική κατάσταση («finalité»)– έγινε τώρα ξαφνικά υπό την πίεση της κρίσης ένα επείγον μέτρο έκτακτης ανάγκης που κατατείνει στη θέσπιση ισχυρών αρμοδιοτήτων δημοσιονομικής και οικονομικής πολιτικής σε επίπεδο Ε.Ε. Καθώς όμως μια τέτοια διάσωση ανάγκης στερείται υποστήριξης από τα πολιτικά κόμματα και επομένως από τους ψηφοφόρους, προφανώς θα αποτύχει. Ο ευρωπαϊκός οικονομικός καπιταλισμός δεν φαίνεται να μπορεί να χαλιναγωγηθεί με δημοκρατικά μέσα. (…)
(…) Κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος τι θα γίνει αν δεν συμβεί τίποτε, δηλαδή αν δεν υπάρξει κοινοτικοποίηση του δημόσιου χρέους ή κάποια άλλη εναλλακτική για την επιχορηγούμενη σταθεροποίηση της περιφέρειας μέσω του «Βορρά». Οι τελευταίες προβλέψεις του ιδρύματος Bertelsmann διαβλέπουν μια καταστροφή στην περίπτωση αυτή: ένα ντόμινο που θα παρασύρει ολόκληρο τον ευρωπαϊκό μεσογειακό χώρο συμπεριλαμβανόμενης της Γαλλίας, αλλά ίσως και του Βελγίου και θα έχει ιδιαίτερα καταστροφικές οικονομικές συνέπειες σε όλο τον κόσμο, αλλά κυρίως στην Ευρώπη. (…)
Ωστόσο, η ωμή πραγματικότητα είναι διαφορετική: στην παρούσα κατάσταση η Ε.Ε. δεν διαθέτει ούτε τη θεσμική ούτε την οικονομική ή πολιτική βούληση ή ικανότητα να αναλάβει αποτελεσματικά οποιοδήποτε τέτοιο καθήκον.
Παλαιότερα, για να ελέγξει κανείς οικονομικά ένα κράτος, έπρεπε να το θέσει υπό στρατιωτική κατοχή. Σήμερα αυτό δεν χρειάζεται πια. Μπορεί να διατηρεί κανείς απόλυτα ειρηνικές σχέσεις με μια χώρα και παρά ταύτα να την κατέχει –με τον σφετερισμό της οικονομίας της μέσω διαρκών εξαγωγικών πλεονασμάτων και την κατάλυση της εθνικής κυριαρχίας της μέσω της επιρροής στον προϋπολογισμό και σε άλλα στοιχεία κυριαρχίας της χώρας. Δεν εκπλήσσει ότι αυτός ο οικονομικός και πολιτικός συσχετισμός δυνάμεων γίνεται αντιληπτός από τα πληττόμενα κράτη ως μια νέα μορφή ιμπεριαλισμού και εξάρτησης.
Οπως προαναφέρθηκε, η κατασκευή της Ευρωζώνης ήταν εξ αρχής ένα σοβαρό λάθος, γιατί δεν έλαβε επαρκώς υπόψη την (αυξανόμενη ακόμα) ετερογένεια των οικονομιών που συμπεριέλαβε. (…)
Το αποκορύφωμα υπήρξε η λανθασμένη απόφαση (της κυβέρνησης Σοσιαλδημοκρατών και Πρασίνων!) στη Γερμανία να επιδοθεί σε έναν ανταγωνισμό για τη μεγαλύτερη απελευθέρωση του χρηματοπιστωτικού τομέα.
«Ολοι μας», λοιπόν, θα μπορούσαμε να πούμε πως κάναμε σοβαρά λάθη με εκτεταμένες συνέπειες. Οσο περισσότερο οξύνεται η κρίση τόσο πιο επίμαχο γίνεται το ερώτημα ποιος θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη (πληρωμής) για τα διορθωτικά μέτρα. Θα μπορούσε να επιχειρήσει κανείς να απαντήσει στο ερώτημα αυτό με βάση μια απλή ηθική αρχή: όσο λιγότερο οι εμπλεκόμενοι επλήγησαν από τα κοινά λάθη ή όσο περισσότερο επωφελήθηκαν εμπορικά από τα λάθη, τόσο μεγαλύτερο μερίδιο του βάρους θα πρέπει να αναλάβουν για την ελάφρυνση του χρέους των περισσότερο πληγέντων, που είναι αναπόφευκτη για την αντιμετώπιση της κρίσης. (…) Από όποια πλευρά και αν στρέψει κανείς το ερώτημα σε ποιον πέφτει το βάρος του ηθικού λογισμού στην Ευρώπη σήμερα, η απάντηση είναι απλή και αδιάψευστη. Είναι η Γερμανία.
(…) Η εναρμόνιση της φορολογίας εισοδήματος και επιχειρήσεων σε όλη την Ευρώπη θα ήταν ίσως ένα πολλά υποσχόμενο βήμα για την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, όπως επίσης ο αναγκαστικός δανεισμός από άτομα υψηλού πλούτου, ένα σύστημα προοδευτικής έμμεσης φορολογίας και ένας κατώτατος συντελεστής άμεσης φορολογίας, ένα κατώτατο ποσοστό του κρατικού προϋπολογισμού για κοινωνικές δαπάνες. (…)
Τεχνοκρατική λογική
(…) Για να εξασφαλιστούν σταθερότητα, διάρκεια και υπολογισιμότητα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης χρειάζεται δημοκρατική νομιμοποίηση. (…) Οι νομιμοποιητικές δημοκρατικές διαδικασίες αποτελούν το μόνο διορθωτικό μέτρο ενάντια στη θατσερική (και μερκελική) ακραία φιλελεύθερη–τεχνοκρατική λογική ΤΙΝΑ («There Is No Alternative»), της μη ύπαρξης άλλης εναλλακτικής.
(…) Θα πρέπει να αναδιαμορφωθεί η Ευρώπη έτσι ώστε η γέφυρα μεταξύ της βούλησης των πολιτών και των αποφάσεων των ελίτ να μην καταρρεύσει ξανά. Ο κεντρικός τόπος όπου είναι φυσικό να γίνει αυτό είναι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στο πλαίσιο του πολιτικού ανταγωνισμού μεταξύ ευρωπαϊκών κομμάτων, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να μετασχηματιστεί σε ένα είδος κυβέρνησης με ευθύνη έναντι του Κοινοβουλίου. (…) Αν η Ευρωζώνη διαλυόταν πραγματικά –είτε «συντεταγμένα» είτε χαοτικά– θα μπαίναμε σε ένα γιγάντιο παιχνίδι αρνητικών αθροισμάτων όπου όλες οι πλευρές χάνουν. Είναι ολοένα και πιο δύσκολο να φανταστεί κανείς πού θα βρουν να πιαστούν οι πολιτικές ελίτ της Ευρώπης σε αυτή την κατηφόρα προτού εκδηλωθεί η συνολική χρεοκοπία της καπιταλιστικής δημοκρατίας. Θα εξαρτηθεί, υποθέτω, από την αντίδραση και αντίσταση εκείνων που πλήττονται περισσότερο από την κρίση.
Επιμέλεια: Τάσος Τσακίρογλου
Διαβάστε το πλήρες κείμενο, μόνον για την ηλεκτρονική έκδοση, στην διευθυνση http://archive.efsyn.gr/?p=82206
