Του Βίκτωρα Νέτα
Το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την Ελλάδα, που εκδηλώθηκε με την επίσκεψη του Αμερικανού υπουργού Οικονομικών Τζακ Λιου στην Αθήνα και του Ελληνα υπουργού Αμυνας Δημ. Αβραμόπουλου στην Ουάσινγκτον, δεν είναι τυχαίο. Κορυφώνεται, μάλιστα, με τη συνάντηση του Αντ. Σαμαρά με τον πρόεδρο Ομπάμα, που θα γίνει στις 8 Αυγούστου στον Λευκό Οίκο. Είναι κοινό μυστικό ότι στις συζητήσεις κυριαρχούν οικονομικά και γεωστρατηγικά θέματα, που έχουν άμεση σχέση με την ανακάλυψη υδρογονανθράκων στο Ισραήλ, την Κύπρο και την Ελλάδα, αλλά και με τις εξελίξεις στην Αίγυπτο, τη Συρία, τη Λιβύη, την Τυνησία και την Τουρκία, οι οποίες ανησυχούν τις ΗΠΑ και τις υποχρεώνουν να στραφούν στα σταθερά συμμαχικά τους στηρίγματα στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο, που είναι η Ελλάδα και το Ισραήλ. Ειδικά για το Ισραήλ, είναι ιδιαίτερο το ενδιαφέρον των ΗΠΑ λόγω και των πιέσεων που ασκεί το ισχυρό αμερικανοεβραϊκό λόμπι.
Είναι μια μεγάλη ευκαιρία για την Ελλάδα να διαπραγματευτεί και να διεκδικήσει, επιτέλους, σοβαρά ανταλλάγματα για τις διευκολύνσεις που προσφέρει στις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, καθώς θα της ζητηθεί να προσφέρει και περισσότερες με την επέκταση της υψηλής στρατηγικής αξίας αεροναυτικής βάσης της Σούδας στην Κρήτη, ώστε να αντιμετωπιστεί η αστάθεια στην περιοχή. Η Ελλάδα, από την ένταξή της στο ΝΑΤΟ στις 20 Σεπτεμβρίου 1951, σηκώνει τεράστιο βάρος για τις αμυντικές δαπάνες προς όφελος και της Συμμαχίας, με αποτέλεσμα να εξαντλείται οικονομικά, αφού η βοήθεια είναι ασήμαντη.
Για πρώτη φορά επιχειρήθηκε να ζητηθούν οικονομικά ανταλλάγματα το 1953 επί κυβερνήσεως Παπάγου. Ο τότε υπουργός Συντονισμού Σπύρος Μαρκεζίνης, μετά την υποτίμηση της δραχμής, συνέταξε ένα τετραετές σχέδιο ανάπτυξης και επιδίωξε να πετύχει την ευρύτερη χρηματοδότησή του από την αμερικανική βοήθεια. Αναχωρώντας για τις ΗΠΑ στις 29 Απριλίου 1953, δήλωσε: «Κομίζω “ειδικόν” σχέδιον, που η φύσις του πρέπει να μείνει μυστική διά λόγους σκοπιμότητος και ασφαλείας. Το μόνον που μπορώ να ειπώ είναι ότι το σχέδιον αυτό συνδυάζεται με την θέσιν της Ελλάδος ως “χώρας-κλειδίου” του ΝΑΤΟ». Ο Μαρκεζίνης δήλωσε σε δημοσιογράφο στη Νέα Υόρκη: «Δύνασθε να αναγγείλετε ότι ο σκοπός του ταξιδίου μου εις την Αμερικήν επέτυχε από άκρου εις άκρον». Τελικά, όπως αποκαλύφθηκε αργότερα, πέτυχε μόνο να αυξηθεί η αμερικανική βοήθεια που διδόταν στην Ελλάδα από το 1947, στα 75 εκατ. δολάρια το 1953.
Κατά την περίοδο της δικτατορίας δεν διέκοψε η Ουάσινγκτον τις σχέσεις της με το καθεστώς ούτε και τη στρατιωτική βοήθεια. Μετά το βασιλικό αντιπραξικόπημα της 13ης Δεκεμβρίου 1967, ανέστειλε τις διπλωματικές της σχέσεις με τη δικτατορία Παπαδόπουλου. Ενα μήνα μετά όμως, στις 23 Ιανουαρίου 1968, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ανακοίνωσε: «Οι ΗΠΑ επανέλαβαν κανονικάς διπλωματικάς επαφάς με την κυβέρνησιν των Αθηνών. Οι συνθήκες υπό τις οποίες έγινε τούτο δείχνουν ότι οι διπλωματικές σχέσεις είχαν ανασταλεί από εβδομάδες, αλλά ουδέποτε είχαν διακοπεί».
Ούτε και η στρατιωτική βοήθεια είχε διακοπεί. Σε υπόμνημά του, που κατέθεσε στις 12 Ιουλίου 1971, σε υποεπιτροπή της Βουλής, ο αναπληρωτής υπουργός Αμυνας Τζέιμς Νόγιες αναφέρει ότι «η στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ προς την Ελλάδα υπήρξε συνεχής από το 1949». Και σημειώνει ότι η μόνη διακοπή έγινε αμέσως μετά την 21η Απριλίου 1967. Τότε σταμάτησε η χορήγηση αρμάτων, πυροβολικού, θωρακισμένων οχημάτων, πλοίων, αεροπλάνων, ελικοπτέρων, κ.λπ., αλλά η χορήγηση των άλλων ειδών εξοπλισμού και πυρομαχικών συνεχίστηκε. Τον Σεπτέμβριο του 1968, μετά τη σοβιετική εισβολή στην Τσεχοσλοβακία, διεκόπη το «εμπάργκο» στη χορήγηση βαρέων όπλων και στις 22 Σεπτεμβρίου οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν την απόφασή τους «να επαναλάβουν τις κανονικές χορηγήσεις εξοπλισμού στην Ελλάδα. Αυτή η απόφασις ελήφθη αποκλειστικώς βάσει των αναγκών ασφαλείας των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ».
ΟΝόγιες σημειώνει στο υπόμνημά του ότι «Η Ελλάς είναι για το ΝΑΤΟ μια χώρα-κλειδί» και υπογραμμίζει «αλλά η σημασία της Ελλάδος προεκτείνεται καταφανώς τώρα και στη Μεσόγειο. [...] Η Ελλάς καλείται να στρέψει την προσοχήν της και προς Νότον [...] χωρίς την Ελλάδα η Τουρκία θα κινδυνεύσει, η Ανατολική Μεσόγειος θα ανοίξει περισσότερο στην σοβετική επέκταση και η Δυτική επιρροή στη Μέση Ανατολή με τα πετρέλαιά της θα χαλαρώσει».
Οι αμερικανικές στρατιωτικές βάσεις στην Ελλάδα, ιδίως η αεροπορική του Ελληνικού και η αεροναυτική στη Σούδα της Κρήτης, χρησιμοποιήθηκαν στον Αραβοϊσραηλινό Πόλεμο, τον Ιούνιο του 1967, για τη μεταφορά εφοδίων προς το Ισραήλ.
Η αλλαγή του καθεστώτος της Λιβύης, με το πραξικόπημα του Μουαμάρ Καντάφι, την 1η Σεπτεμβρίου 1969, αύξησε το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για τις βάσεις τους στην Ελλάδα. Με την επίσκεψη στην Αθήνα του αντιπροέδρου των ΗΠΑ, Ελληνοαμερικανού Σπύρο Αγκνιου, τον Οκτώβριο του 1971, προωθήθηκαν νέες συμφωνίες για την επέκταση των αμερικανικών βάσεων. Ο Αγκνιου, μάλιστα, δήλωσε στην Κρήτη: «Δεν χωρεί για μένα η παραμικρή αμφιβολία διά την στρατηγικήν αξίαν της Ελλάδος [...]. Ωρισμέναι από τας βάσεις στην Ελλάδα είναι αναντικατάστατοι από πλευράς στρατηγικής σημασίας διά την ασφάλειαν των ΗΠΑ».
Και ο πρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον, μιλώντας στη Γερουσία στις 4 Αυγούστου 1972, υπογράμμισε: «Χωρίς την βοήθεια προς την Ελλάδα και το Ισραήλ δεν είναι δυνατόν να υπάρξει βιώσιμη πολιτική προς διάσωσιν του Ισραήλ». Και οι «Τάιμς της Νέας Υόρκης» έγραψαν στις 9 Ιανουαρίου 1973, μετά την ελληνοαμερικανική συμφωνία για την παροχή «διευκολύνσεων» στις αμερικανικές δυνάμεις: «Η πρωτεύουσα της Ελλάδος έγινε σήμερα επισήμως το μεγαλύτερο αγκυροβόλιο του αμερικανικού ναυτικού στην Ευρώπη». Οι βάσεις στην Ελλάδα χρησιμοποιήθηκαν και στους επόμενους αραβοϊσραηλινούς πολέμους.
Η ιστορία των «διευκολύνσεων» προς τις αμερικανικές δυνάμεις δείχνει ότι οι ΗΠΑ, για την ασφάλεια των συμφερόντων τους στη Νοτιοανατολική Μεσόγειο και για την ασφάλεια του Ισραήλ, παίρνουν πολλά από την Ελλάδα και της δίνουν ελάχιστα. Η Ελλάδα για χάρη της Δυτικής Συμμαχίας έχει γονατίσει από τις δαπάνες για εξοπλισμούς. Και βεβαίως δεν θα ανακουφιστεί με τα εφόδια που της δίνουν οι ΗΠΑ για να αδειάσουν τις αποθήκες τους. Ο Μπαράκ Ομπάμα θα μείνει στα λόγια ή θα φιλοτιμηθεί για να προωθηθούν ουσιαστικές αμερικανικές επενδύσεις στην Ελλάδα της ανεργίας;
