Του Νίκου Βαρδιάμπαση
Στις μεγάλες δεσποτικές γιορτές στον τόπο μας [όπως αυτή του 15αύγουστου] αλλά και στο μακρινό… Μπαλί [σε δικές τους γιορτές ανάλογης σπουδαιότητας και βαρύτητας] δεσπόζει η χρυσοποίκιλτη, απαστράπτουσα μίτρα, το πολυτελέστατο άμφιο των αρχιερέων και επισκόπων.
Αλλά να τα πάρουμε από την αρχή.
Στην πρωτεύουσα του Μπαλί, Denpasar, που απέχει λίγα χιλιόμετρα απ’ τις κοσμοπολίτικες παραλίες των Seminiak, Legian και Kuta… ολόγυρα από τη μεγάλη πλατεία *Alun-*Alun < μεγάλο *αλώνι> βρίσκονται το παλάτι του βασιλιά *kraton < *κράτος> (στη διάλεκτο της Ιάβας), ο βασιλικός ναός Jero < ιερό> και τα εμπορικά, στις ταμπέλες των οποίων, μετά τα ονόματα των ιδιοκτητών, ξεχωρίζει με κεφαλαία η λέξη Mitra < μίτρα>!…
Ρώτησα κάποιον που μου εξήγησε
– Μίτρα σημαίνει στα ινδονησιακά συνέταιρος, εταιρεία, ΕΠΕ.
Την επομένη στην αμμουδιά, όπου καίνε τους νεκρούς τους, < στο ύψος του Kuta Jero>, παρακολούθησα μια δεσποτική τελετή.
Πάνω στον θρόνο, με τους πιστούς ολόγυρά του, καθόταν ο γενειοφόρος αρχιερέας τους, ο επίγειος εκπρόσωπος του Θεού Mitra (ινδ.) ή Mithra (περσ.) που θεωρείται από τον 14ο αιώνα π.Χ. προστάτης των συμφωνιών και των δεσμών των ανθρώπων.
Ο αρχιερέας φορούσε μίτρα χρυσοποίκιλτη, σφαιροειδή, κεντημένη με μίτο χρυσό, ολόιδια με τη μίτρα του οικουμενικού ορθόδοξου Πατριάρχη και των επισκόπων της Ανατ. Εκκλησίας.
Γλωσσικά… ο Μί-θρας (Mi-tra Ινδ., Mi-thra Περσ.)η μί-τρα (η λατρευτική του αρχιεπισκόπου που εκπροσωπεί επί γης τον Μί-θρα και η μί-τρα των ορθοδόξων). η μί-τρα (σύμβολο κοσμικής εξουσίας: των βασιλέων της Κύπρου (Ηροδ.7.90) του Μ. Αλεξάνδρου που τη φορούσε σε ορισμένες τελετές στην Περσία (Θεόκριτος 17.18-19) του βασιλιά της Μακεδονίας Δημητρίου του Πολιορκητή που ήταν μίτρα χρυσόπαστος (Πλουτ. Δημ. 41.4, Αθήναιος 12.536 α).
Ο μί-τος (ενδεχομένως… που συγκρατεί τους πολύτιμους και ημιπολύτιμους λίθους στη σφαιρική επιφάνεια) και η μί-τρα (εταιρεία, ΕΠΕ, που τελεί υπό την προστασία του θεού Μίτρα δηλαδή του θεού «της κοινωνικής συνοχής» αυτής που επιτυγχάνεται με την τήρηση των συμφωνιών και των συμβολαίων)
Παράγονται από την ΙΕ *Mei –, *Mi – που έχει τη ριζική σημασία τού δένω, συνδέω, φτιάχνω δεσμούς και δεσμά ακατάλυτα με την προσθήκη της κατάληξης – τρον, – τρη: που υποδηλώνει το όργανο, το μέσον, το εργαλείο.
Ετσι «δικαιωματικά» ο Ορθόδοξος *δες-*πότις: ο κύριος *patis, *potis των δεσμών και των *δεσμωτών, φοράει επί της κεφαλής το σύμβολο της *δεσ-ποτικής εξουσίας (του πνευματικού “*δεσ-μοφύλακος” των θνητών), την πολυτελή, χρυσόπαστον Μί-τρα για την οποία μάλιστα, στα νεότερα χρόνια, μετά την άλωση, ικετεύει… τον Τσάρον! να του την αποστείλει!
Ο Κων/πόλεως Ιωάσαφ ο Β’ (1557) θερμοπαρακαλεί τον Τσάρον να του κατασκευάσει μίτρα.
Ο Ιεροσολύμων Γερμανός (1559) γράφει και αυτός προς τον Τσάρον, παραπονούμενος ότι στερείται μίτρας…
Το πρώτο παράδοξο είναι ότι η υψηλή σφαιρική ινδονησιακή μίτρα –και όχι η κωνική χαμηλή τού Αλεξανδρείας– υιοθετείται στα 1621 και προστίθεται στα άμφια του οικουμ. θρόνου και των επισκόπων, από τον πιο μορφωμένο πατριάρχη… τον απόφοιτο του Πανεπιστημίου της Πάντοβα (1584-1593) τον λόγιο, τον μεγαλόπνοο Πατρ. Κων/πολεως Κύριλλο Λούκαρι, τον άνδρα που ανύψωσε τη μορφωτική στάθμη του κλήρου, που αναδιοργάνωσε την παιδεία του γένους, που φρόντισε για τη μετάφραση της Αγίας Γραφής στην απλή ελληνική γλώσσα και που στραγγαλίστηκε για το συνολικό έργο του από τους Γενίτσαρους. Αυτοί έριξαν το σκήνωμά του στον Βόσπορο, άταφο… να επιπλέει (27 Ιουνίου 1638).
Το δεύτερο παράδοξο είναι ότι η εκκλησία υιοθετεί εξ αρχής για τις ανάγκες της πρώτης λατρείας αρχαία άμφια: τον λευκό ποδήρη χιτώνα (στιχάριον), το ιμάτιο: λεπτό λινό ύφασμα του διακόνου (ωράριο), τον τρίβωνα (φελώνιο) όπως υιοθετεί τους 8 ήχους της αρχαίας ελληνικής μουσικής. Στίχους αρχαίων από τα χορικά, κυρίως του Ευριπίδη. Επίθετα για τον νέο θεό. Τη θυμέλη – αγία τράπεζα, για την αναίμακτη πλέον θυσία και τους ίδιους τους αρχαίους ναούς σε αρκετές περιοχές.
Τι τους εμπόδισε να υιοθετήσουν και τη λιτή, αρχαιοελληνική λατρευτική μίτρα, αλλά να εισαγάγουν από την Ασία την πολυτελή μίτρα του αρχιερέα του Μίθρα;
Η αρχαία ελληνική μίτρα ήταν μια λευκή ταινία στο μέτωπο που δενόταν στο πίσω μέρος της κεφαλής, συγκρατώντας τους πλοκάμους των μαλλιών, του ακερσεκόμη ιερέα… της Ηρας, της Αρτέμιδος, της Δήμητρας και Κόρης, του Διονύσου και άλλων θεών.
Το τρίτο παράδοξο είναι ότι ο Κύριλλος και ο κύκλος του γνωρίζουν πως στη θέση του Μίθρα «ως θεού της κοινωνικής συνοχής» υπάρχει το γνωστό δίδυμο από τον μύθο του Πρωταγόρα (Πλάτων Πρωταγόρας. 322 α-d) των δυο θεών της Δίκης (δικαιοσύνης) και Αιδούς (ντροπής, τσίπας) που αυτές συνέχουν την αρχαία ελληνική κοινωνία.
Οπως είναι γνωστό, ο Ζευς φοβήθηκε για το γένος των ανθρώπων, μήπως ολότελα εξαφανιστεί, γι’ αυτό στέλνει τον Ερμή να φέρει στους ανθρώπους την αιδώ και τη δικαιοσύνη, ώστε να αναπτυχθούν στις πόλεις και στις κώμες δεσμοί φιλίας μεταξύ των ανθρώπων.
Λέει μάλιστα χαρακτηριστικά ο Ζευς όποιος δεν μετέχει σε Δίκη και… αδικεί και δεν έχει Αιδώ… τσίπα, να τον σκοτώνουν ως αρρώστια για την πόλη, τον πολίτη και τον πολιτισμό.
Τέτοιες μέρες του Αυγούστου λοιπόν, ο ιερέας της Αιδούς προσέφερε στον βωμό της σταφύλια και ολόδροσα σύκα, φορώντας τη Μίτρα Αιδούς: τη λευκή απέριττη ταινία στο μέτωπο.
……………………………………………………………………
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ν.Π. ΜΠΕΖΑΝΤΑΚΟΣ – Η ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΜΙΤΡΑ Εκδ. ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΑ, ΑΘΗΝΑ 1987, σ.24 κ.κ.
Κ.Κ. ΚΟΥΡΚΟΥΛΑ – ΤΑ ΙΕΡΑΤΙΚΑ ΑΜΦΙΑ ΚΑΙ Ο ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΑΥΤΩΝ ΕΝ ΤΗ ΟΡΘΟΔΟΞΩ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ, ΑΘΗΝΑΙ 1991, σ.69.
