Του Τάκη Καφετζή
Οι σημασίες της κρίσης μπορεί να εξαντλούνται στο πεδίο της οικονομίας; Η απάντηση είναι καταφατική στον δημόσιο λόγο περί κρίσης που διεκδικεί να επικρατήσει τα τελευταία χρόνια.
Οι εκπρόσωποι αυτού του λόγου εγκολπώνονται μια φετιχιστική ιδέα για την «οικονομία» ως μία σφαίρα αυτονομημένη από τα κοινωνικά και πολιτικά της συμφραζόμενα, που έχει τη δύναμη να λογοδοτεί αποκλειστικά και μόνο στον κυρίαρχο εαυτό της μέσα από την «αδιάψευστη» γλώσσα των αριθμών.
Πρόκειται για μια λογοδοσία στο είδωλο, μια αυτολογοδοσία, που υπηρετεί την παλιά καλή φιλελεύθερη δοξασία της αυτορυθμιζόμενης αγοράς και τη δίδυμη σήμερα επιθετική στρατηγική της απορρύθμισης των παγκοσμιοποιημένων αγορών.
Πρόκειται, όμως, και για μια συνολικότερη στάση «πραγματιστικής συνεννόησης επί των αριθμών» μεταξύ τεχνικών και εμπειρογνωμόνων, που στεγανοποιείται από την πολιτική για να την αντικαταστήσει με τη διαχείριση της πλήρους πολιτικής για την ίδια την πολιτική εξουσία που παράγει το κυρίαρχο οικονομικό πρότυπο του κατ' αρχήν «αντιπολιτικού» μετα-φιλελευθερισμού.
Διότι δεν μπορεί να υπάρχει αμφιβολία ότι η τρόικα και οι εγχώριοι συνομιλητές της κάνουν πολιτική στον σκληρότερο πυρήνα της, στη διάταξη των σχέσεων εξουσίας, όταν συζητάνε για την αλλαγή του πολιτικού συστήματος προς την κατεύθυνση μιας «δημοκρατίας έκτακτων εξουσιών», όταν καθιερώνουν με γυμνό εκβιασμό διαδικασίες κατεπείγοντος στη νομοθετική εξουσία («Επρεπε να έχουμε ψηφίσει χθες»), όταν τα ποικίλα παράγωγα της πολιτικής τους διαλύουν με ιλιγγιώδεις ρυθμούς πολιτικούς χρόνους και χώρους δεκαετιών, όταν επιβάλλουν περιφράξεις στον δημόσιο χώρο μαζί με καταστολή σωμάτων και ψυχών, όταν ρευστοποιούν την πυκνή ιστορία της επικράτειας σε ζελατινώδες υβρίδιο μιας συνεχώς ad hoc «ειδικής οικονομικής ζώνης», όταν κάνουν επιστράτευση της ίδιας της πολιτικής εξουσίας για να παρέμβει με γυμνό αυταρχισμό και ετεροβαρώς υπέρ του κεφαλαίου στο κατά τα άλλα πολιτικά άβατο της ελεύθερης αγοράς εργασίας.
Οταν η υλική σκευή της εθνικής κυριαρχίας (το δημόσιο ταμείο) μετατρέπεται σε «ειδικό λογαριασμό» υπερεθνικής διαφέντευσης των εθνικών δημοσιονομικών πόρων. Οταν σήμερα οι τρόποι της εκτελεστικής εξουσίας γυρίζουν αμέτρητα χρόνια πίσω, στην εποχή που η κυβέρνηση θεωρήθηκε μια επιτροπή αδιαμεσολάβητης «διαχείρισης των κοινών υποθέσεων της αστικής τάξης».
Για τον Στουρνάρα έχουν δίκιο οι επενδυτές που δεν θέλουν κάποιον «ενοχλητικό ρόλο» του Κοινοβουλίου στις αποκρατικοποιήσεις της δημόσιας περιουσίας. Μεθερμηνεύει έτσι έξοχα το πώς η νεοφιλελεύθερη αξίωση για «υποχώρηση του κράτους» τις δεκαετίες 1960-1970 οφείλει τώρα να σημαίνει πλήρη κατάργηση της παραμικρότερης εξουσιαστικής ευχέρειας του πολιτικού, δηλαδή την ακύρωσή του συλλήβδην.
Γι' αυτούς και πολλούς συναφείς λόγους, η οικονομία είναι πλέον πράγματι η συμπύκνωση της πολιτικής. Είναι το κατ' εξοχήν πεδίο της πολιτικής, σε μια εποχή όπου πήρε μεν τα σκήπτρα της πολιτικής, πέτυχε να επικρατήσει του νεωτερικού της αντιπάλου και να κάνει την αντιμετάθεση του χομπσιανού «κυρίαρχου», όμως, περιαγόμενη η ίδια σε συγκυρία κρίσης, βρίσκεται στη θέση να αναπαράγει, εκούσα-άκουσα, τις αντιθέσεις και τις συγκρούσεις του πολιτικού ανοίκεια αναδιπλασιασμένες στο εσωτερικό της, και χωρίς να διαθέτει δεσμευτικούς κανόνες, αρχές και αξίες διευθέτησής τους.
Η ελεύθερη οικονομία είναι πανταχόθεν ελεύθερη. Πρωτίστως απέναντι στον αυτοαναφορικό εαυτό της, που είναι εγγενώς και εξ ορισμού ένα αδέσμευτο υποκείμενο της Ιστορίας, έως αυτοχειρίας του (η θεωρία της Ρόζας Λούξεμπουργκ, από τον Μαρξ του «Κεφαλαίου», αλλά και πολλών νεοφιλελεύθερων…, για τη «δημιουργική καταστροφή» του κεφαλαίου).
Γ' αυτούς τους λόγους, οι σημασίες της κρίσης μπορεί όντως να εξαντλούνται στο πεδίο της οικονομίας, αν όμως αυτό εννοηθεί στην πλήρη πολιτική διάσταση που έχει αξιώσει, με το να «αναλάβει» τους χρόνους και τους τόπους της πολιτικής και τα άλλοτε υποκείμενά της, χωρίς να μπορεί να αφομοιώσει αυτόν τον «κόσμο». Γιατί η ελεύθερη οικονομία είναι καιρό τώρα το ρευστό, το φευγαλέο, το ανεντόπιστο, το επιμέρους, η τυχαιότητα, ο κίνδυνος.
Ολα αυτά που τη σημάδεψαν μετά την αναχώρησή της από τις «εγκόσμιες» πειθαρχίες που επέβαλε η ρίζα της, ο βεμπεριανός προτεσταντισμός, ο γενέθλιος κόσμος της. Ερημη μέσα στις αντιφάσεις της, βλέπει τη βαρβαρότητα που εκλύει, χωρίς να έχει κανόνα ούτε για τον εαυτό της.
