→Το ζητούμενο είναι η αρχή του τέλους για να αρχίσει το καλό σενάριο
Της Μαριαλένας Σπυροπούλου*
«Nα το κρατήσω ανοιχτό, αλλά ώς πότε;», ρώταγε η νεαρή ιδιοκτήτρια καταστήματος τη φίλη και πελάτισσά της, ανακοινώνοντας με αυτόν τον τρόπο ότι θα έβαζε λουκέτο στη μέχρι προ κρίσης επιτυχημένη επιχείρησή της.
Μια άλλη μητέρα τις προάλλες μού έλεγε ότι δεν πάει στον σταθμό το παιδί της γιατί δεν έχει να πληρώσει το ιδιωτικό και στο δημόσιο προνήπιο λόγω κριτηρίων δεν της το παίρνουν. «Μέχρι τώρα μου το κρατάει η γιαγιά του, αλλά ώς πότε θα συνεχιστεί αυτό; Το παιδί μεγαλώνει. Μου ζητάει να πάει σχολείο».
Δύο άνεργοι θέλουν να μείνουν στην Ελλάδα αλλά προσπαθούν επί ματαίω να στηρίξουν τη ζωή τους. Δουλειές κανονικές δεν βρίσκονται, ό,τι υπήρχε ως «μαξιλάρι» φαγώθηκε και τώρα αναζητούν με κάθε τρόπο μιαν άσπρη μέρα. «Ως πότε;», αναρωτιούνται κι αυτοί.
Ενα από τα πιο δύσκολα πράγματα που έχουν ανακύψει με την κρίση είναι ότι κανείς δεν μπορεί πλέον να σχεδιάσει τη ζωή του με τον τρόπο που τη σχεδίαζε στο παρελθόν. Ολες οι αποφάσεις λαμβάνονται είτε με την αισιόδοξη διάθεση ότι η ζωή είναι μπροστά μας, είτε με μια σχετική αλλά σωτήρια επιπολαιότητα είτε κάνοντας μεγάλη υπομονή. Με την πάροδο των χρόνων όμως, δεν τέλειωσαν μόνον τα όποια χρήματα είχαμε στην άκρη, αυτό που τελειώνει είναι η υπομονή πολλών ανθρώπων που βλέπουν να μη βελτιώνεται τίποτα, να μη σταθεροποιείται κάτι.
Δεν είναι οι θυσίες το δύσκολο. Οι στερήσεις, η κατάρρευση του παρελθόντος, το ξεβόλεμα, η ανατροπή και η αλλαγή μιας κοινωνίας είναι δύσκολα ζητήματα που απαιτούν λεπτούς χειρισμούς και ψυχραιμία. Εχω όμως πλέον την αίσθηση ότι το πιο δύσκολο στη διαχείρισή του είναι ότι κανένας δεν μπορεί να εξασφαλίσει, προβλέψει, τοποθετήσει το τέλος αυτής της περιπέτειας ή, έστω, την αρχή του τέλους. Ενώ η ανθρώπινη ζωή είναι ρευστή και πολυκύμαντη από τη φύση της, εντούτοις, για να μπορέσει να ζήσει με λειτουργικό τρόπο ένας άνθρωπος, πρέπει να του εξασφαλιστεί μια ρουτίνα.
Από την πρώτη στιγμή που γεννιόμαστε, έχουμε μεγάλη ψυχική ανάγκη να τοποθετηθούμε μέσα σε ένα πλαίσιο ελεγχόμενο, επαναλαμβανόμενο, το οποίο θα περιορίζει τις μεγάλες δυσάρεστες εκπλήξεις και θα παρέχει μέσω πάγιων μοτίβων γνώσεις για τη ζωή. Τα σταθερά πρόσωπα, το σταθερό περιβάλλον, οι σταθερές σχέσεις που αναπτύσσονται και μια αίσθηση μονιμότητας για το μέλλον που έρχεται είναι αναγκαία σε κάθε άνθρωπο για να μην τρελαθεί. Και η μεγάλη πλειονότητα μιας κοινωνίας δεν αντέχει από τη φύση της τεράστιες αλλαγές.
Σήμερα βρισκόμαστε στη δίνη του κυκλώνα. Οχι μόνο επειδή η Ελλάδα υπήρξε το σπάταλο και κακομαθημένο παιδί της ευρωζώνης, όχι μόνο γιατί της άρεσε να περνάει άνετα με δανεικά, όχι μόνο γιατί είμαστε μια μικρή εξαγωγική δύναμη, όχι μόνο γιατί μας βρήκε παντελώς ανέτοιμους η κρίση, όχι μόνο γιατί δεν φρόντισαν να έχουμε εξειδικευμένο εργατικό προσωπικό, αλλά και γιατί βρισκόμαστε σε μια Ευρώπη που αλλάζει. Η σταθερότητα των περασμένων δεκαετιών δίνει τη θέση της στην αβεβαιότητα του κόσμου, που αλλάζει με ραγδαίους ρυθμούς. Το κοινωνικό κράτος, οι συντάξεις, η δουλειά ως αναφαίρετο δικαίωμα σε όλους, ο υπολογισμός του μέλλοντος και ο ανοδικός ρυθμός ανάπτυξης δίνουν τη θέση τους σε έναν σεισμό πολλών βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ. Αλλα μετατοπίζονται, άλλα βουλιάζουν, άλλα εξαφανίζονται και δυστυχώς κάποια χάνονται για πάντα. Μέσα σε αυτό τον εθνικό αλλά και ευρωπαϊκό σεισμό που ζούμε –ο οποίος δεν διαρκεί δευτερόλεπτα αλλά χρόνια- καλούμαστε να ισορροπήσουμε μέσα μας και έξω μας απαντώντας ταυτόχρονα και σε ερωτήματα που πρώτη φορά θέτουμε στους εαυτούς μας.
Είμαι από τους πρώτους που υπερασπίζομαι τη συνεχή προσπάθεια και τη σκληρή δουλειά ως τον μόνο τρόπο να βγούμε από την κρίση. Εντούτοις, αντιλαμβάνομαι ότι δεν μπορούν όλοι οι άνθρωποι να αντιδράσουν σε αυτόν το σεισμό με τον ίδιο τρόπο.
Και είναι εξαιρετικά δύσκολο για τη ζωή όλων να μην μπορούμε να δούμε, να οργανώσουμε στοιχειωδώς τη ζωή μας μέσα στους επόμενους μήνες, μέσα στον επόμενο χρόνο. Διότι, ακόμα και στις σκληρότερες συνθήκες, ο άνθρωπος μέσα του, ως ένα μικρό αδύναμο και πεπερασμένης λογικής ον αλλά με τεράστιες συναισθηματικές ανάγκες, έχει ανάγκη από μια μητρική ή πατρική φωνή που θα τον καθησυχάσει και θα του πει ότι όλα στο τέλος θα πάνε καλά.
Και πιο πολύ από όλα όλοι χρειαζόμαστε σε ψυχικό και συναισθηματικό επίπεδο να δούμε τον ορίζοντα. Το ξέφωτο. Το σημείο όπου οι θυσίες, οι περιορισμοί, η ρευστότητα θα δώσουν τη θέση τους όχι στο παρελθόν και στην κακοδιαχείριση αλλά σε μια βεβαιωμένη και εμπεριστατωμένη πολιτική που θα τολμήσει να ορίσει μια ημερομηνία ως την αρχή του τέλους ώστε να αρχίσει το καλό σενάριο, ή το τέλος της αρχής ως θλιβερή παραδοχή ότι τελικά πήραν τη ζωή μας λάθος.
* Ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια
