(Μνήμη Πέτρου Κουτσιαμπασάκου)

Του Κώστα Καβανόζη*

Θυμάμαι τα λόγια του Ερνέστο Σάμπατο ότι, μέχρι που έχασε τον γιο του, το γράψιμο στάθηκε η σωτηρία του σε κάθε δύσκολη στιγμή. Κι ότι μετά από αυτό τού φαινόταν μικροπρεπές να συνεχίσει να γράφει – ξαναέγραψε όμως.

Θυμάμαι τη φήμη που ήθελε τον Εντγκαρ Αλαν Πόε να προξενεί πόνο στην πολυαγαπημένη του γυναίκα, προκειμένου ο πόνος της αυτός να γίνει δικός του και να μετουσιωθεί στη συνέχεια σε συγγραφική δύναμη.

Εχω υπόψη μου τις συζητήσεις που κατά καιρούς διεξάγονται σχετικά με το κατά πόσο ένας μικρός άνθρωπος μπορεί, παρά τη μικρότητά του, να είναι μεγάλος δημιουργός.

Συνηθίζουμε πράγματι να λέμε ότι από τον άνθρωπο μένει το έργο του, στο έργο επομένως είναι που πρέπει να δίνουμε σημασία.

Δεν αντιλέγω. Οταν χάνεις όμως έναν δικό σου άνθρωπο, δεν είναι το έργο του που σου λείπει. Οσοδήποτε σημαντικά και «αθάνατα», δεν είναι για τα δημιουργήματά του που πενθείς έναν άνθρωπο. Ούτε η κληρονομιά του περιλαμβάνει μονάχα αυτά.

«Καθένας από μας, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, συμβάλλει σ’ αυτόν τον κόσμο», γράφει ο Μπόρχες (σε μετάφραση Αχιλλέα Κυριακίδη) στο δοκίμιό του Η αθανασία. «Καθένας από μας θα ήθελε αυτός ο κόσμος να είναι καλύτερος, και αν ο κόσμος πράγματι βελτιώνεται (αιώνια ελπίδα…), αν η πατρίδα σωθεί (γιατί να μη σωθεί η πατρίδα;), θα είμαστε αθάνατοι χάρη σ’ αυτή τη σωτηρία, αδιάφορο αν τα ονόματά μας γίνουν ή όχι γνωστά».

Ο Αισχύλος προτίμησε, παραδίδοντας το γνωστό του επίγραμμα, να γράφει ο τάφος του ότι «μες στων στρατιωτών τες τάξεις, τον σωρό» (όπως το θέτει ο αρωματισμένος εκείνος Σιδώνιος νέος του Καβάφη) πολέμησε κι αυτός τους Πέρσες κι όχι ότι έγραψε την ομώνυμη τραγωδία. Ούτε και οποιαδήποτε άλλη.

Το μόνο έργο μας, τολμώ να πω, που θα μείνει στ’ αλήθεια αθάνατο, είναι η ζωή μας όπως τη ζήσαμε –κι όπως τη μοιραστήκαμε με τους άλλους. Είναι αυτό για το οποίο μας αγάπησαν οι δικοί μας άνθρωποι, είναι το κομμάτι μας εκείνο που τους κάνει καλύτερους και που θα συνεχίσει ανώνυμο να ταξιδεύει από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσα στον χρόνο, όσο να πάψει κι ο χρόνος –το αρτιότερο ίσως συλλογικό μας δημιούργημα που καταπίνει όμως όλα τα άλλα– να κυλάει.

* Πεζογράφος