Εκπρόσωπος της ομάδας μελετητών του μουσείου απαντά σε άρθρο του Τάση Παπαϊωάννου

«Το άρθρο του Τάση Παπαϊωάννου θύμισε την γκρίνια από πολλούς συναδέλφους όταν άνοιγε το Μουσείο της Ακρόπολης, που, αρέσει δεν αρέσει, είναι επιτέλους η στέγη όσων σπουδαίων κληρονομήσαμε. Η αρχιτεκτονική δεν είναι μια κατά μόνας απασχόληση, ένας αισθητισμός και σχόλιο ειδικού τύπου. Χρειάζεται την κοινωνία παρούσα και σε αυτήν απευθύνεται. Ελπίζουμε λοιπόν το νέο αυτό μουσείο να γίνει κτήμα και καμάρι της πόλης, όχι γιατί είναι ωραίο ή άσχημο, αλλά γιατί θα μπορέσει, αν μπορέσει, να υπηρετήσει την τέχνη.

Του Βαγγέλη Στυλιανίδη*

Σχετικά με το άρθρο του αγαπητού καθηγητή Παπαϊωάννου για το κτίριο του ΕΜΣΤ («Εφημερίδα των Συντακτών»: ΦΙΞ, χάθηκε η συνομιλία με τον Ζενέτο, 12/02/14, ΑRΤ), θα ήθελα να κάνω μερικές παρατηρήσεις ως απάντηση από τη θέση του αρχιτέκτονα που ασχολήθηκε με τη μελέτη αλλά και του πολίτη.

Αν και υπάρχει ο κίνδυνος να πάρει έκταση μια ειδική συζήτηση στο πλαίσιο μιας εφημερίδας, το περιεχόμενο και η θέση του άρθρου οδηγεί στη χρήση όρων και εννοιών που μπορεί να μην ενδιαφέρουν το πλατύ κοινό. Αντίθετα, νομίζω ότι ενδιαφέρει όλους ένα ουσιαστικό και σημαντικό γεγονός: η ολοκλήρωση ενός μεγάλου Μουσείου για τη Σύγχρονη Τέχνη στην Αθήνα. Μια πόλη που έχει ρημαχτεί τα τελευταία χρόνια, που ζει με δύσκολους όρους την οικονομική και κοινωνική κρίση. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, το άνοιγμα ενός μουσείου αυτού του μεγέθους, που με πολύ κόπο και δημόσιο χρήμα κατασκευάστηκε, μπορεί να αποτελέσει σημείο ανακούφισης, χαράς και μόρφωσης. Αλλά γι’ αυτό το θέμα, που είναι και το κύριο, δεν βρέθηκε ούτε μια μικρή αναφορά στο άρθρο.

Χωρίς να γίνονται αναλογικές σκέψεις ή συγκρίσεις, μου θύμισε την γκρίνια από πολλούς συναδέλφους όταν άνοιγε το Μουσείο της Ακρόπολης που, αρέσει-δεν αρέσει, είναι επιτέλους η στέγη όσων σπουδαίων κληρονομήσαμε.

Δεν είναι ανάγκη να θυμίσω ότι η Αρχιτεκτονική δεν είναι μια κατά μόνας απασχόληση, ένας αισθητισμός και σχόλιο ειδικού τύπου. Χρειάζεται την κοινωνία παρούσα και σ’ αυτήν απευθύνεται. Ελπίζουμε λοιπόν το νέο αυτό μουσείο να γίνει κτήμα και καμάρι της πόλης, όχι γιατί είναι ωραίο ή άσχημο, αλλά γιατί θα μπορέσει, αν μπορέσει, να υπηρετήσει την Τέχνη.

Τώρα, στη μίζερη και άχαρη συζήτηση: Ασφαλώς ο αγαπητός καθηγητής γνωρίζει ότι το όλον ΦΙΞ ήταν μια σειρά από διαδοχικές κατασκευές οπλισμένου σκυροδέματος, τις οποίες συμπλήρωσε και με μεγάλη ικανότητα έντυσε ο Ζενέτος. Το ΦΙΞ εν πολλοίς ήταν μια πρόσοψη. Είχε όμως και ένα τεράστιο μέγεθος και αυτό του έδινε μνημειακές διαστάσεις. Κακώς, πολύ κακώς, κουτσουρεύτηκε. Δεν είναι και το μόνο λάθος που έγινε στην Αθήνα.

Η πίσω όψη επί της Καλλιρρόης είναι αμφίβολο αν είχε την υπογραφή του Ζενέτου και δεν είχε σχέση με την επί της Συγγρού.

* Σύμφωνα με τον διαγωνισμό, είχαν κηρυχθεί διατηρητέες oι απομείνασες επί της Συγγρού και η επί της Φραντζή όψεις. Αυτές και κρατήσαμε με μια σκαλωσιά από οπλισμένο σκυρόδεμα, ενώ το κτίριο εσωτερικά κατά 70% είναι καινούργιο και ακουμπάει στη σκαλωσιά που διαμορφώθηκε.

* Ηταν δόκιμο αισθητικά και τεχνικά να κάνουμε μια νέα πρόταση για την Καλλιρρόης, που είναι η εξωτερική όψη ενός εσωτερικού καινούργιου κουτιού που δημιουργήθηκε.

* Η τέταρτη όψη στην πλευρά του Αττικό Μετρό δεν είναι όψη. Είναι ένα είδος μεσοτοιχίας γιατί, αν και δεν είναι ευρέως γνωστό, η Αττικό Μετρό, ιδιοκτησία της οποίας είναι το σύνολο του ΦΙΞ, μπορεί να πραγματοποιήσει τη συνέχεια του κατεδαφισμένου ΦΙΞ ως εμπορικό κέντρο με την ίδια επί της Συγγρού όψη.

Είναι απολύτως λογικό η πρόταση να μην ικανοποιήσει ένα μέρος των ειδικών ή του ευρύτερου κοινού.

Πρέπει εν τούτοις να υπάρξει ο χρόνος κατανόησης του εγχειρήματος, που είναι μεγάλο, σημαντικό, έχει ιστορία και συνομιλεί με το υπάρχον, την τοπογραφία και την πόλη, με θετικό ή αρνητικό τρόπο.

Οσον αφορά τον διάλογο με τον Ζενέτο, θέλουμε να παρατηρήσουμε ότι δεν είναι οι οικοδομικές λεπτομέρειες η βάση της Αρχιτεκτονικής, αλλά το κτίριο συνολικά με το περιεχόμενό του. Σ’ αυτό το μέτρο θεωρούμε ότι ο διάλογος πραγματοποιήθηκε, γιατί ο Ζενέτος δεν ήταν λάτρης του τύπου, αλλά της καινοτομίας και της ευρηματικότητας, τα οποία εν μέρει υπηρετήθηκαν. Εξάλλου, όπως είναι γνωστό, τα κτίρια δεν είναι μόνο όψεις, έχουν και περιεχόμενο, και το κτίριο αυτό σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε για να υπηρετήσει την Τέχνη.

Μια επίσκεψη λοιπόν στο νέο μουσείο, την οποία και προτείνουμε, ελπίζουμε να μετριάσει την απογοήτευση του αγαπητού καθηγητή. Αλλωστε, αν εξαιρέσει κανείς τον διδακτισμό που υπάρχει στο άρθρο, όπου υποδεικνύονται και άλλοι σχετικά πιο δόκιμοι τρόποι επίλυσης κάποιων θεμάτων (πάντα υπάρχουν και άλλες λύσεις, αλλά εδώ πρόκειται για έτοιμο κτίριο και όχι για μελετητική πρόταση για διόρθωση), καθώς και τη χρήση αδόκιμων εννοιών, όπως το αυθαίρετο «άτεχνο», ως να έχει προσδιοριστεί το «έντεχνο», η κριτική είναι πάντα ευπρόσδεκτη και αναγκαία. Καλό είναι όμως να γίνεται και επί της ουσίας όλου του αντικειμένου.

Είναι κοινός τόπος ότι το νέο στην Αρχιτεκτονική, όπως η επί της Καλλιρρόης όψη, πάντα ξενίζει, είναι ανοίκειο και ενσωματώνεται αισθητικά, γίνεται μέρος του κοινωνικού βιώματος ή απορρίπτεται. Θέλει τον χρόνο του. Ελπίζουμε ότι και εμείς οι αρχιτέκτονες θα βρούμε τον τρόπο να διαλογιστούμε και να χρησιμοποιήσουμε το νέο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης, το οποίο αποδίδεται σύντομα στους κατοίκους της Αθήνας και τους επισκέπτες της. Οι διάλογοι των ειδικών θα γίνονται – και έτσι πρέπει. Ας δώσουμε όμως λίγο χρόνο και λίγη καλή διάθεση στο κύριο γεγονός. Οτι φτιάχτηκε ένα μεγάλο μουσείο στην πόλη μας με την ελπίδα ότι θα γίνει ένας νέος κοινωνικός και πολιτισμικός θεσμός.

……………………………………………………………………………………………………………

* Αρχιτέκτων, εκπρόσωπος της ομάδας μελετητών του ΕΜΣΤ