Ο συντηρητισμός και ο προοδευτισμός δεν είναι κυρίως πολιτικές, κοινωνικές έννοιες. Είναι ψυχικές
Της Μαριαλένας Σπυροπούλου*
Ακούω τα τελευταία βράδια τη συντήρηση του ψυγείου μου να αγκομαχά. Την αισθάνομαι σαν ζώο που ψυχορραγεί. Σαν να βρίσκεται πεσμένο με αίματα κάτω και το μόνο που έμεινε από τον παλιό, καλό εαυτό του είναι αυτοί οι υπόκωφοι, έντονοι βρυχηθμοί, σημάδι μιας ζωής που παρατείνεται χωρίς συντήρηση.
Κοιτώ τα πιο εύθραυστα τρόφιμα να απειλούνται. Το γάλα, το βούτυρο, τα αβγά. Ενας χυμός και μια φρέσκια σάλτσα κινδυνεύουν να δουν το καλάθι των απορριμμάτων. Περιμένοντας τον τεχνικό, σκέφτομαι ότι η συντήρηση θα έπρεπε να βρίσκεται κοντά στην πρωτοπορία, στο φρέσκο, στο ωφέλιμο μιας κοινωνίας.
Στο λόμπι του «Χίλτον» περιμένω μια φίλη μου. Δίπλα μου κάθεται μια ψηλή, επιβλητική γυναίκα, με μαύρα ρούχα και έντονο πρόσωπο. Η μύτη της αναδεικνύει το βάθος της διαδρομής, έχει στηθεί σαν οροσειρά ανάμεσα σε δύο ολοζώντανα, βαθιά αισθαντικά μάτια. Είναι μια φιγούρα παλιάς γυναίκας, σαν να έχει ξεπηδήσει από ασπρόμαυρες φωτογραφίες των Βαλκανίων των προηγούμενων αιώνων. Είναι εξωτερικά συντηρητική. Σε λίγο συνειδητοποιώ ότι τόση ώρα κάθομαι δίπλα στη Μαρίνα Αμπράμοβιτς. Οι σκέψεις μου γίνονται εσωτερικοί βρυχηθμοί. Η συντήρησή της είναι μια ανάγκη να κρατήσει ό,τι πιο φρέσκο και αληθινό μέσα της.
Η δημόσια ζωή κινείται συνεχώς ανάμεσα στους όρους «νέο» και «παλιό». Κάποιοι δημοσιογράφοι της πεντάρας παίζουν τον έναν ή τον άλλο ρόλο. Από τη μια η συντήρηση, από την άλλη ο προοδευτισμός. Το ένα αντίθετα στο άλλο. Απέναντι, εχθροί ορκισμένοι. Νιώθω ένα ψύχος. Σαν αυτό που έμεινε ανεπηρέαστο στις λειτουργίες του ψυγείου μου. Εκεί ό,τι μπήκε διατηρήθηκε. Κρατήθηκε. Φυσικά δεν ξέρουμε τι επέζησε, αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
Οι νέοι άνθρωποι θα έπρεπε να είναι «φρέσκοι». Σύγχρονοι άνθρωποι, σπουδασμένοι, καλλιεργημένοι. Μεταφέρουν εμπειρίες από τα εξωτερικά και από το εναλλακτικό στιλ ζωής τους. Σε πρώτη εντύπωση είναι πολύ δύσκολο να δεις πίσω από τη σκηνοθεσία του εαυτού μας. Ο τρέντι, ο νέος, ο επαναστατημένος, ο εναλλακτικός, αυτός που βρίσκεται σε κάποιο από τα μη συντηρητικά μονοπάτια θεωρεί τον εαυτό του «κάτι άλλο» γι' αυτή τη μικροχώρα. Οι αποκαλύψεις θυμίζουν ζώο που ξεψυχά. Πολλοί από αυτούς μεταφέρουν ένα βαθύ συντηρητικό βίωμα, έναν αμετακίνητο ψυχισμό, ένα βλέμμα που παγώνει όποιον φυλακίσει στο διάβα του. Ο συντηρητισμός γίνεται η απειλή τους. Τα βάζουν με αυτόν στο έξω τους, και όχι στο μέσα τους.
«Δεν γίνεται αυτός να είναι τόσο καλός», ακούγεται κάποιος, «έχει από πίσω του μια στρατιά στήριξης», συνεχίζει. «Αυτός πρέπει να είναι μισότρελος, για δέσιμο, για να μην ενδιαφέρεται για τη θέση που του προσφέρουν ή για τα χρήματα», λέει κάποιος άλλος.
«Οι ομοφυλόφιλοι είναι άρρωστοι, δεν μπορούν να κάνουν μια σχέση», λέει ένας άλλος που θεωρεί με βεβαιότητα ότι έχει σώας τας φρένας. «Είναι πολύ όμορφη για να είναι κάτι άλλο», συμπληρώνει κάποιος που αναζητά να τοποθετήσει κάτι που τον ξεπερνά.
Ζούμε σε μια ασφυκτική χώρα. Τόσο μικρή ώστε αναζητούμε συνεχώς εσωτερικές διαπλατύνσεις. Ψυχικά ανοίγματα. Το βλέμμα του άλλου πέφτει συνεχώς πάνω μας και οριοθετεί την ταυτότητά μας. Είναι αδύνατον να ξεφύγουμε από το βλέμμα του σε έναν τόσο στενό ορίζοντα. Από τη μια, κάποιος θεωρεί τον εαυτό του προοδευτικό, φρέσκο, παίρνει το δισάκι του στον ώμο και λέει «πάμε να τα αλλάξουμε όλα». Φοράει σπορ ρούχα, κουβαλά σαν έφηβος την τσάντα του και γίνεται «cool».
Ο άλλος θεωρεί ότι πρέπει να στηρίξει τις συντηρητικές αρχές μιας κοινωνίας, κάνοντας κατάχρηση ενός βήματος που δεν του ανήκει. Υποστηρίζει τάχα μου την οικογένεια, την πατρίδα, ίσως και τη θρησκεία, στέλνοντας στον πάγο τα ζωντανά κομμάτια αυτής της κοινωνίας. Η δική του συντήρηση είναι δολοφονική.
Κάτω από το προσωπείο των ανθρώπων, από την αισθητική επιλογή τους, από το εάν θα κυκλοφορούν ως πανκιά ή ως παππούδες, οι άνθρωποι είμαστε κάθε φορά τόσο συντηρητικοί και τόσο προοδευτικοί όσο αντέχει το ψυχικό εύρος μας. Ο συντηρητισμός και ο προοδευτισμός δεν είναι κυρίως πολιτικές, κοινωνικές έννοιες. Είναι ψυχικές. Είναι η τοποθέτησή μας απέναντι στον φόβο. Στον φόβο της αλλοτρίωσης, στον φόβο του καλύτερου, στον φόβο του δικού μας αφανισμού, στον φόβο της διάψευσης της παντοδυναμίας μας. Επιφανειακές πρακτικές μπορεί να μας βάζουν στη μία ή στην άλλη κατεύθυνση, αυτό που κάνει όμως τη ζωή μας να αναπνέει είναι πάντα η βαθύτερη επιλογή όσον αφορά το τι θα επιτρέψουμε να υπάρξει εκεί έξω, ακόμα και εάν αποδειχτεί καλύτερο από εμάς.
Ο τεχνικός παλεύει από ώρα με τον πάγο που έχει πιάσει η συντήρηση του ψυγείου μου. Αυτό, μου λέει, είναι το πρόβλημα. Θυμάμαι τη Μαρίνα Αμπράμοβιτς και σκέφτομαι πόσο συντηρητική είναι εξωτερικά. Και πόσο αυτό δεν καθορίζει τη σχέση της με το καινούργιο. Ισως αυτό είναι το πιο συντηρητικό της χώρας μας. Η τοποθέτηση του άλλου ανάλογα με το φαίνεσθαι.
* Ψυχολόγος και ψυχοθεραπεύτρια
