Του Βασίλη Λαδά*
Στο αφήγημα «Πάρτι και αερομαχίες» ο Ελίας Κανέτι, περιγράφοντας εντυπώσεις από τη ζωή διανοουμένων και καλλιτεχνών στο Λονδίνο κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου και λίγο μετά, δεν χάνει ευκαιρία να καρφώσει τον ποιητή Τόμας Ελιοτ. Τα χρόνια εκείνα ήσαν, κατά τον Κανέτι, περίοδος δικτατορίας του Ελιοτ. Σε μια φιλολογική εσπερίδα, παρόντος του Ντύλαν Τόμας, ο Ελιοτ περιγράφεται να κάθεται ως μυθικός θεός κι εν μέσω ομίχλης. Ανατριχιάζει ο Κανέτι γιατί είχε πάρει Νόμπελ ο Ελιοτ κι όχι ο Ντύλαν Τόμας.
Τη δικτατοριούλα του Ελιοτ στη μεταπολεμική ποίηση την υποστήκαμε και εν Ελλάδι. Από καιρό όμως το πράγμα ξέφτισε. Και καλύτερα. Είχε στεγνώσει η ποίηση από την αφόρητη διανοουμενικότητα που ενοχοποιούσε κάθε εκρηκτικότητα, κάθε συναίσθημα. Οπως ακριβώς ενοχοποιεί η θρησκευτικότητα τις χαρές της ζωής και της σάρκας. Ο σκληρός Απρίλης (κατά την μετάφραση του Σεφέρη) που «γεννά πασχαλιές μέσα από τη νεκρή γη» μας είχε κάτσει στο λαιμό. Ωραία η εικόνα της γέννας, αναγκαίας για τη διαιώνιση, αλλά στην ποίηση του Ελιοτ ο ρόλος της Ανοιξης όπως και κάθε εποχής δίδεται από μια υπερβατική μοίρα. Ο άνθρωπος είναι πιόνι της μοίρας αυτής, ουσιαστικά είναι απών. Κάτι τέτοια απομάκρυναν την ποίηση από τα χείλη των ανθρώπων. Στρυφνές σκέψεις, επιδεικτική φιλοσοφία, σοφιστικός ρητορισμός.
Χίλιες φορές προτιμότερος ο Ντύλαν Τόμας που, όπως του λέει ο Σαχτούρης, «Τόσο νέος ήξερες/φωτιά να βάζεις στις λέξεις/και να τις πυροδοτείς». Και ακόμα χίλιες φορές προτιμότερος από τον ακατανόητο σκληρό Απρίλη ο γλυκύτατος ξανθός Απρίλης του Διονυσίου Σολωμού όπως χορεύει με τον έρωτα σε έναν ερμαφρόδιτο χορό. «Εστησε ο Ερωτας χορό με τον ξανθό Απρίλη/κι η φύσις ηύρε την γλυκειά και την καλή της ώρα». Ανθρωποκεντρικός χορός κι ας χορεύουν θεότητες. Αλλά από πού άντλησε και πώς το επίθετο ξανθός ο Σολωμός; Ο χορός της φύσης, κατά τον πρόσφατα χαμένο Γιώργο Βελουδή, στο βιβλίο του «Διονύσιος Σολωμός» ήρθε από το «Die Nature» του Γκαίτε. Το ξανθός; Ας μην το πολυψάχνουμε. Είναι ωραίο κι αυτό αρκεί.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
* Το Ανοιχτό Βιβλίο συγχαίρει τον συνεργάτη του, ποιητή και πεζογράφο Β. Λαδά, για την πρόσφατη βράβευσή του με το Κρατικό Ειδικό Βραβείο.
