Του Τάσου Σαραντή

Παραγωγικότερες από τα μεγάλα εταιρικά αγροκτήματα είναι οι μικρές εκτάσεις

Η ανθρωπότητα βρίσκεται όλο και περισσότερο αντιμέτωπη με το φάσμα της πείνας, επειδή οι μικροί αγρότες χάνουν την πρόσβαση στις γεωργικές εκτάσεις. Στους μικρούς γεωργούς οφείλεται το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων, αλλά σήμερα έχουν συμπιεστεί κατέχοντας λιγότερο από το 25% της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης έκτασης, όπως αποκαλύπτει μια νέα έκθεση. Τα εταιρικά και εμπορικά αγροκτήματα, οι μεγάλες επιχειρήσεις βιοκαυσίμων και οι κερδοσκόποι της γης εκτοπίζουν εκατομμύρια μικροαγρότες από τη γη τους.

Χάνουν ποσοστά

«Οι μικροί γεωργοί χάνουν ένα τεράστιο ποσοστό από τη γη τους. Η συντριπτική πλειονότητα των αγροτικών οικογενειών έχουν σήμερα λιγότερα από δύο εκτάρια για καλλιέργεια και αυτό το μερίδιο συρρικνώνεται», λέει ο Χενκ Χόμπιλινγκ, συντονιστής της GRAIN, μιας διεθνούς μη κερδοσκοπικής οργάνωσης που εργάζεται για την υποστήριξη των μικρών αγροτών, η οποία κυκλοφόρησε την έκθεση. «Αν δεν κάνουμε τίποτα για να αντιστραφεί αυτή η τάση, ο κόσμος θα χάσει την ικανότητά του να θρέψει τον εαυτό του».

Η έκθεση της GRAIN παρέχει νέα στοιχεία που υποδεικνύουν ότι οι μικρές γεωργικές εκτάσεις καταλαμβάνουν λιγότερο από το 25% της παγκόσμιας καλλιεργήσιμης γης και μόνο το 17%, αν αποκλειστούν οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις στην Ινδία και την Κίνα. Παρ’ όλα αυτά, εξακολουθούν να προσφέρουν το μεγαλύτερο μέρος της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων, επειδή είναι συνήθως πολύ πιο παραγωγικές από τα μεγάλα εταιρικά αγροκτήματα. Αν όλες οι γεωργικές εκμεταλλεύσεις στην Κεντρική Αμερική ήταν ανάλογες με τις μικρές, η περιοχή θα παρήγε τρεις φορές περισσότερα τρόφιμα, αναφέρει η έκθεση. «Κάθε μέρα εκτιθέμεθα στη συστηματική απέλαση από τη γη μας», δήλωσε στο Inter Press Service η Μαρίνα Σάντος από τον Εθνικό Συντονισμό του Κινήματος των Ακτημόνων της Βραζιλίας. «Θέλουμε τη γη για να ζήσουμε και να παράγουμε, καθώς αυτά είναι τα βασικά μας δικαιώματα ενάντια στην αρπαγής της γης από εταιρείες που επιδιώκουν μόνο την κερδοσκοπία και το κέρδος», ανέφερε.

Με την έναρξη του 2014, ως Διεθνούς Ετους Οικογενειακής Γεωργίας, ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών για τη Διατροφή και τη Γεωργία (FAO) και πολλοί ειδικοί στη γεωργία αναγνώρισαν πόσο σημαντικές είναι οι μικρές αγροτικές καλλιέργειες για τη σίτιση του παγκόσμιου πληθυσμού. Ωστόσο, υπερεκτιμούν την έκταση που κατέχουν οι μικροκαλλιεργητές. «Δεν μπορούσα να το πιστέψω όταν ο FAO δήλωσε ότι οι οικογενειακές εκμεταλλεύσεις διαχειρίζονται το 70% του συνόλου των γεωργικών εκτάσεων. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την όλη εμπειρία μας με μικρές αγροτικές καλλιέργειες σε όλο τον κόσμο», δήλωσε ο Χόμπιλινγκ.

Οι ερευνητές της GRAIN εξέτασαν «βουνά» δεδομένων από κάθε χώρα, καθώς και στατιστικές του FAO, ώστε να εξακριβώσουν ποιοι είναι οι ιδιοκτήτες της καλλιεργήσιμης γης. Σε πολλές χώρες η ιδιοκτησία των αγροκτημάτων είναι πολύ δύσκολο να προσδιοριστεί και υπάρχουν διαφορετικοί ορισμοί για το τι είναι μια μικρή φάρμα ή ένα οικογενειακό αγρόκτημα. Μερικά γιγαντιαία εταιρικά αγροκτήματα χαρακτηρίζονται ως οικογενειακή επιχείρηση. «Η έκθεσή μας περιγράφει πώς κάναμε την ανάλυσή μας. Διασταυρώσαμε τα ευρήματά μας και με άλλες πηγές και είναι πιο κοντά στην πραγματικότητα από τους αριθμούς του FAΟ», ανέφεραν.

Πυρετός στη Wall Street

Μετά από την επισιτιστική κρίση του 2008-2009 υπήρξε ένας «πυρετός» στην αγορά γεωργικών εκτάσεων σε ολόκληρο τον κόσμο από τη Wall Street και τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Μόνο στις αναπτυσσόμενες χώρες, υπολογίζεται ότι, μεταξύ του 2000 και του 2011, έγιναν επενδύσεις σε γη 250 εκατομμυρίων εκταρίων.

Αυτή η «αρπαγή γης» συμβαίνει και στις ΗΠΑ, όπου οι επενδυτές βλέπουν τα αγροκτήματα ως μια ασφαλή επένδυση, σε μια χώρα όπου η γεωργία επιδοτείται με πολλά δισεκατομμύρια δολάρια. Ετσι, κεφάλαια περίπου 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων προορίζονται να επενδυθούν στην αγορά αμερικανικής γεωργικής γης. Κατά τα επόμενα 20 χρόνια, 400 εκατομμύρια στρέμματα, ή σχεδόν το ήμισυ του συνόλου των γεωργικών εκτάσεων των ΗΠΑ, πρόκειται να αλλάξουν χέρια, καθώς η σημερινή γενιά των αγροτών συνταξιοδοτείται και οι θεσμικοί επενδυτές περιμένουν ανυπόμονα να αγοράσουν.

Αυτά είναι κακά μαντάτα για την παραγωγή τροφίμων, την αγροτική γη, το περιβάλλον και την οικονομία. Οι ΗΠΑ και πάρα πολλές άλλες χώρες έχουν επενδύσει στην προπαγάνδα της βιομηχανικής γεωργίας και των οικονομικών λόμπι ότι η εμπορική, μεγάλης κλίμακας γεωργία είναι αυτή που θα ταΐσει την ανθρωπότητα, δημιουργεί θέσεις εργασίας και αναπτύσσει την οικονομία. Εντούτοις, στοιχεία από πολλές μελέτες δείχνουν ότι οι μικροί γεωργοί που χρησιμοποιούν οικολογικές πρακτικές καλλιέργειας παράγουν περισσότερα τρόφιμα, προστατεύουν το έδαφος και τα ύδατα και έχουν πολύ χαμηλότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Συν τοις άλλοις, δίνουν σε κάθε εκτάριο της πολύτιμης γης τους πολύ περισσότερη προσοχή και φροντίδα.

Η Ζιμπάμπουε, για παράδειγμα, είναι μια αφρικανική χώρα που είχε επικριθεί σκληρά από τη διεθνή κοινότητα για την ανακατανομή των γεωργικών εκτάσεων σε μικροκαλλιεργητές το 2000. Σήμερα, παράγει πάνω από το 90% των τροφίμων της χώρας από τη γεωργία της, σε σύγκριση με 60 έως 70% πριν από το 2000.