Του Γιάννη Σβώλου

Ο πιανίστας Θοδωρής Τζοβανάκης παίζει το «Κοντσέρτο για πιάνα αρ.1» του Σοπέν, συνοδευόμενος από την ΚΟΑ υπό τον Στέφανο Τσιαλή PHOTO: Χ ΑΚΡΙΒΙΑΔΗΣ

Ασφαλώς η άκομψη, αναίτια αντικατάσταση του αρχιμουσικού Βασίλη Χριστόπουλου, ύστερα από μια κατά γενική ομολογία τεκμηριωμένα επιτυχή και αποδοτική θητεία στην καλλιτεχνική διεύθυνση της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών, ανέκοψε μια εν εξελίξει διαδικασία θετικών αλλαγών στην πορεία του πρώτου ορχηστρικού συνόλου της χώρας. Επίσης προκάλεσε ουκ ολίγες δυσαρέσκειες και εύλογα δημιούργησε ακόμη περισσότερα ερωτήματα στο φιλόμουσο κοινό για τα κριτήρια με τα οποία γίνεται παρ’ ημίν αυτό που αλλού σωστά αποκαλούν πολιτιστική διαχείριση.

Σε κάθε περίπτωση ωστόσο η καλλιτεχνική ζωή –και γενικώς η ζωή–οφείλει να συνεχιστεί με βάση τους ισχύοντες κανόνες˙ σε οποιοδήποτε βαθμό κι αν τηρούνται αυτοί, από προσχηματικά έως καταφανώς εκτός των ορίων του «fair-play». Συνεπώς όλοι οι ενδιαφερόμενοι περιμέναμε με δικαιολογημένα αμφίθυμες προσδοκίες αλλά και αυτονόητο ενδιαφέρον την πρώτη, τακτική συναυλία της ΚΟΑ σε κλειστό χώρο, υπό τον νέο καλλιτεχνικό διευθυντή της Στέφανο Τσιαλή. Τελικά όσοι παρευρεθήκαμε την περασμένη Παρασκευή 3/10/2014 στην καταφανώς μισοάδεια αίθουσα του Μεγάρου Μουσικής απολαύσαμε μια πραγματικά εξαιρετική συναυλία, που αποδείχτηκε απολύτως πιστή στον ριψοκίνδυνα πολλά υποσχόμενο τίτλο «Η χαρά της ζωής». Εκδηλα επικοινωνιακός, ο νέος καλλιτεχνικός διευθυντής της ΚΟΑ κέρδισε εύκολα τη δύσκολη μάχη των εντυπώσεων στην πρώτη του τακτική εμφάνιση.

Η βραδιά ξεκίνησε με μια ταιριαστά λαμπερή, θορυβώδη και εξωστρεφή ανάγνωση της εισαγωγής «Καρναβάλι» του Ντβόρζακ. Ορμητική, άμεση, νευρώδης, επιθετικά γοργή, και με ικανοποιητική –αν και γενικόλογη– οργάνωση της στρωμάτωσης του συμφωνικού ήχου, η ανάγνωση του Τσιαλή λειτούργησε ως μια πολύ χρειαζούμενη, φωτεινή έκρηξη χαράς. Στη θαυμάσια, γενική εντύπωση συνεισέφεραν αποφασιστικά όλες οι σολιστικές συμμετοχές των μουσικών της ορχήστρας: το ηδύφωνο βιολιστικό σόλο του Τζουμάνη, το αριστοτεχνικό κλαρινέτο του Σπύρου Μουρίκη, τα στεντόρεια χάλκινα, τα ακριβή κρουστά.

Θοδωρής Τζοβανάκης:  ένας ακμαίος πιανίστας

Ακολούθως ο Θοδωρής Τζοβανάκης έπαιξε το «Κοντσέρτο για πιάνο, αρ.1» του Σοπέν. Ευρισκόμενος στην απόλυτη ακμή των δυνάμεών του, ο 41χρονος πιανίστας από την Αλεξανδρούπολη πρόσφερε μιαν ανάγνωση ολοκληρωμένης άποψης.

Το παίξιμό του διέθετε όλα τα τεχνικά και εκφραστικά μεγέθη που του επέτρεπαν να χειρίζεται άνετα και με αυτοπεποίθηση το βασικό ρεπερτόριο του ρομαντισμού: πιανιστικός ήχος μεγάλου εύρους δυναμικής, που αξιοποιήθηκε τόσο στις μαχητικής έντασης συμπορείες με την ορχήστρα κατά τις κορυφώσεις όσο και στους ιδιωτικούς, «νυχτερινούς» μονολόγους, αρρενωπό, αθλητικό σφρίγος, άριστη δεξιοτεχνία που μετέφραζε τις τεχνικά απαιτητικότατες σελίδες σε ηχητική πανδαισία, αντίληψη της δραματουργίας του συναισθήματος, συναρπαστική ανταπόκριση στις διακυμάνσεις του εσωτερικού παλμού και του ρυθμικού στοιχείου στη μουσική.

Στα αργά λυρικά ξέφωτα και βεβαίως στο άκρως ποιητικό Larghetto ο πιανίστας διέστειλε οριακά τους χρόνους, δημιουργώντας θύλακες κατανυκτικής απομόνωσης στους οποίους ξετύλιξε τους εκστατικά χαμηλόφωνους μονολόγους του˙ όμως το εφέ αυτό διέκοψε τη συνέχεια τής τυπικά σοπενικής, ρέουσας φραστικής υπονομεύοντας ριψοκίνδυνα την εύθραυστη συνοχή του μουσικού ειρμού. Μαγευτικό πανηγύρι χαράς και χορευτικής μέθης υπήρξε το καταληκτικό Rondo, οδηγώντας σε μια ερεθιστικά αθροιστικής έντασης στροβιλιστική κορύφωση.

Από τη μεριά τους, ΚΟΑ και Τσιαλής ακολούθησαν τον πιανίστα ανταποκρινόμενοι στην απατηλά λιτή ορχηστρική γραφή του Σοπέν –αντίστοιχη αιθέριας συνοδείας σε μπελίνειο οπερατικό τραγούδι– με επάρκεια αλλά ενίοτε με κάποια αστάθεια στις ταχύτητες. Για ακόμη μία φορά επισημαίνουμε εδώ την όλως ευπρόσδεκτη επικράτηση στον χώρο του πιάνου μιας νέας γενιάς ακμαίων πιανιστών, στην οποία, σε αντίθεση προς ό,τι συνέβαινε μέχρι πρότινος, κυριαρχούν οι άντρες. Μακράν του να υποκρύπτει σεξιστικά χρωματισμένη αξιολόγηση, η διαπίστωση βρίσκει την ερμηνεία της στην επικράτηση σαφώς διαφορετικών κριτηρίων αξιολόγησης του επαγγέλματος του πιανίστα τόσο σε στενά καλλιτεχνικό όσο και σε ευρύτερα κοινωνικό επίπεδο.

Γιορτή μέσα στη γιορτή

Απλώς τα τελευταία τριάντα χρόνια οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες επέτρεψαν και προέτρεψαν –επιτέλους!– περισσότερους άντρες να ασχοληθούν (ειδικά) με το πιάνο, να το σπουδάσουν τακτικά και ολοκληρωμένα, να εκφραστούν μέσα από αυτό και να διεκδικήσουν θέση στη μουσική ζωή. Τώρα που η σπάταλη γιορτή της Μεταπολίτευσης τέλειωσε και η φούσκα της υπερτιμολογημένης μουσικής μας ζωής συρρικνώνεται στις πραγματικές, εγχώριες δυνατότητές της, αυτοί οι ακμαίοι πιανίστες έχουν πολλά να μας προσφέρουν.

Το δεύτερο μισό της συναυλίας παρακολούθησαν ακόμη λιγότεροι ακροατές καθώς, παντού και πάντα, υπάρχουν πολλοί που στο διάλειμμα μετά το κοντσέρτο κατά κανόνα «την κάνουν». Οσοι (επι)μείναμε απολαύσαμε μια διονυσιακής ευφορίας εκτέλεση της «Συμφωνίας αρ.8» του Αντονίν Ντβόρζακ, δοσμένη απ’ αρχής μέχρι τέλους με ανήμερο πάθος, σφρίγος και εξωστρεφή εορταστική διάθεση. Από την υποβλητική, αισιόδοξη, εμβατηριακή εφόρμηση του εναρκτήριου Allegro con brio ώς το καταληκτικό, θριαμβευτικό Allegro ma non troppo, όπου κυριάρχησε ο εορταστικός ήχος των χάλκινων πνευστών, η μουσική έρρευσε αβίαστα, με πολύ καλή εσωτερική οργάνωση, ερεθιστική ζωντάνια και αμεσότητα. Σε κάθε μέρος του έργου πραγματική γιορτή μέσα στη γιορτή έστησαν με το αριστοτεχνικό παίξιμό τους οι θαυμάσιοι σολίστ πνευστών της ΚΟΑ: Σπύρος Μουρίκης και Δημήτρης Βάμβας στα κλαρινέτα, Γιάννης Οικονόμου στο όμποε, Χριστίνα Παντελίδου στο αγγλικό κόρνο, Κώστας Σίσκος στο κόρνο, Βασίλης Λιοδάκης στο φαγκότο.