Του Γιώργου Σταματόπουλου
Ημασταν στις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού σχολείου όταν ακούσαμε στο πικ απ του καφενείου κάτι περίεργες μελωδίες που συνόδευαν δύο σπαραχτικές φωνές, σ’ έναν δίσκο σαράντα πέντε στροφών. Από τη μια πλευρά, η αντρική φωνή (Καζαντζίδης) γεμάτη παράπονο, θρηνούσε: «Δεν βρήκα πουθενά ψωμί / και σπίτι πώς να πάω/ θα με πληγώσει μια φωνή / πατέρα μου πεινάω, πατέρα μου πεινάω». Από την άλλη, η γυναικεία φωνή (Μαρινέλλα) συνομιλούσε με άγνωστους, ιερούς ήχους: «Πες μου κι εσύ του δειλινού καμπάνα, γιατί, γιατί να γίνω μάνα, αχ, μάνα!».
Ηταν βεβαίως ο δίσκος «Καταχνιά» του Χρήστου Λεοντή, ο πρώτος, αν θυμάμαι καλά, του οποίου απαγορεύτηκε η κυκλοφορία από τη χούντα.
Ενας άλλος κόσμος, άγνωστος, δόνησε τα άγουρα μυαλά μας, τον άπλαστο ακόμη εσωτερικό κόσμο. Βλέπαμε τους μεγαλύτερους να ακούνε με σοβαρότητα και με τα βλέμματά τους απλανή, αδυνατώντας να κατανοήσουμε τη σπουδαιότητα των τραγουδιών και τον ήχο που σκόρπιζαν στην ατμόσφαιρα του μικρού χωριού. Παρ’ όλα αυτά δεν χορταίναμε να τον ακούμε, ακόμη και κρυφά από τους άλλους, μια και είχαμε την τύχη να κατέχουμε τα κλειδιά του καφενείου.
Ναι, τα τραγούδια αυτά σημάδεψαν το είναι μας ανεξίτηλα, μισήσαμε εκείνους που με τις πράξεις τους οδηγούν τους ανθρώπους σ’ εξαθλίωση και σε πολέμους, αρνηθήκαμε την πείνα και τον εμφύλιο σπαραγμό, τους εισβολείς, τον φασισμό, τον ναζισμό, τον δωσιλογισμό, τη δουλοφροσύνη. Εγινε η «Καταχνιά» φως, άπλετο φως ελευθερίας. Μετά από περίπου μισό αιώνα μού δίδεται η ευκαιρία να ευχαριστήσω τον συνθέτη Χρήστο Λεοντή για το έργο του τούτο.
Μετά από χρόνια διάβασα ένα θαυμάσιο βιβλίο του ιστορικού Γιώργου Μαργαρίτη με τίτλο «Από την ήττα στην εξέγερση» που αναφέρεται στο πώς οι Ελληνες αντιμετώπισαν το θηρίο της πείνας μετά τη γερμανική εισβολή· πώς αυτοοργανώθηκαν, αφού οι κυβερνήσεις είχαν δηλώσει υποταγή, πώς ήλθαν σε στενή επαφή οι νέοι, πώς έφτιαξαν το δικό τους νόμισμα, πώς χάραξαν θεσμούς αυτοδιαχείρισης και ανυπακοής και πώς, τέλος, προχώρησαν στο μοναδικό φαινόμενο της ίδρυσης του ΕΑΜ, δημιουργώντας μια από τις λαμπρότερες σελίδες στις δέλτους της Ιστορίας. Τα θυμήθηκα όλα αυτά διαβάζοντας το χθεσινό ρεπορτάζ στην εφημερίδα για τις γυναίκες που οδηγούνται στην κατάθλιψη και στην παραίτηση, επειδή λόγω οικονομικής δυσπραγίας αποφεύγουν τη μητρότητα. Γιατί να γίνουν μάνες, ενώ δεν μπορούν να δώσουν γάλα στα παιδιά τους; Τι θα λένε οι πατεράδες όταν γυρνώντας σπίτι, τους πληγώνει η φωνή των παιδιών εκλιπαρώντας, σφαδάζοντας για λίγο ψωμί;
Παρ’ όλες τις συνταραχτικές ομοιότητες των δύο εποχών που απέχουν εβδομήντα χρόνια, η σήμερον μπορεί να μετεξελιχθεί σε μια θαυμάσια ευκαιρία όχι για παραίτηση, αλλά για αυτοοργάνωση, για αυτοδιαχείριση της ζωής, κυρίως των νέων. Να διαλυθεί η καταχνιά που έχουν ρίξει στην ελληνική κοινωνία οι αμοραλιστές και κυνικοί της εξουσίας.
