02/11/14 ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ

Μέγαρο Δεληγιώργη

Από τις ταινίες στους πίνακες

Συγκαταλέγεται στα έργα της ωριμότητας του Τσίλερ, παρ' όλα αυτά, κατά την περίοδο της χούντας, κινδύνεψε να κατεδαφιστεί για να χτιστεί στη θέση του πολυώροφο κτίριο γραφείων. Φιλοξένησε για χρόνια την Κινηματογραφική Λέσχη και μετά από εργασίες ανακαίνισης, που διήρκεσαν πάνω από μια πενταετία, προβλέπεται να στεγάσει την Πινακοθήκη.
      Pin It

Της Χαράς Τζαναβάρα – Φωτογραφίες: Βασίλης Μαθιουδάκης

 

Το τριώροφο αρχοντικό στη διασταύρωση της Ακαδημίας με την οδό Κανάρη φέρνει μια αύρα από το παρελθόν σε μια περιοχή που τα παλιά αρχοντικά νικήθηκαν κατά κράτος από την αντιπαροχή, η οποία αφάνιζε τα νεοκλασικά στις πρώτες δεκαετίες μετά τον πόλεμο και τον εμφύλιο. Πρόκειται για το μέγαρο που αρκετοί το καταχωρούν στην ιδιοκτησία του Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, ο οποίος διετέλεσε πρωθυπουργός της χώρας επί σειρά ετών, αλλά στην πραγματικότητα ανήκε στον αδελφό του.

 

Γόνος πολιτικής οικογένειας, ο Λεωνίδας Δεληγιώργης γεννήθηκε το 1839 στο Μεσολόγγι και πολύ γρήγορα μετακόμισε με την οικογένειά του στην Αθήνα, όπου σπούδασε νομικά. Ηταν φανατικός αντίπαλος του τότε βασιλιά Οθωνα και για τη μαχητική του αρθρογραφία είχε διωχθεί και για ένα μικρό διάστημα είχε φυλακιστεί στην Κύθνο. Υπήρξε μέτοχος στα μεταλλεία Λαυρίου και δεν είχε σκοπό να ασχοληθεί με την πολιτική. Τα προσωπικά του σχέδια ανατράπηκαν λόγω του αιφνίδιου θανάτου του αδελφού του, του πρωθυπουργού Επαμεινώνδα Δεληγιώργη. Το 1890 ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου Εξωτερικών στην κυβέρνηση του Θόδωρου Δηλιγιάννη και πέντε χρόνια αργότερα πέτυχε μεγάλη νίκη στις βουλευτικές εκλογές κατατροπώνοντας τον συνυποψήφιό του Χαρίλαο Τρικούπη. Πέθανε στο Παρίσι το 1923, όπου πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του.

 

Διέθετε μεγάλη ακίνητη περιουσία, στην οποία περιλαμβάνεται και ένα τσιφλίκι 45.670 στρεμμάτων στο Νεοχώρι, στα Τρίκαλα Θεσσαλίας, που απαλλοτριώθηκε το 1920 από το Δημόσιο με συμβολικό τίμημα.

 

Το μέγαρο -όλως… τυχαίως- άρχισε να χτίζεται το 1890, τη χρονιά που έλαβε το πρώτο δημόσιο αξίωμα. Το οικόπεδο, που φτάνει ώς την οδό Πινδάρου, βρισκόταν στην τότε ανερχόμενη περιοχή «βορείως των Ανακτόρων», πολύ κοντά στα αρχοντικά σημαντικών οικογενειών της πολιτικής και οικονομικής ζωής, που είχαν φροντίσει να αγοράσουν ακίνητα κατά μήκος της τότε λεωφόρου Κηφισιάς, της σημερινής Β. Σοφίας, καθώς και γύρω από την πλατεία Συντάγματος, τότε Οθωνος.

 

Ως το 1850 το Κολωνάκι, που σήμερα είναι μία από τις ακριβότερες περιοχές της Αθήνας, ήταν «εκτός των τειχών» της παλιάς πόλης. Υπήρχαν λίγα σπιτάκια, τα ξωκλήσια των αγίων Ισιδώρων και Γεωργίου και κυρίως χωράφια όπου έβοσκαν γιδοπρόβατα! Η πρώτη ένταξη στο σχέδιο έγινε με το βασιλικό διάταγμα του 1846 και περιλάμβανε μόνον το μικρό τμήμα μεταξύ των οδών Ακαδημίας, Σόλωνος και Λυκαβηττού. Ακολούθησε το διάταγμα του 1850, με το οποίο διευρύνθηκε η περιοχή ένταξης, φτάνοντας «μέχρι του ημίσεως περίπου της αποστάσεως από Αθηνών ώς τους Αμπελοκήπους» για να αναβαθμιστούν και τα μεγάλα ακίνητα της Μονής Πετράκη. Η ένταξη της κεντρικής πλατείας Φιλικής Εταιρείας, όπως είναι η επίσημη ονομασία της, έγινε το 1876 και ακολούθησε πολύχρονη διαδικασία για να ολοκληρωθούν οι απαλλοτριώσεις.

 

Τα σχέδια του τριώροφου αρχοντικού είχαν ανατεθεί στον Ερνέστο Τσίλερ, τον Γερμανό αρχιτέκτονα που γεννήθηκε το 1837 στο Ομπερλόσνιτς της Σαξονίας, σπούδασε στη Δρέσδη και ακολούθησε τον Δανό δάσκαλό του Θεόφιλο Χάνσεν στην Αθήνα του 1861. Αγάπησε τη χώρα μας, απέκτησε την ελληνική υπηκοότητα και πέθανε το 1923, έχοντας αναγκαστεί να πουλήσει την κατοικία του στην οδό Μαυρομιχάλη. Υπέγραψε περισσότερα από 500 ιδιωτικά και δημόσια κτίρια, κατακτώντας τον τίτλο του βασικότερου εκφραστή του ελληνικού νεοκλασικισμού. Ανάμεσά τους περιλαμβάνονται το σημερινό προεδρικό μέγαρο, το Ιλίου Μέλαθρον, το Εθνικό Θέατρο, το Αρχαιολογικό Μουσείο, το μέγαρο Συγγρού όπου στεγάζεται το υπουργείο Εξωτερικών, το παλιό Χημείο, το μέγαρο Μελά, αλλά και σημαντικοί ναοί, όπως του Οσίου Λουκά στην Πατησίων. Η δραστηριότητά του επεκτάθηκε και σε άλλες σημαντικές πόλεις της χώρας, όπως Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Ζάκυνθος και Ερμούπολη.

 

Το μέγαρο Δεληγιώργη είναι έργο της ωριμότητάς του και ακολουθεί τις επιταγές της γαλλικής art nouveau. Η βάση του ισογείου έχει ντυθεί από μεγάλες πέτρες, αγαπημένο υλικό του Τσίλερ. Η κύρια είσοδος τοποθετήθηκε προς την οδό Κανάρη, παρόλο που ήταν υποδεέστερη σε σχέση με την Ακαδημίας. Ελάχιστα είναι τα στολίδια της πρόσοψης, σε αντίθεση με τα υπερφορτωμένα αρχοντικά της εποχής.

 

Σημερινός ιδιοκτήτης του μεγάρου είναι το Μετοχικό Ταμείο Πολιτικών Υπαλλήλων, που το απέκτησε το 1963 από τους κληρονόμους του Λ. Δεληγιώργη. Από το 1965 και για περισσότερα από τριάντα χρόνια στέγασε την περίφημη Ταινιοθήκη της Ελλάδος. Είναι μορφωτικό ίδρυμα ιδιωτικού δικαίου και ο πλήρης τίτλος της είναι «Αρχείο Ταινιών Ελλάδος», με βάση το διάταγμα του 1963. Αποτελεί τη μετεξέλιξη της Κινηματογραφικής Λέσχης που είχε ιδρύσει το 1950 η δυναμική Αγλαΐα Μητροπούλου, ανιδιοτελής λάτρης του κινηματογράφου. Ως το 1952 στεγαζόταν στα υπόγεια του θεάτρου Μουσούρη, στην πλατεία Καρύτση και στη συνέχεια στον ιστορικό κινηματογράφο «Αστυ» στην Κοραή και έπειτα από μια σύντομη φιλοξενία σε οίκημα της λεωφόρου Β. Σοφίας κατέληξε στο μέγαρο Δεληγιώργη.

 

Στη διάρκεια της δικτατορίας η λέσχη απειλήθηκε με έξωση, καθώς το Ταμείο ήθελε να αξιοποιήσει το γωνιακό οικόπεδο-φιλέτο. Τα σχέδια προέβλεπαν την κατεδάφιση του νεοκλασικού και την ανέγερση πολυώροφου κτιρίου γραφείων, με στιλ ανάλογο με αυτά που υπάρχουν στην απέναντι πλευρά της οδού Ακαδημίας. Τα σχέδια μάλιστα είχαν δημοσιευτεί σε εφημερίδες της εποχής αλλά ευτυχώς δεν προχώρησαν.

 

Η Κινηματογραφική Λέσχη αναγκάστηκε να μετακομίσει το 1997, μετά από μια πυρκαγιά που προκάλεσε σοβαρές ζημιές στο νεοκλασικό. Χρειάστηκε να περάσουν άλλα 12 χρόνια για να υπογραφεί η συμφωνία με τη Βουλή και να ξεκινήσει με τους συνήθεις ρυθμούς χελώνας η αποκατάσταση του αρχοντικού που προβλέπεται να φιλοξενήσει την Πινακοθήκη της εθνικής αντιπροσωπείας.

 

1. Ξεχωρίζουν

Τα χαρακτηριστικά στοιχεία του μεγάρου είναι το υπερυψωμένο πρόστυλο της εισόδου και οι τοξωτοί θόλοι στα παράθυρα. Προς την οδό Ακαδημίας υπάρχει μια σοφίτα με τριγωνική στέγη.

2. Ο φοίνικας

Ενα μέρος του αρχικού οικοπέδου αποτέλεσε χωριστή ιδιοκτησία και από τη μεγάλη αυλή απέμεινε μόνον ο χώρος γύρω από τον γεροφοίνικα, που άντεξε στο πέρασμα του χρόνου.

3. Το κόλπο της εγκυμοσύνης

Για τον Λ. Δεληγιώργη υπάρχει και μια πικάντικη προσωπική ιστορία. Το 1867 στα κοσμικά σαλόνια της εποχής κυκλοφόρησε η φήμη ότι ήταν έγκυος η γυναίκα με την οποία διατηρούσε σχέση. Κάτω από την πίεση των συγγενών της αναγκάστηκε να συναινέσει σε γάμο, αλλά αθέτησε την υπόσχεσή του όταν αποδείχθηκε ότι η εγκυμοσύνη ήταν «κόλπο». Η υποψήφια νύφη κατέφυγε στα δικαστήρια διεκδικώντας αστρονομική διατροφή, που δεν κατάφερε να πάρει.

 

[email protected]

 

Scroll to top