ΑΝΟΙΧΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Του Βασίλη Αμανατίδη
Αγης Μπράτσος, «Τόσα λόγια», Κέδρος, 2012, σελ. 88.
Εκατόν σαράντα πέντε χαϊκού, 5+7+5 συλλαβές που επιχειρούν να χωρέσουν το «μπονσάι» της ύπαρξης. Οι κοσμογονίες ίσως και να επιτυγχάνονται πληρέστερα με «τόσο λίγα λόγια». Ο Μπράτσος, στην έκτη πλέον συλλογή του, ασκημένος επί μία εικοσαετία στην αδρή λυρική εκφορά, όσο και στην πολιτική συνδήλωση, αυτοβιογραφείται μέσα από ένα ζευγαρωτό σχήμα (δύο χαϊκού ανά σελίδα) που αναδεικνύει τα ποιητικά οφέλη της απόλυτης σύμπτυξης. Μέσα από το εξελληνισμένο σχήμα του χαϊκού και τις σημαίνουσες, μετρημένες συλλαβές του, ο Μπράτσος ασκείται με επιτυχία στη σύζευξη των αντιθέτων και στην επιγραμματική συμπύκνωση του βίου. Η εξελληνισμένη φόρμα ενώνεται έτσι κατ’ ουσίαν με το επίγραμμα: με την εν ζωή απόφανση για τη ζωή. («Αυτός εν τέλει / ο αληθινός κόσμος. / Ό,τι φτιάχνουμε»). Ο Μπράτσος ανανεώνει το δεδομένο σχήμα με κρίσιμες λυρικές κορυφώσεις και χωμάτινες προσγειώσεις – απόδειξη μιας ωριμότητας που επιθυμεί και να δηλοί και να σημαίνει («Αυτό να μπορείς. / Με ταπεινά υλικά / σχεδόν να λάμπεις»). Ατομικός και κοινωνικός βίος, αισθητηριακή και νοητική πρόσληψη του έξω-μέσα κόσμου, καταλήγουν μάλλον σε μία κομψή αυτοπροσωπογραφία – κορύφωση του έως τώρα έργου του.
Χάρης Ψαρράς, «Τα όντως όντα», Κέδρος, 2012, σελ. 48.
Στην τέταρτη ήδη συλλογή του, ο γεννημένος το 1982 Χάρης Ψαρράς, εναλλάσσοντας ελεύθερο, έμμετρο και ποικιλόμετρο στίχο, ασκείται στην πολύτροπη ισορροπία μεταξύ λεπτής ειρωνείας και στοχαστικού λυρισμού. Δίχως να εγκαταλείπει ένα πλήθος φιλολογικών και φιλοσοφικών αναφορών, επιθυμεί να αναδείξει την πραγματικότητα ως αφετηρία και σημείο απόληξης κάθε Ιδέας – πλατωνικής ή μη. Δύσκολο εγχείρημα, που αναμετράται με το βάρος του Κανόνα και του χρόνου, του μύθου και του παρελθόντος («Κι ο καθείς των οικείων του μύθων δεσμώτης»), για να ανακαλύψει το αντίβαρο στο σώμα ενός «λερωμένου», απτού παρόντος. Πώς θα ισχύσει το παρελθόν μέσα στο παρόν, αν όχι μέσα από μια επίγνωση φθοράς; Εσκεμμένοι απόηχοι από τον Καβάφη, τον Σεφέρη, την αγγλοσαξονική σχολή, αλλά και την ελληνική ποίηση της δεκαετίας του 1970, εναλλάσσονται μέσα σε μια στέρεη και προσεκτικά σχεδιασμένη κατασκευή, που οικειοποιείται και ταυτόχρονα σχολιάζει στοιβάδες της ποίησης του εικοστού αιώνα. Η σύμμειξη των χρονικοτήτων, με ήπιους μεταμοντέρνους αναχρονισμούς, διατρέχεται βαθμηδόν από ένα διογκούμενο ερωτικό στοιχείο. Εκεί, ο Ψαρράς παραδίδει ποίηση ημιτονίων, τολμηρά αμφίσημη, κυρίως όμως για τους υποψιασμένους: ποίηση για ποιητές. Ενας νέος ποιητής που επιλέγει να ανανεώσει ένα πρότυπο χρησιμοποιώντας ως κύρια μέθοδο τον σεβασμό του προς αυτό μέσα από λελογισμένη κριτική ματιά.
Μέλπω Γρυπάρη, «Φάος – Σελήνη – Φέγγαρος», Μελάνι, 2012, σελ. 49.
Εντυπωσιακή έναρξη για μια πρωτοεμφανιζόμενη ποιήτρια που επιθυμεί να επαναφορτίσει μια ολόκληρη παράδοση, εξακτινώνοντάς την στο σήμερα. Δημοτικό τραγούδι – Σολωμός, Κάλβος, μα και Ελύτης – Γκανάς – Μαστοράκη, ενώνονται με μια βιωμένη γνώση του δυτικού ρομαντισμού, αλλά και των σύγχρονων ρευμάτων. Το βιβλίο κινείται από διάθεση συνένωσης του παντός, μιας συλλογικής και ατομικής μυθολογίας, που θα χρησιμοποιήσει όλο το οπλοστάσιο της ποίησης, έναν αργαλειό λέξεων, με έμφαση στη μουσική, ακροαματική και συναισθησιακή λειτουργία τους. Η υδραργυρική της γραφή υποδέχεται τον τρόμο του κενού και προσδοκά να τον θεραπεύσει μέσα από την υπερπληθώρα. Στην πρώτη ομότιτλη ενότητα «Φάος – Σελήνη – Φέγγαρος» εισερχόμαστε στη μάγευση της φεγγαροπαρμένης ιέρειας και στην ιεροτελεστία. Στο δεύτερο μέρος («Οι ευαγγελίες») τα προσωπικά βιώματα, καθώς και οι εισροές αναφορών από τη σύγχρονη ιστορία πυκνώνουν, ενώ εισβάλλει μια κρυπτικότητα που χαμηλώνει τον πανηγυρικό τόνο. Ωστόσο, κυριαρχεί συνολικά ένας υποδόριος θρήνος που προσδοκά μία επανόρθωση, έναν νέο δύσκολο Ευαγγελισμό. Το παραμύθι, η παραμυθία και το τρομερό, η επιστροφή στο ιερό της λέξης, η εντρύφηση στο θάμβος της καταγωγής ενώνονται με ένα παραισθητικό και ψυχεδελικό στοιχείο, που μας υπενθυμίζει τη δυναμική του χοϊκού σώματος και της έξαρσης. Υπογείως, βέβαια, η Γρυπάρη περιγράφει κυρίως την αποφασισμένη προσωπική της κίνηση προς την ποίηση, γράφοντας την τελετουργία που τη χρίζει ποιήτρια. Η μοντέρνα παραλογή της προσβλέπει πάντως –μέσα από την καταβύθιση στο παρελθόν– σε μία χρήσιμη διεύρυνση του ποιητικού εγώ προς ένα συλλογικό «εμείς».
