ΑΝΟΙΧΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
EΠΙΜΕΛΕΙΑ: Μισέλ Φάις
Μάρκος Μέσκος «Πεζογραφήματα». Εκδόσεις Γαβριηλίδης, σελ. 349.
Του Νίκου Δαββέτα
Ο Μάρκος Μέσκος συγκαταλέγεται στους κορυφαίους ποιητές της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς και όχι μόνο! Θυμάμαι πως το μακρινό 1981, ως ανήσυχοι νέοι φοιτητές, είχαμε σπεύσει να αγοράσουμε τη συγκεντρωτική του έκδοση «Μαύρο δάσος», που είχαν κυκλοφορήσει οι εκδόσεις «Υψιλον», με τη βεβαιότητα ότι ερχόμαστε σε επαφή με ένα πρωτόγνωρο ποιητικό σύμπαν, αρραγές και αυστηρά οριοθετημένο, από τη δική του γενεαλογία. Ελάχιστες οι εμφανείς συγγένειες με τους προηγούμενους ποιητές, ελάχιστα τα κοινά μοτίβα με τους συνομήλικους δημιουργούς.
Περιέργως δεν συμβαίνει το ίδιο και με το πεζογραφικό του έργο, που έχουμε τώρα την ευκαιρία να το ξαναδιαβάσουμε συγκεντρωμένο σε έναν τόμο με τον λιτό τίτλο «Πεζογραφήματα». Αν και η θεματολογία του θα μπορούσαμε να πούμε ότι κινείται κοντά σε αυτήν της ποιητικής του κατάθεσης, εντούτοις τα περισσότερα αφηγήματά του εντάσσονται φυσιολογικά, χωρίς μοντερνίστικες αναζητήσεις και πειραματισμούς, στο κυρίως σώμα της μεταπολεμικής μας πεζογραφίας και θα έλεγα μάλιστα πως όσο περνούν τα χρόνια μοιάζουν να «δένουν» αρμονικά με τις καλύτερες στιγμές της «Σχολής της Θεσσαλονίκης». Ο Ιωάννου, ο Χατζητάτσης, ο Σφυρίδης, ο Καβαλιώτης Πρόδρομος Μάρκογλου, η Αγαθοπούλου, ο Σκαμπαρδώνης, ο Καλούτσας, ασφαλώς χρησιμοποιούν τα ίδια εκφραστικά μέσα και κινούνται με τους ίδιους ρυθμούς σε παρεμφερείς μικρόκοσμους. Ο εστιασμός στο μικροαστικό περιβάλλον, στο δράμα του ανώνυμου πολίτη που συνθλίβεται από το απρόσωπο κράτος ή τον ανάλγητο εργοδότη, οι ατελέσφοροι έρωτες που διεμβολίζουν την καθημερινότητα, κι ακόμη τα παιδικά χρόνια –ένας χαμένος πάντα παράδεισος- συναντώνται στους περισσότερους Βορειοελλαδίτες δημιουργούς, με μια αξιοπρόσεχτη ένταση και επιμονή. Κατά κανόνα απουσιάζουν από τα έργα τους, οι μεγάλες συνθέσεις, τα μυθιστορήματα-ποταμοί, οι ιστορικές τοιχογραφίες με τις ιδεολογικές συγκρούσεις. Ο Μάρκος Μέσκος μένει πιστός στην παράδοση. Ολιγοσέλιδες ιστορίες, πυκνός λόγος, κοφτές προτάσεις που ολοκληρώνονται μες στο μυαλό του αναγνώστη, οδυνηρές μνήμες που ανασύρονται αίφνης από τον βυθό της λήθης για να ταρακουνήσουν τους καλοβαλμένους ήρωες του σήμερα. Ο προσφιλής χωρόχρονος στον οποίο επανέρχεται συχνά, είναι η προπολεμική και κατοχική Εδεσσα και ακόμη η σκληρή εμφυλιοπολεμική Θεσσαλονίκη της δεκαετίας του πενήντα. Δεν υστερούν και οι σκηνές από την πρωτεύουσα της δεκαετίας του εβδομήντα, έτη επαγγελματικού μόχθου και αγωνίας για τον επιούσιο, όπου το αυτοβιογραφικό στοιχείο «πυκνώνει» την αφήγηση.
Στην καταγραφή των γεγονότων –προσωπικών ή αλλότριων- έρχονται ως αρωγοί του πρόσωπα οικεία από το συγγενικό ή το σχολικό περιβάλλον. Οι περισσότεροι αδικοχαμένοι στις μυλόπετρες της Ιστορίας έχουν σημαδέψει για πάντα τη διαδρομή του συγγραφέα, έχουν αφήσει το χνάρι τους πάνω στο δικό του χνάρι. Η επίκλησή τους μας θυμίζει στίχους από τον ποιητικό νεκρόδειπνο που στήνει ο Τάκης Σινόπουλος στην ομώνυμη συλλογή του. Μια μάζωξη ανώνυμων αγωνιστών, θυμάτων της εμφύλιας σύγκρουσης και της αναιμικής δημοκρατίας που ακολούθησε, ένα προσκλητήριο αγνοουμένων, όπου ο δημιουργός είναι και ο μοναδικός μάρτυρας του σύντομου περάσματός τους από τα χώματα της μητριάς πατρίδας. Η διάσωση μορφών ή ονομάτων είναι το μεγάλο κέρδος και γι΄αυτόν που γράφει και γι΄αυτόν που διαβάζει.
