ΑΦΙΕΡΩΜΑ/ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

 

Του Τάσου Σαραντή

 

Οι Ευρωπαίοι ζουν περισσότερο και υγιέστερα απ’ ό,τι στο παρελθόν, εν μέρει λόγω των επιτυχών περιβαλλοντικών πολιτικών που έχουν μειώσει την έκθεση σε επιβλαβείς περιβαλλοντικούς ρύπους στον αέρα, το νερό και τα τρόφιμα, σύμφωνα με πρόσφατη έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος (ΕΟΠ). Ωστόσο, οι ρυπαντές παραμένουν ακόμα πρόβλημα και αρκετοί νέοι κίνδυνοι για την υγεία προκύπτουν, για παράδειγμα, από τις νέες χημικές ουσίες, τα νέα προϊόντα και τις μεταβαλλόμενες συνήθειες του τρόπου ζωής.

 

Το περιβάλλον επηρεάζει την ανθρώπινη υγεία με πολλούς τρόπους, σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση «Περιβάλλον και ανθρώπινη υγεία» του ΕΟΠ. Καθώς οι άνθρωποι ζουν περισσότερο, οι κύριες αιτίες πρόωρου θανάτου και αναπηρίας έχουν καταστεί «μη μεταδοτικές», σχετιζόμενες με τις συνθήκες του σύγχρονου τρόπου ζωής, όπως η παχυσαρκία, οι καρδιαγγειακές παθήσεις, ο διαβήτης και ο καρκίνος. Οι άνθρωποι είναι συνήθως εκτεθειμένοι σε πολλούς περιβαλλοντικούς παράγοντες καθ’ όλη τη ζωή τους και χρειάζεται περισσότερη έρευνα για να κατανοήσουμε τις επιπτώσεις, αναφέρει η έκθεση, ιδίως για τα πλέον ευάλωτα μέλη της κοινωνίας στα οποία περιλαμβάνονται τα παιδιά, οι φτωχοί και οι ηλικιωμένοι.

 

Οπως προκύπτει από τα βασικά πορίσματα της έκθεσης, οι παγκόσμιες πωλήσεις προϊόντων στον κλάδο των χημικών διπλασιάστηκαν μεταξύ 2000 και 2009, συμπεριλαμβανομένων των ουσιών που επηρεάζουν την ανθρώπινη υγεία.

 

Ενδοκρινικές διταραχές

 

Υπάρχει αυξανόμενη ανησυχία σχετικά με τις χημικές ουσίες που προκαλούν ενδοκρινικές διαταραχές οι οποίες επηρεάζουν το ορμονικό σύστημα και βρέθηκαν σε ευρύ φάσμα κοινών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των φαρμακευτικών, των φυτοφαρμάκων και των καλλυντικών. Οι επιπτώσεις τους δεν είναι ακόμη πλήρως κατανοητές -ιδιαίτερα στα μικρά παιδιά- αλλά οι χημικές ουσίες μπορούν να συμβάλουν στη μείωση των αριθμού των σπερματοζωαρίων, στη δυσπλασία των γεννητικών οργάνων, στη διαταραγμένη ανάπτυξη του νευρικού συστήματος, στην παχυσαρκία και στον καρκίνο.

 

Η έκθεση προβάλλει στοιχεία που αποδεικνύουν τη συμβολή της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην ανάπτυξη καρκίνου, καρδιακών παθήσεων, βρογχίτιδας και άσθματος. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, η ατμοσφαιρική ρύπανση μειώνει το προσδόκιμο ζωής των πολιτών της Ε.Ε. κατά μέσο όρο 8,5 μήνες.

 

Πρόσφατες μελέτες καταδεικνύουν ότι η έκθεση στην ατμοσφαιρική ρύπανση κατά την πρώιμη παιδική ηλικία μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την υγεία των ατόμων ως ενηλίκων, ενώ η επίδραση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης στην εγκυμοσύνη μπορεί να είναι συγκρίσιμη με εκείνη του παθητικού καπνίσματος, αφού μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη ανάπτυξη του εμβρύου, πρόωρο τοκετό και αυτόματες αποβολές.

 

Εως και το 95% των κατοίκων των πόλεων εξακολουθούν να είναι εκτεθειμένοι σε επίπεδα μικροσωματιδίων που υπερβαίνουν τα όρια των κατευθυντήριων γραμμών της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, αναφέρει η έκθεση.

 

Στην Ευρώπη, η ανησυχία για την υγεία σε σχέση με την ποιότητα του νερού παραμένει σε υψηλά επίπεδα. Η πρόοδος όσον αφορά τη συλλογή και την επεξεργασία των λυμάτων από το 1990 έχει βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα των επιφανειακών υδάτων, αλλά ορισμένοι ρύποι, συμπεριλαμβανομένων των φυτοφαρμάκων, των φαρμακευτικών προϊόντων και των καλλυντικών, δεν έχουν αφαιρεθεί πλήρως. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν οι ενδοκρινικές ουσίες που έχουν αρνητικές συνέπειες στους υδρόβιους οργανισμούς, ακόμη και σε πολύ χαμηλές συγκεντρώσεις. Η λειψυδρία και η ποιότητα του νερού επιδεινώνονται περαιτέρω από την κλιματική αλλαγή, αναφέρει η έκθεση.

 

Ο θόρυβος μπορεί να βλάψει σοβαρά την υγεία, με επιπτώσεις όπως καρδιαγγειακές παθήσεις, υψηλή αρτηριακή πίεση, έμφραγμα του μυοκαρδίου, ακόμη και εγκεφαλικά επεισόδια. Θορυβώδεις περιοχές είναι συχνά εκείνες που έχουν και υψηλά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης και ο καθένας από τους δύο αυτούς παράγοντες φαίνεται να αυξάνει την επίδραση του άλλου. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει εκτιμήσει ότι ένα εκατομμύριο έτη υγιούς ζωής χάνονται στον ευρωπαϊκό πληθυσμό λόγω του κυκλοφοριακού θορύβου.

 

Η κλιματική αλλαγή

 

Εξάλλου, η κλιματική αλλαγή είναι πιθανό να επηρεάσει την εξάπλωση των ασθενειών στην Ευρώπη, καθώς πολλά παθογόνα είναι ευαίσθητα στο κλίμα. Η αλλαγή του κλίματος και οι συνδεόμενες επιπτώσεις στην υγεία εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την ευπάθεια του πληθυσμού και την ικανότητά του να προσαρμόζεται στην αλλαγή του κλίματος, κάτι που εξαρτάται από τους οικολογικούς, τους κοινωνικούς, τους οικονομικούς και τους πολιτιστικούς παράγοντες που του παρέχονται. Ορισμένες περιφέρειες, όπως η Αρκτική και η Μεσόγειος, εμφανίζονται ιδιαίτερα ευάλωτες στην αλλαγή του κλίματος.