Του Γιώργου Τσιάρα

Στις πλατείες και τους δρόμους ψάχνει τη χαμένη ψυχή της η Ευρώπη– την ψυχή που δείχνει να χάθηκε για πάντα στα μαρμαρένια σαλόνια των Βρυξελλών και του Στρασβούργου, εκεί που η ευημερία των αριθμών έχει εδώ και χρόνια υπερκεράσει σε σημασία την ευημερία των ανθρώπων, οδηγώντας σε μια κατ' όνομα Ενωση πολλαπλών ταχυτήτων, που σαν τον Κρόνο τρώει τώρα τα παιδιά του.

 

Είναι οριστικό: η Ευρώπη που ξέραμε, η Ευρώπη του κοινού οράματος της σύγκλισης, της συναίνεσης και της αμοιβαίας ευημερίας, δεν υπάρχει πια- αν υπήρξε και ποτέ.

 

Η παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση που ξεκίνησε από την Αμερική το 2008 σήμανε το βίαιο τέλος μιας μακράς πορείας ευημερίας και συναίνεσης και την έναρξη μιας νέας, σκοτεινής περιόδου, όπου το κάθε κράτος κοιτά μόνο τον εαυτό του – και το μεγάλο ψάρι καταπίνει το μικρό.

 

Και δεν είναι μόνο η κρίση του χρέους: μια πρόχειρη ματιά στους «σκυλοκαβγάδες» των τελευταίων ημερών γύρω από τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, αποδεικνύει πως ισχύει πλέον το «ο σώζων εαυτόν σωθήτω».

 

Σαν μεγεθυντικός φακός, η κρίση ανέδειξε μονομιάς, σε συμπιεσμένο ιστορικό χρόνο, όλες τις δομικές αδυναμίες του ευρωπαϊκού οικοδομήματος. Η μεγαλειώδης στη σύλληψη, αλλά βαθιά λαθεμένη και θνησιγενής αρχιτεκτονική του ευρώ, έβαλε στο ίδιο καλάθι κράτη και λαούς με εντελώς διαφορετικά παραγωγικά δεδομένα, οδηγώντας τους πιο αδύναμους, νομοτελειακά, σε τραγικά αδιέξοδα.

 

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι πολιτικές ηγεσίες, τόσο σε εθνικό επίπεδο όσο και συνολικά σε ευρωπαϊκό, αποδείχτηκαν κατώτερες των περιστάσεων. Ακόμη και σήμερα, τέσσερα χρόνια μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers, και ενώ άπαντες οι ρεαλιστές οικονομολόγοι, εντός και εκτός Ευρώπης, διαπιστώνουν ότι το «τιμωρητικό» σύστημα οικονομικού πουριτανισμού των Μέρκελ – Σόιμπλε δεν βγαίνει στο… χορτάρι, κανείς από τους υπάρχοντες πολιτικούς ταγούς της ηπείρου δεν έχει το σθένος να αντισταθεί στον νεοφιλελεύθερο μονόδρομο, όπως χαράσσεται από τις τράπεζες και τα μεγάλα βιομηχανικά τραστ.

 

Καμιά ελπίδα στον ορίζοντα – όχι μόνο για τους χαροκαμένους Νότιους, αλλά και για τον σκληρό πυρήνα: τα εκατομμύρια των περιθωριοποιημένων Γάλλων και – γιατί όχι – Γερμανών ανέργων και υποαπασχολούμενων, που έχουν μείνει εκτός νυμφώνος και φυτοζωούν, ανώνυμα θύματα σε έναν άγριο ταξικό πόλεμο φθοράς μεταξύ του κόσμου της εργασίας και του κόσμου του παρασιτικού, χρηματιστικού κεφαλαίου.

 

Αβουλοι και μοιραίοι, δεμένοι σφικτά στο άρμα των παντοδύναμων αγορών, ακόμη και δήθεν «κεντροαριστεροί» ηγέτες σαν τον Φρανσουά Ολάντ δείχνουν να παρακολουθούν ανήμποροι τον λίβα της κρίσης, που χρόνια τώρα κατακαίει την περιφέρεια, να απειλεί πλέον και τις δικές τους «πυρίμαχες», υποτίθεται, οικονομίες του σκληρού πυρήνα της ευρωζώνης.

 

Στα κρίσιμα ζητήματα της αμοιβαιοποίησης του χρέους (ευρωομόλογα, κανείς;) και της ανάγκης για ταχύτερη εφαρμογή αναπτυξιακών πολιτικών, ο Γάλλος πρόεδρος επιλέγει για την ώρα σιωπή και… λιτότητα, αντί να εγείρει το ανάστημα του στο Βερολίνο και τους ελάχιστους πλέον ευρω-δορυφόρους του.

 

Οι Ευρωπαίοι πολίτες, που χτες κατέβηκαν μαζικά στον δρόμο αναζητώντας μια κοινή περπατησιά, ζητούν απεγνωσμένα λύσεις: ζητούν να προστατεύσουν την παραγωγική τους οικονομία και τον κοινωνικό τους ιστό απέναντι σε μια καταιγίδα αυτοτροφοδοτούμενου και αυτοπολλαπλασιαζόμενου χρέους, που απειλεί να σβήσει αιώνες σχετικής, έστω, ανθρώπινης προόδου.

 

Τώρα που οι μάσκες έχουν πέσει, τώρα που όλοι βλέπουν πως τα νούμερα και οι συνταγές των «παιδιών από το Σικάγο» δεν βγαίνουν, θα χρειαστούν γενναίες πολιτικές αποφάσεις νεο-κεϊνσιανής αντίληψης.

 

Νέες δομές που, όπως και ο γνήσιος σοσιαλισμός, δεν μπορούν να οικοδομηθούν σε μια μόνο χώρα, αλλά απαιτούν ευρύτατες συνεργασίες μεγάλων και μικρών κρατών, γενναία παραγραφή χρεών, πολλαπλά και υπερεθνικά αναπτυξιακά «Νιου Ντιλ» και βέβαια στήριξη από πλατιά λαϊκά στρώματα, που μόνο μια δικαιότερη αναδιανομή του πλούτου μπορεί να εξασφαλίσει.

 

Ποιος όμως θα πάρει την ευθύνη της ανατροπής; Ποιος θα υψώσει φραγμό στη λαίλαπα, παίρνοντας το μέρος των πολιτών, και όχι των… πωλητών;