ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΑ Πληθαίνουν τα περιστατικά φυλακισμένων που δεν καταθέτουν αίτηση αποφυλάκισης λόγω απόλυτης ένδειας, ενώ σημειώνονται και περιστατικά ανθρώπων που επιδιώκουν φυλάκιση για να έχουν δωρεάν στέγη και τροφή

Της Ελλης Πάνου

Εξω: συντάξεις και μισθοί πείνας, ανεργία, εξώσεις, διαλυμένες οικογένειες. Μέσα: τζάμπα φαγητό, δωρεάν στέγη, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και καλή παρέα! Γιατί να θέλουν, λοιπόν, οι έγκλειστοι στις φυλακές της Πορτογαλίας να αποκτήσουν την ελευθερία τους; Πολλοί κατάδικοι, αντί να βρεθούν αντιμέτωποι με τη ζούγκλα της λιτότητας, προτιμούν πλέον να μη διεκδικούν την ελευθερία τους όταν νομίμως το δικαιούνται, υποβάλλοντας αίτηση αποφυλάκισης, όπως επιβεβαίωσε ο πρόεδρος της Ενωσης των Πορτογάλων Δικαστών Ζοζέ Μουράζ Λόπες, δηλώνοντας ότι στην πολυετή του καριέρα στα έδρανα, πρώτη φορά συναντά τώρα τέτοια περιστατικά. Δεν υπάρχουν μεν ακριβή στοιχεία, αλλά όπως λέει Ζοζέ Μπρίτες, πρόεδρος της οργάνωσης «O Companheiro» που βοηθά πρώην κατάδικους να ενταχθούν πάλι στην ελεύθερη κοινωνία, «υπάρχουν πολλοί, κυρίως μεσήλικες, που προτιμούν να βγαίνουν το πρωί, αλλά να μπαίνουν πάλι το βράδυ στο κελί τους, επειδή λόγω της ύφεσης δεν έχουν πού αλλού να πάνε».

Καλύτερα στο κελί…

Oπως, όμως, σημειώνει και η εφημερίδα «El Pais», η απόγνωση καταγράφεται πλήρως στην περίπτωση του Κάρλος Γκαρσία ντα Μάτα.

Ενα απόγευμα, λοιπόν, εκεί που καθόταν στο δωμάτιό του στο γηροκομείο -απ' όπου επρόκειτο να εκδιωχθεί γιατί δεν είχε να πληρώσει το ενοίκιο- ο άνεργος ηλικιωμένος άνδρας, με τα χρόνια σοβαρά προβλήματα υγείας, αποφάσισε ότι είναι καλύτερα να ζει στη φυλακή, παρά στον δρόμο με μια σύνταξη μόλις 240 ευρώ. Βγήκε έξω, έφθασε σε μια τράπεζα, πήρε μια πέτρα, την πέταξε στην τζαμαρία και με τον συναγερμό να έχει ξεσηκώσει τη γειτονιά, ο Κάρλος κάθισε και περίμενε να έρθει η αστυνομία για να τον συλλάβει. Πράγματι οι ένστολοι έφθασαν, τον πήγαν στο τμήμα για τα δέοντα και μετά παρουσιάστηκε ενώπιον δικαστή, ο οποίος όμως αποφάνθηκε ότι το «έγκλημά» του δεν ήταν τόσο σοβαρό και τον άφησε ελεύθερο. Ετσι δυο ημέρες μετά, το πρόβλημά του δεν είχε λυθεί. «Θα κάνω κάτι πιο σοβαρό» προειδοποίησε τους αστυνομικούς και το προσπάθησε. Την επομένη κιόλας, πήγε πάλι στην τράπεζα, αλλά αυτή τη φορά έφθασε μέχρι το ταμείο, άοπλος βέβαια, αφού, όπως είπε ο ίδιος αργότερα, δεν του άρεσαν τα όπλα. Εδωσε στην υπάλληλο, όμως, ένα χαρτί στο οποίο έγραφε: «Είμαι απελπισμένος. Κρατάω όπλο. Δώσε μου 5.000 ευρώ σε χαρτονομίσματα των 50». Η ταμίας αποφάσισε να του δώσει μόνο 3.000 και ο Κάρλος έφυγε. Χωρίς να έχει προβλέψει μέσο διαφυγής, πήρε ένα ταξί. Λίγα λεπτά αργότερα, ο οδηγός δέχθηκε μήνυμα μέσω ασυρμάτου από την αστυνομία -η οποία προφανώς γνώριζε ότι ο «ληστής» είναι ακίνδυνος- ζητώντας του να επιστρέψει τον επιβάτη του στην τράπεζα.

«Δεν με νοιάζει που με συνέλαβαν», είπε ο Κάρλος, «αφού το μόνο που ήθελα είναι να βάλω ένα κεραμίδι πάνω από το κεφάλι μου. Αλλά δεν πρόλαβα να το ευχαριστηθώ λιγάκι και να ξοδέψω ούτε ένα ευρώ από τα “κλοπιμαία”, ούτε καν για να αγοράσω ένα πακέτο τσιγάρα».

Ο δικαστής αποφάσισε, για δεύτερη φορά, ότι η θέση του ηλικιωμένου άνδρα δεν είναι στη φυλακή και τον έστειλε στην οργάνωση «O Companheiro» για να προσφέρει, ως τιμωρία, κοινωνική εργασία. Εκεί ζει σήμερα και την ημέρα πουλάει περιοδικό για αστέγους στον δρόμο για τα έξοδά του.

Θέλουν να μείνουν μέσα!

Περίπου 14.000 είναι οι κατάδικοι στις φυλακές της Πορτογαλίας, αριθμός που τα τελευταία δυο χρόνια της βαθιάς κρίσης έχει αυξηθεί κατά 2.000. Εχει αυξηθεί η εγκληματικότητα; Οχι, λέει ο δικαστής Μουράζ Λόπες, αντιθέτως, έχει μειωθεί, και ο συνωστισμός στα σωφρονιστικά ιδρύματα οφείλεται σε άλλους λόγους. Στην πραγματικότητα δεν είναι ότι οι φυλακισμένοι θέλουν να μείνουν μέσα, υποστηρίζει ο Λόπες, αλλά δεν έχουν επιλογές λόγω της κρίσης και οι δικαστές, όταν βλέπουν ότι δεν υπάρχουν συγγενείς που μπορούν να τους συντηρήσουν ή ότι το περιβάλλον τους δεν είναι σε θέση να τους στηρίξει στην προσπάθεια της επανένταξης, δεν εγκρίνουν την αποφυλάκισή τους.