Του Κωνσταντίνου Τσίμα
Η δίψα για πληροφόρηση του τι συμβαίνει, τι λέγεται και τι αποκρύπτεται (άρα και τι… μαγειρεύεται) αποτελεί χαρακτηριστικό του νεοέλληνα. Θυμάμαι τον παππού μου να διακόπτει τη βόλτα μας για να διαβάσει προσεκτικά όλα τα πρωτοσέλιδα που ο «τζαναμπέτης» περιπτεράς φρόντιζε να κρεμάει με μανταλάκια σε μια συρμάτινη σχάρα στο πλάι του περίπτερου. Ο περιπτεράς καραδοκούσε και όποτε κάποιος δυνητικός πελάτης τολμούσε να ακουμπήσει εφημερίδα για λαθρανάγνωση πέραν της πρώτης σελίδας, πεταγόταν φωνάζοντας. Αλλο η βιτρίνα, άλλο το ψαχνό: αυτό έπρεπε να πληρωθεί. Από τις αναγνώσεις εκείνες είχα κέρδος μια κόκκινη καραμέλα κάθε φορά, γιατί περίμενα υπομονετικά.
Φαίνεται μου ’μεινε η συνήθεια από κείνες τις παιδικές βόλτες και σήμερα, πενήντα χρόνια αργότερα, ξεκινάω κάθε ημέρα μου επισκεπτόμενος κάποιο «ηλεκτρονικό περίπτερο» στο διαδίκτυο, μελετώντας τα πρωτοσέλιδα. Η πληροφορία διακινείται πια πολύ ευκολότερα και με την ταχύτητα του φωτός. Ο παππούς διάβαζε στην καλύτερη περίπτωση χθεσινά νέα. Οσοι χρησιμοποιούμε έξυπνα κινητά τηλέφωνα και είμαστε μέσα στα λεγόμενα «κοινωνικά δίκτυα» πληροφορούμαστε για γεγονότα μέσα σε δευτερόλεπτα από τη στιγμή που συμβαίνουν.
Κάθε τέτοια γιγάντια πρόοδος ενέχει, όπως είναι φυσικό, οφέλη αλλά και κινδύνους. Οσο μεγαλώνει το εύρος του «καναλιού» και πολλαπλασιάζονται οι πηγές εκπομπής της είδησης τόσο δυσκολεύει η οποιαδήποτε λογοκρισία. Η χούντα πετύχαινε σχεδόν 100% λογοκρισία επειδή τα κανάλια διανομής των ειδήσεων ήταν πεπερασμένα (εφημερίδες, περιοδικά, ραδιόφωνο). Αρα με μια εκατοστή λογοκριτές είχε τον πλήρη έλεγχο.
Αυτό είναι πρακτικά αδύνατο σήμερα. Ακόμα και σε περιπτώσεις βίαιης καταστολής, όπως συνέβη πρόσφατα σε ορισμένες αραβικές χώρες, δεν ήταν εφικτό να μηδενιστεί η ροή των πληροφοριών. Αυτό που συμβαίνει βέβαια, ως αντίμετρο όσων έχουν αντίθετα συμφέροντα, είναι η έντεχνη παραπληροφόρηση. Η προσθήκη δηλαδή στο «κανάλι» μετάδοσης άκυρων, αντικρουόμενων και παραπλανητικών πληροφοριών που στόχο έχουν την πρόκληση σύγχυσης, τη δημιουργία εσφαλμένων εντυπώσεων και συμπερασμάτων, την αδυναμία κατανόησης της σημασίας ενός γεγονότος.
Απαιτείται να είμαστε εκπαιδευμένοι δέκτες της κάθε πληροφορίας, να αξιολογούμε την πηγή και να διατηρούμε τις επιφυλάξεις μας μέχρι τη σαφή διασταύρωση της κάθε είδησης. Το κουτόχορτο μπορεί να είναι νόστιμο, αλλά δεν περιέχει βιταμίνες.
