Οταν διαλέγεις για θέμα το «Agora» και θέλεις μέσα στην κρίση να απαντήσεις στο ερώτημα «Και τώρα τι;», έχει σημασία να καταλαμβάνεις τον ναό του επίπλαστου οικονομικού μας παραδείσου
Της Παρής Σπίνου
Φωτ. Μάριος Βαλασόπουλος
Πάνε αρκετά χρόνια από τότε που οι χρηματιστές με τα ακριβά κοστούμια «χτυπούσαν» στη Σοφοκλέους τις μετοχές, στον επίπλαστο οικονομικό παράδεισο της Ελλάδας. Οπως κι από τότε που οι μικροεπενδυτές χτυπιούνταν στην είσοδό της, έχοντας χάσει τις περιουσίες τους. Τώρα, η 4η Μπιενάλε της Αθήνας με τίτλο «Agora» εγκαινιάζεται στο νεκρό πλέον Χρηματιστήριο της Σοφοκλέους, ένα κτίριο που αποτελεί αλληγορία της χώρας που καταρρέει: τρύπες χάσκουν, σοβάδες πέφτουν, καλώδια κρέμονται!
Τίποτα δεν θυμίζει τις παλιές δόξες. Στον επιβλητικό χώρο κυριαρχεί ένα ταμπλό με τις υψηλές τιμές των μετοχών κατά την τελευταία μέρα λειτουργίας του ναού του χρήματος στο κέντρο της Αθήνας, πριν από επτά χρόνια: έργο του Γιώργου Χαρβαλιά, ειρωνικό σχόλιο για την αφασία πριν από το ξέσπασμα της κρίσης. Στο δάπεδο οι αρχαιοελληνικοί μαίανδροι που διαστροφικά οικειοποιήθηκε ως σύμβολό της η Χρυσή Αυγή. Στον εξώστη η υπαινικτική επιγραφή του Δημήτρη Ντοκατζή «Money-Money! That is always the danger with you» (από νουβέλα της Αγκάθα Κρίστι) συνομιλεί με τη νέον επιγραφή του Δανού Τhomas Poulsen «Υοur success is your Amnesia». Και στη στέγη η «Μπλε ασπίδα», διεθνές σύμβολο προστασίας πολιτιστικής κληρονομιάς, γίνεται στα χέρια του Ιρανού Αbbas Akhavan αμφιλεγόμενη ασπίδα της νομισματικής αξίας.
H φετινή Μπιενάλε στη Σοφοκλέους και στο CAMP, που επιχειρεί να απαντήσει στο ερώτημα «Και τώρα τι;» μέσα από 100 έργα Ελλήνων (70) και ξένων καλλιτεχνών και με πλήθος χάπενινγκ, ομιλιών, εκδηλώσεων, διαφέρει από τις προηγούμενες διοργανώσεις. Κατ’ αρχάς αποτελεί ένα συλλογικό πείραμα. Εκτός από τους διευθυντές της, την Ξένια Καλπακτσόγλου και τον Poka-Yio, πληθώρα καλλιτεχνών, επιμελητών καθώς και επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων συνεργάστηκαν για την επιλογή των έργων και πάνω από 170 εθελοντές στρώθηκαν στη δουλειά. Οι εβδομαδιαίες συναντήσεις τους έμοιαζαν με… συνελεύσεις και μέσα από τις αντιπαραθέσεις επικρατούσε η άποψη της πλειοψηφίας. Σαν την εγκατάσταση «Συζητήσεις σε ανώμαλο έδαφος» του Ζάφου Ξαγοράρη στο CAMP, με καρέκλες με ασύμμετρα πόδια…
Δεύτερον, είναι ένα συμμετοχικό δρώμενο, ένα open call, με ιδέες, προτάσεις και σχόλια που διακινούνται στο σάιτ της Μπιενάλε και στις σελίδες της στα κοινωνικά δίκτυα. H «Agora» έχει την έννοια της συνάθροισης. Ετσι, στο παλιό Χρηματιστήριο στήθηκε μια ξύλινη εξέδρα, που παραπέμπει στην Πνύκα, ανοιχτή σε δρώμενα και συζητήσεις. Εκεί η Νομαδική Κουζίνα θα μαγειρεύει καθημερινά και η Σχεδία θα βοηθάει τους ανέργους να επιβιώσουν με την πώληση του ομότιτλου περιοδικού.
«Δεν είναι Μπιενάλε ή έκθεση, αλλά ένα γεγονός που ξεκινάει με την εικαστική γλώσσα και προσπαθεί να πιάσει τον παλμό της εποχής και να έχει νόημα για τον κόσμο», σύμφωνα με τον Poka -Yio. «Ενα άδειο κουτί που περιμένει συμμετοχές επωνύμων και ανωνύμων για 55 μέρες. Η δύναμη της είναι ο κόσμος που θα έρθει να δει, να συνομιλήσει, να κρίνει. Από αυτό εξαρτάται η επιτυχία της».
Η προηγούμενη Μπιενάλε με τίτλο «Μονόδρομος» πολύ εύστοχα αναστοχάστηκε τη νεότερη ελληνική ιστορία και τις απαρχές της κρίσης, μέσα από έργα και ενότητες που συγκροτούσαν μια αφήγηση. Στη φετινή διοργάνωση αυτό απουσιάζει. Δεν υπάρχει αλληλουχία, αλλά μια απροσδιόριστη πολυφωνία. Διαφορετικές τάσεις, μικρές εκλάμψεις, νύξεις και επισημάνσεις, όχι πάντα σαφείς. Για να καταλάβεις, συχνά χρειάζεσαι τη βοήθεια του εποπτικού υλικού. Μάλλον σκιαγραφούν, με φαντασία, ειρωνεία, καυστικό χιούμορ, κωμικοτραγικά, την υπάρχουσα κατάσταση.
Για παράδειγμα, η ομάδα Arbit City Group, με ένα σχέδιο για την ανάπλαση του κέντρου της Αθήνας στον άξονα της Πανεπιστημίου, σχολιάζει τον πατερναλιστικό χαρακτήρα των ιδιωτικών ιδρυμάτων σε δύσκολες εποχές.
●Τα γκράφιτι πάνω σε καθρέφτη του Sam Durant από το Σιάτλ αναφέρονται στην πολιτική έκφραση στο πλαίσιο του νεοφιλελεύθερου συστήματος.
●Ο Ζήσης Κοτιώνης έκανε το «Apparatus for Defense Against Terror», μια κατασκευή αυτοπροστασίας των διαδηλωτών έναντι βίαιων κατασταλτικών μέσων.
●Ο Μεξικανός Gabriel Kuri, με πανό από κουβέρτες που χρησιμοποιούνται για να διατηρούν το ανθρώπινο σώμα ζεστό σε περίπτωση ανάγκης, θέτει ερωτήματα για το νόημα που μπορεί να έχουν οι συνεχείς πορείες διαμαρτυρίας.
●O Nίκος Τρανός με καρέκλες που βρίσκει στους δρόμους και ροζ κεραμικό φτιάχνει έναν πυρηνικό αντιδραστήρα απειλητικό για την ανθρώπινη ύπαρξη.
●Παράλληλα, αναβιώνει το Σπετσιώτικο Θέατρο της Λήδας Παπακωνσταντίνου, που πρωτοπαρουσιάστηκε αρχές της Μεταπολίτευσης δίνοντας μηνύματα για το περιβάλλον, τη δημόσια υγεία και την ανάγκη σεβασμού της κοινότητας.
Αναπόφευκτα το επιβλητικό κτίριο του Χρηματιστηρίου μοιάζει να καταπίνει τα έργα. Τα οποία δυσκολεύονται να απαντήσουν στο ερώτημα «Και τώρα τι;». Και πώς, άλλωστε, όταν απρόβλεπτες καταστάσεις και εξελίξεις ανατρέπουν συνεχώς τα δεδομένα;
■ Info: 4η Μπιενάλε της Αθήνας, «Agora». Πρώην Χρηματιστήριο-Κτίριο της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος (Σοφοκλέους 8-10), CAMP ( Ευπόλιδος 4). Μέχρι 1η Δεκεμβρίου. Τρίτη–Παρασκευή: 13.00–21.00, Σάββατο–Κυριακή: 10.00–22.00. Εισιτήριο διαρκείας 8 ευρώ -ισχύει καθ’ όλη τη διάρκεια των δύο μηνών της Μπιενάλε και για όλες τις εκδηλώσεις της. Εισιτήριο ημερήσιας επίσκεψης 5 ευρώ. Για φοιτητές, με την επίδειξη πάσο, μαθητές από 12 έως 18 ετών και για άνω των 70 ετών ισχύει το μειωμένο εισιτήριο ημερήσιας επίσκεψης, με τιμή 3 ευρώ. Δωρεάν είσοδο στην «Αgora», με επίδειξη του σχετικού εγγράφου, δικαιούνται οι κάτοχοι κάρτας ανεργίας του ΟΑΕΔ, οι φοιτητές της ΑΣΚΤ, τα μέλη ΕΕΤΕ, ICOM, AICA, IKT, οι συνοδοί ΑμεΑ και τα παιδιά κάτω των 12 ετών. Πληροφορίες: athensbiennale.org/agora
