Μύθοι και πραγματικότητα για τους σύγχρονους Ευρωπαίους οικονομικούς μετανάστες που δημιούργησαν η κρίση και η διεύρυνση της Ε.Ε. προς… Ανατολάς
Της Βίκυς Καπετανοπούλου
Μέσα στον κυκεώνα της λιτότητας, του άπιαστου ονείρου της ισότιμης κοινωνικής ενσωμάτωσης και της διευρυνόμενης ψαλίδας μεταξύ των πλούσιων κρατών της βορειοδυτικής Ευρώπης και των «φτωχών συγγενών»-εταίρων του Νότου και των Βαλκανίων, ένας μύθος καλλιεργείται συστηματικά το τελευταίο διάστημα. Ο μύθος ότι η εισροή βιοπαλαιστών μεταναστών αποσταθεροποιεί τις εθνικές οικονομίες και εντείνει την ύφεση, απομυζώντας σημαντικά κονδύλια από τους φορολογουμένους. Με το κοινωνικό κράτος να συρρικνώνεται σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, το νέο στερεότυπο ονομάζεται «τουρισμός κοινωνικών επιδομάτων» (social benefit tourism). Οπου «τουρίστες» βλέπε οικονομικοί μετανάστες, που «εκμεταλλεύονται» τις -πάλαι ποτέ- γενναιόδωρες κοινωνικές παροχές για να παρανομούν σε βάρος των πολιτών των κρατών που τους «φιλοξενούν».
Στη δίνη του κυκλώνα έχουν βρεθεί όχι μόνο συγκεκριμένες μειονότητες, όπως οι Ρομά, αλλά συλλήβδην και κάτοικοι ανατολικών χωρών της Ε.Ε., όπως η Βουλγαρία και η Ρουμανία, που μαστίζονται από την ανεργία και την ανέχεια και αναζητούν όλο και συχνότερα μέσα βιοπορισμού προς Δυσμάς. Τυπικά, από την 1η Ιανουαρίου του 2014 θα έχουν το δικαίωμα να ταξιδεύουν απρόσκοπτα εντός της ζώνης του Σένγκεν. Ουσιαστικά, όμως, τίποτα δεν έχει ακόμα κριθεί.
Η πολιτική θύελλα που προκάλεσαν ακόμα και στους κόλπους της Ευρωπαϊκής Επιτροπής οι δηλώσεις του Γάλλου υπουργού Εσωτερικών, Μανουέλ Βαλς, ότι οι 20.000 Ρομά της χώρας –πολιτογραφημένοι και μη– δεν πρόκειται ποτέ να ενσωματωθούν στην τοπική κοινωνία κι επομένως θα πρέπει να εγκαταλείψουν τη γαλλική επικράτεια, μοιάζει να μην αγγίζει την άλλοτε προοδευτική κοινή γνώμη της Γαλλίας.
Ζητούν περιορισμούς
Δεν προκάλεσε, λοιπόν, έκπληξη η γνωστοποίηση εκ μέρους του υπουργού Εξωτερικών, Λοράν Φαμπιούς, πως η κυβέρνηση Ολάντ δεν θα συναινέσει στην άρση των περιορισμών για την ελεύθερη μετακίνηση Βούλγαρων και Ρουμάνων πολιτών στην επερχόμενη ψηφοφορία των ευρωπαϊκών κρατών, που έχουν υπογράψει τη Συνθήκη του Σένγκεν.
Προϋπόθεση είναι η βελτίωση των προβληματικών –όπως είπε– συνθηκών φύλαξης των συνόρων από τις αρχές των δύο βαλκανικών χωρών, οι οποίες έγιναν μέλη της Ε.Ε. το 2007. Βέτο στην είσοδό τους είναι πιθανό να θέσει και η Γερμανία, επικαλούμενη κι αυτή ανησυχίες για την ανεπαρκή ασφάλεια των συνοριακών περασμάτων. Οι Βρυξέλλες τηρούν προς το παρόν στάση αναμονής.
Δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα ευρωπαϊκών κρατών που, ενώ ευημερούν, σχεδιάζουν να περιορίσουν όχι μόνο την είσοδο, αλλά και το κόστος «συντήρησης» των μεταναστών στις επικράτειές τους είναι η Αυστρία και η Νορβηγία. Οι πολίτες της πρώτης, που συνεχίζουν να απολαμβάνουν τα χαμηλότερα ποσοστά ανεργίας στην Ε.Ε. (μόλις 4,9%), βλέπουν τα τελευταία χρόνια να εντείνεται το κύμα των μεταναστών που εισέρχονται στη χώρα τους προς αναζήτηση απασχόλησης. Μεγάλη μερίδα των ψηφοφόρων, ωστόσο, «τσίμπησαν» στο προεκλογικό σλόγκαν του ακροδεξιού Κόμματος των Ελευθέρων ότι «οι μετανάστες σέρνουν τους Αυστριακούς από τη μύτη» και του αύξησαν τα ήδη υψηλά ποσοστά του στις κάλπες την περασμένη Κυριακή, καθιστώντας το και πάλι ρυθμιστή του συντηρητικού πολιτικού σκηνικού. Στην εξαιρετικά εύπορη Νορβηγία, για πρώτη φορά στα χρονικά το αμιγώς αντιμεταναστευτικό, ακροδεξιό Κόμμα της Προόδου θα συμμετέχει στην κυβέρνηση μειοψηφίας, που σχημάτισε μαζί του η θριαμβεύτρια των εκλογών του Σεπτέμβρη και ηγέτιδα των Συντηρητικών, Ερνα Σόλμπεργκ, προμηνύοντας σαρωτικές αλλαγές στη μεταναστευτική πολιτική.
Ξενοφοβία
Στη Βρετανία, που δεν ανήκει στη ζώνη του Σένγκεν, οι επιλεκτικοί αποκλεισμοί εισόδου και διαμονής πολιτών της Ε.Ε. στο έδαφός της είχαν αρχίσει να διαφαίνονται εδώ και μήνες. Με το σιγοντάρισμα της ξενοφοβικής ρητορικής του ακροδεξιού Κόμματος της Ανεξαρτησίας (UKIP), η κυβέρνηση Κάμερον συντηρεί σταθερά το στερεότυπο του «τουρισμού επιδομάτων» και το πρόσχημα της εγκληματικότητας των αλλοδαπών, έχοντας πρόσφατα εκπονήσει εκστρατεία κατά των οικονομικών μεταναστών ειδικά από τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, με αφίσες που τους προέτρεπαν ανοιχτά να επιστρέψουν στις πατρίδες τους. Σε κοινό μέτωπο, μάλιστα, με τη Γερμανία, την Αυστρία και την Ολλανδία, η Βρετανία έχει απαιτήσει από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή να λάβει μέτρα για την «κατάχρηση της ελεύθερης μετακίνησης».
Η κυβέρνηση Κάμερον ετοιμάζεται να περιορίσει δραστικά την αποκαλούμενη «αφαίμαξη» των κοινωνικών παροχών από τους μετανάστες, καθιστώντας ουσιαστικά τη Γηραιά Αλβιώνα «εχθρικό περιβάλλον» για όσους εισέρχονται παράνομα στη χώρα, μέσω του νέου, σαρωτικού νομοσχεδίου για τη μετανάστευση, που αναμένεται να δημοσιοποιηθεί την επόμενη εβδομάδα. Εγείροντας ζήτημα «εθνικής ασφάλειας», οι Τόρις απειλούν επίσης να αποσύρουν τη συμμετοχή της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ECHR), αν καταφέρουν να κερδίσουν την απόλυτη πλειοψηφία στις εκλογές του 2015 – χωρίς δηλαδή να χρειάζονται πλέον το κοινοβουλευτικό δεκανίκι των Φιλελεύθερων Δημοκρατών, που διαφωνούν με τα αμφιλεγόμενα σχέδια των Συντηρητικών κυβερνητικών τους εταίρων.
Τα πρώτα «χαστούκια» για τον Ντέιβιντ Κάμερον ήρθαν τόσο από την αρμόδια επιτροπή της Βουλής των Λόρδων όσο και από τον Ευρωπαίο επίτροπο για την Απασχόληση και τις Κοινωνικές Υποθέσεις Λάζλο Αντορ, που κατηγόρησαν τη βρετανική κυβέρνηση ότι απέτυχε να προσκομίσει επαρκείς αποδείξεις οι οποίες να στοιχειοθετούν ότι ο «τουρισμός επιδομάτων» συνιστά αληθινό πρόβλημα για τη Βρετανία. «Είναι σημαντικό η πολιτική για την εργατική μετανάστευση εντός Ε.Ε. να βασίζεται σε γεγονότα αντί σε κάποιο προαίσθημα ή διαίσθηση», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Αντορ.
Αγορά εργασίας
Παράλληλα, σε κοινή έκθεσή τους, το βρετανικό Κέντρο Οικονομικών και Επιχειρηματικών Ερευνών και η διεθνής εταιρεία συμβούλων επιχειρήσεων Harvey Nash καταρρίπτουν τον «τουριστικό» μύθο και καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι οποιοσδήποτε περιορισμός στη μετανάστευση εντός βρετανικού εδάφους θα είχε καταστροφικές επιπτώσεις στην οικονομία της χώρας, καθώς οι μετανάστες (σε ποσοστό 63%) εργάζονται περισσότερο από τους Βρετανούς (56,2%). Το συνολικό κόστος θα μπορούσε να εκτοξευτεί στα 60 δισ. στερλίνες ώς το 2050, προειδοποιούν, δηλαδή σε απώλειες 2% επί του ΑΕΠ. Οι βρετανικές επιχειρήσεις στηρίζονται σε μεγάλο βαθμό σε παραγωγικούς αλλοδαπούς εργάτες, που διαθέτουν ειδίκευση και εμπειρία, χωρίς να επιβαρύνουν το ύψος των μισθών ή τα ποσοστά ανεργίας, ανέφερε ο διευθύνων σύμβουλος της Harvey Nash, υπογραμμίζοντας ότι στην πραγματικότητα «μια διευρυμένη και ανομοιογενής αγορά εργασίας τροφοδοτεί την ανάπτυξη».
Στην αντεπίθεση πέρασε και η κυβέρνηση της Βουλγαρίας, καταθέτοντας 10σέλιδη αναφορά στο βρετανικό υπουργείο Εσωτερικών και στην υπηρεσία Απασχόλησης και Συντάξεων. Με το έγγραφο αυτό υποστηρίζει ότι δεν έχουν προκύψει αποδεικτικά στοιχεία για «κατάχρηση» κοινωνικών επιδομάτων εκ μέρους των μεταναστών από την ανατολική Ευρώπη, που διαθέτουν -όπως γράφει- επαρκή εκπαίδευση και όρεξη για δουλειά. Τονίζει επίσης ότι η Βρετανία αποκομίζει σημαντικά κέρδη από την εργασία τους, εν μέρει επειδή μερίδα Βρετανών δεν είναι διατεθειμένοι ούτε να εργαστούν τόσο σκληρά ούτε να αποποιηθούν τα δικά τους επιδόματα για να δουλέψουν σε εποχικές θέσεις απασχόλησης, όπως π.χ. στην παραγωγή ή συγκομιδή αγροτικών προϊόντων. Εκφράζει δε την προθυμία της αστυνομίας της Βουλγαρίας να συνεργαστεί πλήρως με τις βρετανικές αρχές σε περιπολίες για την πρόληψη και τη διερεύνηση οικονομικών ή ποινικών εγκλημάτων.
Ροκανίζουν τα θεμέλια
Τα θεμέλια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος ροκανίζονται από την έξαρση του ευρωσκεπτικισμού, των λαϊκιστικών «αντισυστημικών» κομμάτων σε ορισμένα κράτη, της Ακροδεξιάς και του εθνικισμού σε κάποια άλλα. Η μετανάστευση εκλαμβάνεται πλέον ως παράγοντας κοινωνικής και οικονομικής αποσταθεροποίησης. Από τη Γαλλία όπου ενισχύεται το έρεισμα του Εθνικού Μετώπου της Μαρίν Λε Πεν, το οποίο έχει αναγάγει το μεταναστευτικό στο μείζον ζήτημα της προεκλογικής του εκστρατείας εν όψει δημοτικών και ευρωπαϊκών εκλογών, ώς τη Σουηδία όπου οι πρόσφατες ταραχές σε υποβαθμισμένα προάστια μεταναστών έδειξαν ότι τα προγράμματα κοινωνικής ενσωμάτωσης δεν αποδίδουν, η τελική απόφαση για την επίσημη ένταξη ή όχι της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας στη ζώνη του Σένγκεν θα επηρεάσει ασφαλώς και την κρίσιμη ψήφο της ανομοιογενούς εκλογικής βάσης των 28 χωρών της Ε.Ε. στις ευρωκάλπες του Μαΐου.
