Του Θωμά Τσαλαπάτη

Σπασμένες φωνές, σώματα εκτεθειμένα, ενθύμια φρίκης με κρατική παροχή, ξερίζωμα της ανθρώπινης υπόστασης με υπουργική σφραγίδα. Σειρήνες, εξαγγελίες ενός εγκληματικού ηθικισμού που αγνοεί στοιχεία επιδεικτικά, άκαμπτα πρόσωπα τηλε-κριτών, ιεροεξεταστών της δεκάρας, διακομιστών διαπόμπευσης. Και συ απέναντι να αλλάζεις συνεχώς στάση στο σώμα σου, αναδευόμενος στην αγανάκτηση, προσπαθώντας να μαζέψεις τις λέξεις που ανεβαίνουν, τη φωνή που πυκνώνει στο σώμα, μια κραυγή που άργησε να βγει, μια κραυγή για αξιοπρέπεια στις πιο εγκληματικές εποχές.

Το ντοκιμαντέρ «Ruins – Οροθετικές γυναίκες. Το χρονικό μιας διαπόμπευσης» της Ζωής Μαυρουδή περιγράφει τα γεγονότα που συνέβησαν λίγες μέρες πριν από τις εκλογές του 2012: η αστυνομία προσάγει τοξικομανείς γυναίκες με το πρόσχημα της εξακρίβωσης στοιχείων και τις υποβάλλει σε τεστ για HIV. Οσες από αυτές ήταν οροθετικές παραπέμπονται για κακούργημα με την κατηγορία της σκοπούμενης βαριάς σωματικής βλάβης. Κατηγορούνται ότι εκδίδονταν χωρίς προφυλάξεις και μετέδιδαν εν γνώσει τους τον ιό. Στη συνέχεια δημοσιεύονται στοιχεία και φωτογραφίες των γυναικών, με σκοπό να προειδοποιηθούν οι πελάτες. Η τηλεόραση και οι εφημερίδες αναπαράγουν φωτογραφίες, διευθύνσεις, ονόματα, γιγαντώνουν την υστερία, τον φόβο, την εκδικητικότητα. Οι γυναίκες προφυλακίζονται σε απάνθρωπες συνθήκες χωρίς περίθαλψη.

Ενα χρόνο αργότερα, οι γυναίκες αυτές αθωώνονται. Αποδείχτηκε πως δεν ήταν ιερόδουλες, πως δεν είχαν εκθέσει σκοπίμως κανέναν σε κίνδυνο. Δεν ήξεραν καν ότι ήταν φορείς.

Το ντοκιμαντέρ της Ζωής Μαυρουδή δεν περιγράφει μια ανθρώπινη τραγωδία, περιγράφει ένα απάνθρωπο έγκλημα. Τον τρόπο με τον οποίο αδύναμοι άνθρωποι μπορούν να θανατωθούν κοινωνικά και να διαπομπευθούν προκειμένου κάποιοι άλλοι να αντλήσουν πολιτική υπεραξία. Οι τότε υπουργοί, Υγείας Ανδρέας Λοβέρδος και Προστασίας του Πολίτη Μιχάλης Χρυσοχοΐδης (καλή κεντροαριστερά, αγόρια!), δεν δημιούργησαν απλά έναν ηθικό πανικό ιατρικής κοπής με βάση το HIV. Παραποιώντας στις δηλώσεις τους ιατρικά στοιχεία κατάφεραν να ταυτίσουν τον HIV με τις ιερόδουλες (ενώ στην πραγματικότητα πρώτες ομάδες υψηλού κινδύνου είναι οι ομοφυλόφιλοι άντρες και οι χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών) και τις ιερόδουλες με τις μετανάστριες (στη συντριπτική τους πλειονότητα, οι οροθετικές ήταν Ελληνίδες). Ετσι, όχι μόνο κατάφεραν να σπείρουν έναν αποπροσανατολιστικό φόβο, αλλά ταυτόχρονα του έδωσαν πρόσωπο, περιέγραψαν μια ομάδα ανθρώπων ως ενόχους, ως ενσαρκώσεις ενός Κακού που απειλεί την αγία ελληνική οικογένεια. Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας, οι παραβιάσεις του ιατρικού απορρήτου, οι εξαναγκαστικές εξετάσεις, οι έωλες καταθέσεις και οι παράνομες προφυλακίσεις αποδεικνύουν για άλλη μια φορά πως ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για τη συντήρηση μιας τέτοιας δημοκρατίας είναι η αυτοκατάργησή της. Οι δύο υπουργοί αποφάσισαν να αντιπολιτευτούν τη Χρυσή Αυγή και να απαντήσουν στη μεγάλη εκλογική της άνοδο υιοθετώντας τις αντιλήψεις της, ανταγωνιζόμενοι τις ακροδεξιές πρακτικές της.

Αυτό που καταφέρνει το «Ruins» –μέσα από την παράλληλη παράθεση από τη μία των προσωπικών εξομολογήσεων των γυναικών και της συλλογικής κραυγής τους για αξιοπρέπεια και από την άλλη των δηλώσεων των υπουργών και των σχολίων σε τηλεοπτικά δελτία κ.λπ.– είναι να αποδείξει πως τα πραγματικά ερείπια δεν ήταν οι οροθετικές. Τα ερείπια ήταν ένα πολιτικό κατεστημένο που θα κατέρρεε λίγες μέρες μετά, μια μιντιακή ιεραρχία πιο απονομιμοποιημένη από ποτέ και το κομμάτι μιας κοινωνίας τσακισμένης και φοβισμένης που ψάχνει τους ενόχους ανάμεσα στους αδύναμους.

Η υπόθεση των οροθετικών γυναικών δεν ανήκει στο παρελθόν. Οχι μόνο επειδή δεν έχει αποδοθεί ακόμη δικαιοσύνη στα θύματα της κακοποίησης, όχι μόνο επειδή ο Αδωνις Γεωργιάδης επανέφερε σε ισχύ την απόφαση «για τον περιορισμό της διάδοσης Λοιμωδών Νοσημάτων», ποινικοποιώντας ξανά τα θύματα του HIV. Αλλά γιατί η συγκεκριμένη υπόθεση εμπεριέχει μέσα της ό,τι ακολούθησε: τα θεσμοποιημένα βασανιστήρια, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, τις δολοφονίες στους δρόμους. Μέσα της μπορούμε να συναντήσουμε και ό,τι πρόκειται να διαδεχτεί το παρόν μας αν κάτι δεν αλλάξει ριζικά: το κράτος όχι να φροντίζει την ασθένεια αλλά να τη διαχειρίζεται κυνικά ως εργαλείο πολιτικής, τη βιοεξουσία φιλτραρισμένη στον θάνατο να γίνεται θανατοπολιτική. Το «Ruins» μάς προσφέρει τον πιο επικίνδυνο ιό που μπορεί να αντιταχθεί σε αυτές τις καταστάσεις. Το μικρόβιο του να μην ξεχνάς τη διαπόμπευση, τον κυνισμό, το έγκλημα. Την όλο και πιο απαραίτητη αρρώστια της μνήμης.

http://tsalapatis.blogspot.gr/