ΙΣΠΑΝΙΑ Με τις τράπεζές της στο κόκκινο, τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων της ήδη εξαντλημένα και ανάγκες για 207,2 δισ. ευρώ μέσα στο 2013 βρίσκεται στο έλεος των αγορών και ίσως αναγκαστεί να προσφύγει στον διεθνή δανεισμό

Της Ελλης Πάνου

Χιλιάδες -γιατροί, νοσοκομειακό προσωπικό, διοικητικοί υπάλληλοι και πολίτες- «κήδεψαν» χθες όλοι μαζί τη δημόσια υγεία στην καρδιά της Μαδρίτης και κράτησαν ενός λεπτού σιγή στη «μνήμη» της, προειδοποιώντας ωστόσο την κυβέρνηση ότι δεν θα σταματήσουν να διατρανώνουν την αντίθεσή τους κατά της ιδιωτικοποίησης νοσοκομείων και ιατρικών κέντρων, που προωθούν οι περιφέρειες όλης της χώρας στο πλαίσιο της αναγκαστικής λιτότητας.

Ηταν η πρώτη διαδήλωση για το 2013 στην Ισπανία, μια χρονιά που πολλοί προβλέπουν ότι θα είναι πιο ταραχώδης και πιο δύσκολη από αυτή που έφυγε. Παρ' ότι η χώρα έχει βυθιστεί στην ύφεση από τα μέσα του 2011 και η ανεργία ξεπερνά το 25%, ο πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι κατάφερε να αποφύγει το πολιτικό κόστος της απόφασης προσφυγής σε διεθνή δανεισμό εν μέσω εκλογικών αναμετρήσεων στις περιφέρειες το 2012. Την τρέχουσα χρονιά, όμως, ίσως δυσκολευτεί να το αποτρέψει.

Ο προϋπολογισμός του 2013 προβλέπει ότι το υπουργείο Οικονομικών θα πρέπει να δημοπρατήσει ομόλογα και χρεόγραφα ύψους 207,2 δισ. ευρώ -σε σχέση με τα 186,1 δισ. χρέους που εξέδωσε πέρσι- και αυτή τη φορά θα βρίσκεται στο έλεος των αγορών, αφού οι μεν «συνήθεις ύποπτοι», οι ισπανικές τράπεζες, βρίσκονται στο κόκκινο, έχοντας ήδη στα χαρτοφυλάκιά τους το 1/3 των ισπανικών ομολόγων που βρίσκονται σε κυκλοφορία. Οσο για τα συνταξιοδοτικά ταμεία της χώρας, έχουν συνεισφέρει ό,τι είχαν και δεν είχαν.

Οπως υποστηρίζει η «Wall Street Journal», η κυβέρνηση έχει ήδη βάλει από καιρό βαθιά το χέρι στα αποθεματικά του Ταμείου Κοινωνικής Πρόνοιας, που εγγυάται τη μελλοντική καταβολή των συντάξεων. Τώρα, σημειώνει η εφημερίδα, αυτό το γλέντι δανεισμού, που πέρασε μάλλον απαρατήρητο, φτάνει στο τέλος του αφού τα κονδύλια και εκεί εξαντλούνται.

Τουλάχιστον το 90% των 65 δισ. ευρώ από τα αποθεματικά έχουν ήδη επενδυθεί σε κρατικά ομόλογα και η κυβέρνηση έχει αρχίσει τώρα να αποσύρει χρήματα για «έκτακτες πληρωμές».

Επιπλέον, αυξάνονται και οι ανησυχίες ότι εξαντλούνται και τα χρήματα του Ταμείου γρηγορότερα από το προβλεπόμενο. Τον Νοέμβριο η κυβέρνηση χρησιμοποίησε 4 δισ. από αυτά τα κονδύλια για να πληρώσει συντάξεις, για δεύτερη φορά στην ιστορία. Η πρώτη ήταν δύο μήνες νωρίτερα, τον Σεπτέβριο, όταν έκανε «ανάληψη» 3 δισ. για να καλύψει απροσδιόριστες οικονομικές ανάγκες. Και τα δύο ποσά συνολικά ξεπέρασαν το όριο που προβλέπει ο νόμος, με αποτέλεσμα να αναγκαστεί η κυβέρνηση να το αυξήσει.

Πριν η Eυρώπη βυθιστεί στην κρίση, το 2008, μερικές χώρες, όπως η Φινλανδία, η Γαλλία, η Ιρλανδία και η Ισπανία συγκέντρωσαν τα ποσά που περίσσευαν μετά την καταβολή των συντάξεων σε ένα Ταμείο, έτσι ώστε να διασφαλιστεί η πληρωμή του σε μελλοντικές πιθανές «δύσκολες ημέρες».

Οταν όμως η κρίση ρίζωσε, ορισμένες κυβερνήσεις άρχισαν να χρησιμοποιούν αυτόν τον κουμπαρά για άλλες δουλειές, όπως για παράδειγμα να καλύψουν την έλλειψη ενδιαφέροντος από τους επενδυτές για τα ομόλογά τους. «Ως επί το πλείστον αυτό το Ταμείο είναι ένα λογιστικό κόλπο», εκτιμά ο καθηγητής Οικονομικών Χαβιέ Ντίαζ Γιμένεθ, «αφού η κυβέρνηση στην ουσία δανείζει χρήματα στην… κυβέρνηση».

Για τη Μαδρίτη η πρακτική είναι βιώσιμη όσο η Ισπανία μπορεί να δανείζεται από τις αγορές. Ωστόσο, υπάρχει και η άλλη άποψη, δεδομένων των τεράστιων δανειακών αναγκών της χώρας το τρέχον έτος, τόσο για τη λειτουργία της κεντρικής κυβέρνησης και την εξόφληση των ληξιπρόθεσμων ενεργειακών οφειλών, όσο και για την πληρωμή των τόκων που οφείλουν οι 17 περιφέρειες.

«Εάν οι ξένοι επενδυτές συνεχίσουν να κρατούν αποστάσεις από την αγορά ισπανικών ομολόγων», υποστηρίζει ο Ρουμπέν Σεγούρα, οικονομολόγος στην τράπεζα Merril Lynch, «η κυβέρνηση θα χρειαστεί και την παραμικρή βοήθεια από τους τοπικούς παίκτες». Το Ταμείο προς το παρόν ισχυρίζεται ότι μπορεί να διασφαλίσει τις μελλοντικές πληρωμές των συντάξεων, αλλά με την ανεργία στο 25% οι εισφορές έχουν μειωθεί δραματικά και το σύστημα Κοινωνικής Ασφάλειας έχει ήδη έλλειμμα 3 δισ. ευρώ.