Τι σηματοδοτεί η απέλαση μιας οικογένειας Ρομά από τη Γαλλία στο Κόσοβο
Της Χριστίνας Πάντζου
Oσο στη Γαλλία μαίνεται η πολιτική θύελλα για τις πολιτικές του Ολάντ κατά των Ρομά με αφορμή την απέλαση της 15χρονης Λεονάρντα Ντιμπράνι και της οικογένειάς της στο Κόσοβο, οι Ντιμπράνι προσπαθούν να προσαρμοστούν στη νέα τους ζωή στη Μιτρόβιτσα. Η πολιτισμένη Ευρώπη τούς έστειλε ξένους σε έναν ξένο τόπο, του οποίου ούτε καν τη γλώσσα μιλούν. Από τα οκτώ μέλη της οικογένειας που απελάθηκαν -και που τους τελευταίους 58 μήνες είχαν κάνει πέντε φορές αίτηση χορήγησης ασύλου, που όλες τους απορρίφθηκαν-, μόνο ο πατέρας γεννήθηκε εκεί και έφυγε στα 14 του. Η γυναίκα του και η Λεονάρντα, όπως και τα άλλα της αδέλφια γεννήθηκαν στην Ιταλία, όπου επί δεκαετίες είχαν εγκατασταθεί, προτού αναγκαστούν -έπειτα από τις μαζικές απελάσεις Ρομά που αποφάσισε ο Μπερλουσκόνι- να καταφύγουν στη Γαλλία, όπου από το 2009 ζουν. Αλλά ποτέ δεν τους έδωσαν την υπηκοότητα. Η δε Γαλλία τούς απέλασε μόλις δύο μήνες προτού κλείσουν την πενταετία που θα τους επέτρεπε να πάρουν άδεια παραμονής.
Ερήμην της Λεονάρντα, η περιπέτειά της φέρνει ακόμη μια φορά στο φως τη νοσηρή σχέση της Ευρώπης με την κοινότητα των Ρομά, νομάδες από ανάγκη σε μια ήπειρο που επί αιώνες -από τους καθολικούς βασιλείς έως και τον Χίτλερ- σφράγισε την ιστορία τους με αίμα και καταστολή, δίχως οι διώξεις να σταματήσουν στη δημοκρατική Ευρωπαϊκή Ενωση. Η περιπέτεια της Λεονάρντα αποκαλύπτει την απροθυμία της Ε.Ε. να αναγνωρίσει τα βασικά δικαιώματα και να σεβαστεί τα δέκα εκατομμύρια των Ευρωπαίων Ρομά, τη μόνη της εθνική μειονότητα, που σχεδόν αφανίστηκε στο Ολοκαύτωμα. Η κυβέρνηση Ολάντ, κυριευμένη όπως και οι άλλες πολιτικές ηγεσίες της Ευρώπης από το αντιμεταναστευτικό τους μένος ώστε να πετύχουν και πολιτικά οφέλη εκ των δεξιών τους, έδωσε μαθήματα υποκρισίας. Μπροστά στον σάλο που προκλήθηκε και τις μαζικές διαδηλώσεις των νέων, ανακοίνωσε ότι για «ανθρωπιστικούς λόγους» η Λεονάρντα μπορεί να επιστρέψει στη Γαλλία για να τελειώσει το σχολείο, αλλά όχι και η οικογένειά της. Εξαιρετική δημοκρατική μέριμνα μιας κυβέρνησης που, για να ξεπλύνει την εικόνα της, λέει σε ένα 15χρονο παιδί να ζήσει μόνο του για να σπουδάσει, αναγκάζοντάς το να επιλέξει ανάμεσα σε οικογένεια και σχολείο. Η Λεονάρντα, κυκλωμένη από ξένους δημοσιογράφους στο σπίτι που πλέον μοιράζεται με άλλους Ρομά στη Μιτρόβιτσα, απάντησε στον «ανθρωπισμό» του Ολάντ δηλώνοντας: «Νομίζω ότι ο πρόεδρος δεν μελέτησε τα χαρτιά μας και δεν έκανε καλά τη δουλειά του. Δεν έχει καρδιά; Δεν έχει συμπόνοια; Το μόνο που θέλω είναι να επιστρέψω με την οικογένειά μου και να συνεχίσω, όπως και τα αδέλφια μου το σχολείο. Για να έχω ένα καλύτερο μέλλον».
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Καλλιτέχνις, όχι μούσα
Η Μέρετ Οπενχαϊμ ήταν μία σημαντική δημιουργός κι όχι ερωμένη του Ερνστ ή μοντέλο
Την ξέρουν περισσότερο για τη θυελλώδη ζωή της παρά για το έργο της. Η Μέρετ Οπενχαϊμ, όμως, ήταν κάτι πολύ περισσότερο από ερωμένη του Μαξ Ερνστ, γυμνό μοντέλο του Μαν Ρέι ή μούσα του σουρεαλισμού. Ηταν μια καλλιτέχνις που σφράγισε όποιο είδος κι αν επέλεξε για να εκφραστεί. Αυτήν την πληθωρική δημιουργία, με τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννησή της, τιμά το Μουσείο Μάρτιν Γκρόπιους Μπάου του Βερολίνου με μια αναδρομική έκθεση, η οποία φωτίζει ένα μοναδικό έργο όπου συναγωνίζονται υπέρβαση, παιχνίδι, τρέλα και ομορφιά.
Η Οπενχαϊμ από πολύ νωρίς τράβηξε τον δικό της δρόμο, διεκδικώντας τη θέση της στην αρσενικής κυριαρχίας υφήλιο των σουρεαλιστών. Το πιο γνωστό από τα έργα της ήταν μια απάντηση στον Πικάσο: όταν εκείνος ένα πρωινό του 1936 στο «Café de Flore» ειρωνεύτηκε το βραχιόλι που είχε ντύσει με γούνα λέγοντάς της «όλα τα πράγματα μπορεί να επενδυθούν με γούνα», εκείνη του απάντησε προκλητικά «και το φλιντζάνι σου ακόμα». Ετσι γεννήθηκε το «Πρωινό με γούνα», που αγοράστηκε από το Μουσείο της Νέας Υόρκης, απογειώνοντας τη φήμη της. Αυτό το φλιτζάνι, μαζί με το τραπέζι με τα πόδια πτηνού, έπιπλα, αντικείμενα, γλυπτά, πίνακες, μάσκες, κείμενα, περιλαμβάνονται στα 200 εκθέματα που σφραγίζονται από ειρωνεία, μύθους, τη γλώσσα, τα όνειρα και τα φαντάσματά της παίζοντας με τις αντιθέσεις ανάμεσα στο ζωικό και πολιτισμένο, το ερωτικό και το καταναλωτικό, το φυσικό και το βιομηχανικό.
Στη Μέρετ Οπενχαϊμ δεν άρεσε να την περιορίζουν σε μια κατηγορία δημιουργίας και απεχθανόταν όσο και τον πόλεμο τα γκέτο της τέχνης, τις ταμπέλες και τις αναλύσεις για τον ερωτισμό της. Απαντώντας σε δημοσιογράφο που της έστειλε κατάλογο ερωτήσεων σχεδόν αποκλειστικά για τη σεξουαλικότητα στη ζωή και το έργο της, του έστειλε τη διάσημη φωτογραφία που της τράβηξε ο Μαν Ρέι κομμένη στο ύψος του αφαλού, με το λακωνικό σημείωμα: «Προφανώς αυτό είναι το μόνο που σας ενδιαφέρει». Αποστρεφόταν το αυτονόητο, αφού τα σχόλιά της για τον ερωτισμό ήταν ρητά δηλωμένα στα έργα της, όπως σε εκείνο το ποδήλατο του οποίου η σέλα ήταν μια σφηκοφωλιά, ή σε ένα γυναικείο μπούστο του οποίου οι θηλές κρατούνται ανασηκωμένες από τιράντες. Ολα δείγματα μιας τέχνης που επιβεβαιώνουν τη ρήση της «Η ελευθερία δεν χαρίζεται, κατακτιέται».
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ευκαιρία ζωής για επιζώσες
Το Βραβείο Πολιτών και Κοινοτήτων του Παγκόσμιου Φεστιβάλ Αρχιτεκτονικής 2013 μόλις απονεμήθηκε στο Γραφείο της Σάρον Ντέιβις για τον σχεδιασμό ενός πρωτοποριακού Κέντρου Ευκαιριών για τις Γυναίκες στη Ρουάντα. Το Κέντρο αναπαράγει την ιδέα ενός παραδοσιακού ρουαντέζικου χωριού με συγκεντρωμένους τον ένα δίπλα στον άλλο μικρούς οικίσκους, έτσι ώστε να δίνουν μια αίσθηση ασφάλειας και κοινότητας στις γυναίκες που θα ωφεληθούν από τη λειτουργία του.
Σχεδιασμένο σε συνεργασία με τις Γυναίκες για τις Γυναίκες Διεθνώς (WfWI), μια ανθρωπιστική οργάνωση που βοηθά γυναίκες που επέζησαν από πολέμους και εμφύλιες συρράξεις να ξαναχτίσουν τη ζωή τους, στόχος του Κέντρου είναι κάθε χρόνο να προσφέρει σεμινάρια επιχειρηματικότητας σε 300 γυναίκες, ώστε να πάρουν τη ζωή τους στα χέρια τους.
Περιλαμβάνει αίθουσες διδασκαλίας, στάβλους όπου μαθαίνουν την εκτροφή ζώων, ένα αγρόκτημα όπου μαθαίνουν βιολογικές καλλιέργειες, εργαστήρια για τεχνικές αποθήκευσης, συντήρησης και μεταποίησης των προϊόντων τους και τεχνικές μάρκετινγκ για την προώθησή τους, αλλά και ένα Εμπορικό Κέντρο όπου οι γυναίκες θα μπορεί να πωλούν τα προϊόντα τους. Το Κέντρο σχεδιάστηκε έτσι ώστε να ενισχύει τις κοινωνικές δομές με χώρους για συγκεντρώσεις και κοινές δράσεις και ειδικές εγκαταστάσεις που επιτρέπουν σε χορηγούς, οργανώσεις και κοινωνικούς εταίρους να γνωρίσουν το έργο που γίνεται από πρώτο χέρι.
Ισως το πιο συμβολικό στοιχείο αυτής της αρχιτεκτονικής προσέγγισης είναι ότι τα 450.000 κεραμίδια που χρησιμοποιήθηκαν φτιάχτηκαν από τις ίδιες τις μελλοντικές χρήστριες του κτιρίου με υλικά που υπήρχαν στον ίδιο τον τόπο και με καινοτόμες μεθόδους, βοηθώντας τις γυναίκες να αποκτήσουν πρόσθετες δεξιότητες που μπορεί να αποφέρουν εισόδημα. «Αυτό το πρότζεκτ μάς ώθησε να δουλέψουμε με ένα ήθος και μια πρακτική που επαναπροσδιορίζουν τη δουλειά μας», λέει η Ντέιβις. «Οι ζωές και οι ιστορίες αυτών των γυναικών μάς προσφέρουν μια οικουμενική αρχιτεκτονική αισιοδοξίας».
