ΗΠΑ Μια μικρή αλλά υπαρκτή μερίδα Αμερικανών αντιστέκονται συμβολικά και πραγματικά στον έλεγχο της ζωής τους από τις μυστικές υπηρεσίες της χώρας τους

Tου Δημήτρη Σ. Φαναριώτη

Ολοι οι πολίτες στις ΗΠΑ δείχνουν να έχουν υποταγεί στα κελεύσματα του Μεγάλου Αδερφού. «Οχι όλοι» κατά παράφραση της ατάκας του σπουδαίου Γάλλου κομίστα Γκοσινί. Διότι μια -μικρή, είναι αλήθεια- μερίδα Αμερικανών πολιτών εξακολουθούν να αγωνίζονται, τόσο με συμβολικό όσο και με πραγματικό τρόπο, για να αντισταθούν στη βίαιη παραβίαση της προσωπικής τους ζωής από τις Υπηρεσίες Ασφαλείας.

Το Πεντάγωνο και η CIA τούς αποκαλούν «ανθρώπους των αντίμετρων», ορολογία που προέρχεται από τον περίφημο τρίτο νόμο της Φυσικής, του Ισαάκ Νεύτωνα, ο οποίος λέει ότι «η δράση φέρνει ίση αντίδραση και το ανάποδο». Στο Ιράκ, για παράδειγμα, ο αμερικανικός στρατός είχε σταματήσει τη χρήση κινητών τηλεφώνων προκειμένου να αποτρέψει τις φονικές βομβιστικές επιθέσεις εναντίον του, καθώς οι βόμβες και οι νάρκες, που τοποθετούσαν οι αντάρτες στον δρόμο, ενεργοποιούνταν μέσω κινητών τηλεφώνων. Οσο για τον Οσάμα Μπιν Λάντεν, μόλις αντιλήφθηκε ότι οι δυτικές μυστικές υπηρεσίες παρακολουθούσαν τις τηλεπικοινωνίες του, άρχισε να στέλνει μηνύματα με έναν πανάρχαιο όσο και αποτελεσματικό τρόπο: με ταχυδρομικά περιστέρια !

Καλλιτεχνική αντίσταση

Παρατηρώντας τα δυο παραπάνω παραδείγματα, ο 32χρονος Νεοϋορκέζος καλλιτέχνης Ανταμ Χάρβεϊ, αγωνιστής για την προάσπιση της ιδιωτικής ζωής από τις επιθέσεις του Μεγάλου Αδερφού, αποφάσισε να αναζητήσει τρόπους αντίστασης, τόσο συμβολικούς όσο και πραγματικούς, ώστε να ανακοπούν οι συστηματικές προσπάθειες παρακολουθήσεις της ιδιωτικής ζωής των πολιτών και κυρίως των τηλεφωνημάτων και των emails τους από την Εθνική Υπηρεσία Ασφαλείας των ΗΠΑ (NSA).

Μεταξύ των «anti Big Brother» εφευρέσεων είναι τα ρούχα anti-drones (κατά των μη επανδρωμένων αεροσκαφών) τα οποία σύμφωνα με τον καλλιτέχνη κατασκευαστή τους «αχρηστεύουν» τις θερμικές κάμερες που φέρουν τα αεροσκάφη. Μάλιστα, με στόχο να προκαλέσει την εξουσία, ο Χάρβεϊ έδωσε στα επίμαχα ρούχα τις ονομασίες «Μπούρκα» και «Χιτζάμπ». Το τελευταίο γκάτζετ του, που κυκλοφόρησε στις 20 Σεπτεμβρίου, είναι θήκες κινητών τηλεφώνων από μεταλλικό ύφασμα, το οποίο προστατεύει τα κινητά από την «περιέργεια» του κράτους.

«Αυτό που με ανησυχεί περισσότερο απ΄όλα» λέει ο Χάρβεϊ «είναι η δημιουργία μιας τεράστιας βάσης δεδομένων, που αφορούν την ιδιωτική μου ζωή, χωρίς μάλιστα να γνωρίζω για ποιο λόγο γίνεται αυτό». Οι δημιουργίες του Χάρβεϊ αποτελούν το πλέον πρόσφατο παράδειγμα μιας πολιτιστικής αντίδρασης, καθαρά αμερικανικού τύπου -επισημαίνει η εφημερίδα «Washington Post»- στην εισβολή του κράτους στην ιδιωτική ζωή των πολιτών. Οπως τονίζει ο Μαρκ Ρότενμπεργκ, γενικός διευθυντής του Ηλεκτρονικού Πληροφορικού Κέντρου για την Ιδιωτική Ζωή, «ένα πολιτιστικό κύμα και ένα κίνημα διαμαρτυρίας απέναντι στην ευρύτητα της εισβολής του κράτους στην ιδιωτική ζωή βρίσκεται σε άνθηση».

Διαμαρτυρία με εσώρουχα

Τα μέλη του κέντρου αυτού το 2006 εναντιώθηκαν στη δημιουργία του νέου «ηλεκτρονικού» διαβατηρίου, που διέθετε ένα μικροεπεξεργαστή τον οποίο μπορούσαν να «διαβάσουν» από μακριά τα ηλεκτρονικά μηχανήματα των αεροδρομίων. Ετσι άρχισαν να μοιράζουν, σε όσους το επιθυμούσαν, τα «προστατευτικά καλύμματα» των διαβατηρίων τα οποία αποτελούνταν από έναν πλαστικό σακουλάκι και αλουμινόχαρτο. Επιπροσθέτως σε μια συμβολική κίνηση, όταν η Υπηρεσία Ασφαλείας των Μεταφορών ξεκίνησε τη χρήση σαρωτών (scanners) στα αεροδρόμια, οι «άνθρωποι των αντίμετρων» έγραψαν… στα εσώρουχά τους με μεταλλική μπογιά την τέταρτη τροπολογία του Αμερικανικού Συντάγματος, η οποία εγγυάται την προστασία της ιδιωτικής ζωής, την οποία «διάβαζαν» οι σαρωτές.

Την ίδια ώρα, η ολοένα αυξανόμενη χρήση μη επανδρωμένων αεροσκαφών από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση οδήγησε στη γέννηση μιας μίνι-βιομηχανίας πολιτιστικών αντίμετρων.

Ετσι στη μικρή κωμόπολη Ντίαρ Τράιαλ του Κολοράντο, το δημοτικό συμβούλιο χωρίστηκε στα δυο, αναφορικά με την τύχη ενός σχεδίου νόμου, το οποίο θα επέτρεπε το κυνήγι των drones καθώς και αμοιβή σε όσους τα κατέρριπταν. Χαρακτηριστική είναι η «απειλητική» δήλωση του μέλους του δημοτικού συμβουλίου, Φίλιπ Στιλ, στο δίκτυο ABC, ότι «εάν υπερίπτανται πάνω από την πόλη μας, παίρνουν ένα μεγάλο ρίσκο». Η επόμενη συνεδρίαση του δημοτικού συμβουλίου έχει προγραμματιστεί για τον επόμενο μήνα…

Η τελευταία δημιουργία του πολυμήχανου Χάρβεϊ είναι εμπνευσμένη από το θέμα του μεταπτυχιακού του στο πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. Πρόκειται για μια μπογιά που βάζουν οι πολίτες στο πρόσωπό τους και η οποία καθιστά μη αναγνωρίσιμα τα χαρακτηριστικά τους από τους αλγοριθμικούς τύπους των υπολογιστών, που χρησιμοποιούνται για τον σκοπό αυτό. Ως ποιο βαθμό ωστόσο μπορούν αυτές οι συμβολικές, αλλά και ουσιαστικές ενέργειες να αποτρέψουν την παραβίαση της ιδιωτικής ζωής των πολιτών;

Καλύμματα για κινητά

«Αρκετά, όχι όμως απολύτως» τονίζει ο Ντίκι Ρίτσαρντς, στέλεχος της Εθνικής Υπηρεσίας Ασφαλείας για περισσότερα από 40 χρόνια. Για τα καλύμματα των κινητών τηλεφώνων παραδέχεται ότι «έχουν μια ικανοποιητική αποτελεσματικότητα», αλλά όπως τονίζει «όταν το υλικό φθαρεί, το σήμα διαφεύγει από τις οπές». Πάντως διευκρινίζει με χιούμορ ότι η μέθοδος του Χάρβεϊ είναι καλύτερη από το να φοράει κάποιος ένα κράνος από αλουμίνιο». Αυτή η εφεύρεση του Χάρβεϊ ήταν έτοιμη να κυκλοφορήσει στην αγορά όταν ξέσπασε το σκάνδαλο των παρακολουθήσεων με τις αποκαλύψεις του Εντουαρντ Σνόουντεν.

Μόλις ξέσπασε το σκάνδαλο, ο Χάρβεϊ έσπευσε ν΄αρχίσει μία καμπάνια προκειμένου να συγκεντρώσει τα απαραίτητα χρήματα απευθυνόμενος στον κόσμο, μέσω της ιστοσελίδας crowdfunding, «Kickstarter». Η καμπάνια ξεκίνησε στις 2 Αυγούστου με στόχο την συγκέντρωση του ποσού των 35.000 δολαρίων, το οποίο θα επέτρεπε στον Χάρβεϊ και τη συνεταίρο του, Τζοάνα Μπλούμφιλντ, να προχωρήσουν στην παραγωγή του προϊόντος σε μεγαλύτερες ποσότητες. Ηδη ο στόχος έχει επιτευχθεί δεδομένου ότι πριν από λίγες ημέρες είχαν ήδη καταφέρει να συγκεντρώσουν το ποσόν των 44.000 δολαρίων.